Adaptogeny – czym są i kiedy warto je stosować?

Nadmiar obowiązków, niezdrowa dieta czy stres to czynniki, które mogą sprzyjać obniżeniu samopoczucia i rozwojowi wielu współczesnych schorzeń. Coraz więcej osób szuka naturalnych metod na poprawę swojego zdrowia i komfortu psychicznego. Jednym z kilku sposobów może być zastosowanie adaptogenów, które wspomagają organizm w walce ze stresem, a także poprawiają odporność. Czym są adaptogeny i jakie wykazują pozostałe właściwości? Sprawdź poniżej!

Co to są adaptogeny?

Popularne w dzisiejszych czasach adaptogeny to rośliny lub grzyby, które pomagają organizmowi walczyć ze stresem, łagodzą jego negatywne skutki oraz wpływają na wzmocnienie odporności. Słowo „adaptogen” pochodzi z łacińskiego wyrażenia „adaptō”, co w tłumaczeniu oznacza adaptować się, przystosowywać. Na podstawie tłumaczenia można wywnioskować, jakimi właściwościami wyróżniają się adaptogeny. Takie określenie zaproponował w latach 40. XX w. radziecki naukowiec Mikołaj Lazarev, który zauważył, że stosowanie niektórych roślin wpływa na przystosowanie organizmu człowieka do sytuacji stresowych.

Adaptogeny, które w naszych kręgach zyskały popularność dopiero niedawno, są znane i wykorzystywane w tradycyjnej medycynie chińskiej i ajurwedzie już od tysięcy lat. Jednak nie każda roślina czy grzyb jest adaptogenem. Aby mogły uzyskać to miano, muszą spełniać kilka kryteriów:

• Działać całościowo na organizm,
• Uodparniać organizm na działanie przewlekłego stresu,
• Powinny wywoływać niewielkie zmiany w fizjologii organizmu,
• Nie mogą wykazywać toksycznych i szkodliwych dla zdrowia właściwości.

Adaptogeny – działanie

Obecnie dostępnych jest wiele preparatów z adaptogenami, które różnią się składem, właściwościami i ilością poszczególnych związków aktywnych. Preparaty te można spożywać w formie kapsułek, kropli, herbat, czy rozpuszczalnego proszku.

Oto najczęściej stosowane adaptogeny i ich właściwości:

• Ashwagandha – znana także pod nazwą witania ospała lub żeń-szeń indyjski. Wspiera pracę układu immunologicznego, wycisza organizm, a także wykazuje właściwości przeciwlękowe. Ułatwia procesy zapamiętywania i zwiększa koncentrację. Zaleca się ją stosować w przypadku problemów z zasypianiem. Niektóre preparaty na wzmocnienie układu nerwowego, a także suplementy i leki poprawiające nastrój są wzbogacane wyciągami z ashwagandhy,
• Grzyby reishi – zmniejszają uczucie zmęczenia, łagodzą stany zapalne organizmu, a także wpływają na regulację poziomy cukru i cholesterolu we krwi. Podobnie jak pozostałe adaptogeny wzmacniają układ odpornościowy oraz wpływają pozytywnie na pracę układu nerwowego.
• Różeniec górski – jego łacińska nazwa to Rhodiola rosea. Wykazuje działanie pobudzające i zmniejszające uczucie zmęczenia, dlatego często jest polecany osobom aktywnym fizycznie. Wspiera funkcje poznawcze i proces zapamiętywania. Działa ochronnie na układ nerwowy i odpornościowy. Jest składnikiem suplementów na zmęczenie oraz pamięć i koncentrację,
• Wąkrotka azjatycka – lub inaczej gotu kola. Wspiera pamięć i koncentrację. Stosowana jest także jako preparat łagodzący stany zapalne układu pokarmowego. Wykazuje także właściwości przeciwlękowe i przeciwdepresyjne. Sprawdź też, jak wykorzystywana jest wąkrotka azjatycka w kosmetyce.
• Żeń-szeń – inna jego nazwa to Panax Ginseng lub wszechlek. Znany jest przede wszystkim z pozytywnego wpływu na pracę układu nerwowego i sprawność umysłową. Zawiera związki o działaniu antyoksydacyjnym, przeciwnowotworowym, a także wspomagającym funkcjonowanie układu krążenia i odpornościowego. Na rynku dostępne są kapsułki i tabletki na pamięć i koncentrację z dodatkiem żeń-szenia.

Zobacz, np. Super Labs Ashwagandha, suplement diety oraz Rhodiola Rosea Premium, suplement diety.

Jak skuteczne są adaptogeny?

Część adaptogenów wykazuje wiele cech wspólnych, jednak każdy z nich jest unikatowy na swój sposób.

• Podczas wyboru odpowiedniego preparatu kieruj się przede wszystkim indywidualnymi potrzebami.

• Przykładowo, w czasie intensywnej nauki wybieraj te adaptogeny, które działają pobudzająco i wspierająco na procesy zapamiętywania. Są to np. gotu kola, różeniec górski, a także soplówka jeżowata czy żeń-szeń. Sprawdź też, jak poprawić koncentrację.
• W sezonie wzmożonych zachorowań na przeziębienie i grypę sprawdź adaptogeny, które stymulują układ immunologiczny, takie jak np. grzyb cordyceps, ashwagandha czy reishi.

• Aby zauważyć pozytywne efekty działania adaptogenów, należy zazwyczaj odczekać kilka tygodni.
• Jednocześnie po około 6-tygodniowej kuracji zrób miesięczną przerwę w stosowaniu adaptogenu.
• Co ważne, nie przyjmuj kilku preparatów jednocześnie. Początkowo możesz zacząć od 1 do 2, które w pełni odpowiadają Twoim wymaganiom.

To czy dany preparat jest skuteczny, zależy w głównej mierze od producenta, dlatego wybieraj te adaptogeny, która mają sprawdzony i potwierdzony skład. W przypadku wątpliwości co do ich działania skonsultuj się z dietetykiem lub farmaceutą.

Zobacz, Pharmovit Enertil™ energia i witalność, suplement diety.

Jak łączyć adaptogeny?

Wszelkie suplementy, w tym te zawierające rośliny i grzyby adaptogenne powinny być wdrażane stopniowo. Co ważne, nie łącz ze sobą kilku preparatów naraz na własną rękę. Cześć adaptogenów może wykazywać antagonistyczne działanie, przez co zmniejsza się ich skuteczność. Dostępne są także preparaty, które zawierają kilka rodzajów adaptogenów skomponowanych w taki sposób, aby wzmacniać swoje działanie i zminimalizować ryzyko interakcji. Niektóre dostępne suplementy i zioła na energię i witalność również mają w swoim składzie dodatek adaptogenów.

Adaptogeny – przeciwwskazania

Przyjmowanie adaptogenów, mimo wielu potwierdzonych korzystnych właściwości, nie jest wskazane w kilku przypadkach.

• Przede wszystkim nie powinny po nie sięgać kobiety w ciąży i karmiące. Na podstawie obecnego stanu wiedzy nie można jednoznacznie stwierdzić, czy stosowanie adaptogenów jest bezpieczne dla tej grupy kobiet.
• Ponadto adaptogeny nie są wskazane dzieciom i młodzieży poniżej 18 roku życia.
• Ostrożność podczas stosowania adaptogenów powinny także zachować osoby, które na stałe przyjmują różnego rodzaju leki np. antydepresyjne.

Jeżeli zastanawiasz się, czy stosowanie adaptogenów w Twoim przypadku jest bezpieczne, skorzystaj z porady lekarza.

Adaptogeny – skutki uboczne

Adaptogeny są zwykle dobrze tolerowane przez organizm, o ile spożywa się je w zalecany sposób. Pewne skutki uboczne mogą natomiast wystąpić w momencie zażywania ich w nadmiernych ilościach. Mogą to być m.in. dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak mdłości czy biegunki. W pewnych przypadkach skutkami ubocznymi są: rozdrażnienie, nadmierne pobudzenie, a także senność czy bóle głowy.

Adaptogeny – czy warto?

Stosowanie adaptogenów może być zasadne w sytuacjach wzmożonego stresu, stanach osłabienia odporności czy podczas intensywnej nauki. Preparaty z adaptogenami mogą się także sprawdzić wśród osób aktywnych fizycznie, cierpiących na zaburzenia snu oraz wahania nastroju. Zobacz też, zioła na poprawę nastroju. Wielu specjalistów zajmujących się tematyką zdrowotną uważa, że warto przyjmować adaptogeny, zwłaszcza gdy istnieją ku temu wyżej wspomniane wskazania. Ponadto preparaty te wykazują wysokie bezpieczeństwo stosowania i małe ryzyko wystąpienia skutków ubocznych.

Adaptogeny – podsumowanie

Adaptogeny to liczna grupa roślin i grzybów o wyjątkowych właściwościach. Ich pozytywny wpływ na nasz organizm jest znany już od setek lat, a obecne badania naukowe potwierdzają ich działanie. Warto podkreślić, że preparaty z adaptogenami bazują na naturalnych składnikach, które wykazują szerokie spektrum działania. Co ważne adaptogeny są bezpieczne dla większości osób. Pamiętaj, że adaptogeny stosuje się wspomagająco w łagodzeniu skutków nadmiernego stresu bądź jako preparaty wspierające odporność. Żaden suplement nie zastąpi specjalistycznego leczenia, więc jeżeli zmagasz się z przewlekłymi chorobami, stosuj adaptogeny tylko pod okiem lekarza prowadzącego.

Źrdódła:

1. Kucharska H. W., Analiza częstości stosowania suplementów na bazie roślinnych adaptogenów i ich wpływ na dobrostan psychofizyczny użytkowników, https://www.environmed.pl/pdf-153024-78530?filename=Analysis%20of%20the%20frequency.pdf, [dostęp 10.10.2023 r.]
2. Mishra J. N., An Overview on Panax ginseng, https://www.researchgate.net/publication/319007330_An_Overview_on_Panax_ginseng, [dostęp 10.10.2023 r.]
3. Tóth-Mészáros A., i in., The effect of adaptogenic plants on stress: A systematic review and meta-analysis, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1756464623002955, [dostęp 10.10.2023 r.]
4. Zielińska A., Adaptogenne działanie ashwagandhy, https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_57591_LEK_202209_03/c/articles-2138900.pdf.pdf, [dostęp 10.10.2023 r.]