Anemia u osób starszych - co warto o niej wiedzieć?

Anemia w starszym wieku to zazwyczaj przewlekła choroba, która może przebiegać podstępnie i długo pozostawać niezdiagnozowana. Jej przyczyną jest zarówno nieodpowiednia dieta, jak i choroby ogólnoustrojowe pojawiające się w podeszłym wieku. Jak zapobiegać anemii? Co na anemię dla osób starszych?    

Czym jest anemia i dlaczego jest niebezpieczna w przypadku osób starszych?

Anemia, zwana inaczej niedokrwistością, to obniżenie poziomu hemoglobiny i krwinek czerwonych lub obniżenie zdolności krwi do przenoszenia tlenu. Norma hemoglobiny ustalana jest w zależności od wieku i płci. Anemię rozpoznaje się, kiedy zawartość hemoglobiny spada poniżej 13d/dL u mężczyzn oraz poniżej 12d/dL u kobiet.

Anemia u seniorów to niestety dość powszechna choroba, a częstotliwość jej występowania wzrasta wraz z wiekiem. Niedokrwistość u osób starszych jest szczególnie groźna, ponieważ często daje niespecyficzne objawy. W połączeniu z innymi dolegliwościami, na przykład ze strony nerek może być niebezpieczna dla zdrowia i życia. Dodatkowo anemia u osób starszych często wynika z chorób przewlekłych lub nowotworów.

Więcej o przyczynach i objawach anemii dowiesz się z naszego artykułu.

Przyczyny anemii u osób starszych

Częstość występowania niedokrwistości u osób starszych wynosi od 8 do 44%. Najczęściej pojawia się ona u mężczyzn po przekroczeniu 85 roku życia. Najczęstsze przyczyny anemii u seniora to:

• Niedokrwistość w chorobach przewlekłych - zwana także anemią chorób przewlekłych jest najczęstszą postacią anemii u starszej osoby. Mogą ją powodować gruźlica, reumatyczne zapalenie stawów czy przewlekła niewydolność nerek,
• Niedokrwistość z niedoboru żelaza – to druga co do częstości przyczyna anemii u osób starszych. Osoby starsze zazwyczaj cierpią na niedobór żelaza z powodu niewystarczającego spożycia w diecie lub zaburzeń wchłaniania tego związku. Anemia u seniora często wynika też z przewlekłej utraty krwi z przewodu pokarmowego. Może być spowodowana zapaleniem żołądka w przebiegu zażywania niesteroidowych leków przeciwzapalnych, wrzodem lub nowotworem okrężnicy,
• Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 - częstość występowania niedoboru witaminy B12 rośnie z wiekiem. Główną przyczyną tego typu anemii u starszej osoby jest zaburzenie wchłaniania witaminy w jelicie lub niewystarczające spożycie z dietą. Niedobór witaminy B12 powoduje nie tylko zmiany we krwi, ale też objawy ze strony układu neurologicznego, psychiatryczne oraz jelitowe. Leczenie tego typu anemii u starszej osoby polega na doustnej lub parenteralnej suplementacji witaminy B12,
• Niedokrwistość z niedoboru folianów -jest spowodowana niedoborem kwasu foliowego, w związku z czym dochodzi do zaburzeń w syntezie DNA. Główne przyczyny to niewystarczające spożycie świeżych lub krótko gotowanych pokarmów, a szczególnie zielonych warzyw, alkoholizm, leki, niedobór cynku w diecie czy całkowite żywienie pozajelitowe z niedostateczną suplementacją. Często popełnianym błędem jest niewiedza, że gotowanie przez ponad 15 min niszczy foliany.

Objawy anemii u seniorów

Niektóre objawy anemii u osób starszych są niespecyficzne i często mogą przypominać inne jednostki chorobowe, na przykład chorobę serca. U wielu seniorów symptomy anemii  występują późno, ponieważ adaptują się oni do małego stężenia hemoglobiny będącej wynikiem niedokrwistości.

Do objawów anemii u osób starszych należą:

• Blady kolor skóry i błon śluzowych,
• Zadyszka przy wysiłku fizycznym,
• Kołatanie serca,
• Uczucie zmęczenia,
• Uczucie zimna,
• Powysiłkowe, a nawet spoczynkowe bóle zamostkowe,
• Bóle głowy,
• Pękanie kącików ust,
• Pieczenie ust i przełyku,
• Nudności,
• Brak apetytu,
• Mroczki przed oczyma,
• Podatność na infekcje,
• Zmiany w EKG,

Chociaż łagodna anemia wydaje się z pozoru niegroźna, może znacząco obniżać jakość życia seniorów. Silna anemia u osób starszych zawsze wymaga natychmiastowego rozpoznania jej przyczyny.

Diagnostyka anemii

Podstawowym badaniem w diagnostyce anemii jest sprawdzenie stężenia hemoglobiny we krwi. Na jego podstawie można wyróżnić następujące rodzaje anemii:

• Łagodną – stężenie hemoglobiny wynosi od 10 do 12 g/dl,
• Umiarkowaną – stężenie hemoglobiny wynosi od 8 do 9,9 g/dl,
• Ciężką – w silnej anemii u osoby starszej stężenie hemoglobiny wynosi między 6,5 a 7,9 g/dl,
• Zagrażającą życiu – wysoka anemia u starszej osoby, która wymaga natychmiastowej transfuzji krwi, to taka, kiedy stężenie hemoglobiny wynosi poniżej 6,5 g/dl.

Poza stężeniem hemoglobiny do rozpoznania anemii stosuje się badanie morfologii krwi. W przypadku anemii można zauważyć zmniejszenie ilości erytrocytów i spadek hematokrytu, czyli procentowej zawartości krwinek czerwonych we krwi. Inne parametry często stosowane w diagnostyce obejmują: średnią objętość krwinek (MCV), średnią hemoglobinę krwinkową (MCH) i średnie stężenie hemoglobiny w krwinkach (MCHC). Dają one informacje o wielkości czerwonych krwinek oraz ilości i stężeniu hemoglobiny, co może pomóc w różnicowaniu przyczyny anemii.

Dowiedz się również, czym jest gęsta krew.

W diagnostyce podtypu anemii przydatny jest pomiar poziomu folianów i witaminy B12. W niedokrwistości z niedoboru żelaza dodatkowe badane parametry to ferrytyna (białko odpowiedzialne za magazynowanie żelaza) i transferyna (białko odpowiedzialne za transport żelaza). W monitorowaniu postępów leczenia niedokrwistości u osób starszych warto zwrócić uwagę na poziom retikulocytów, niedojrzałych krwinek czerwonych, mówiący o szybkości odbudowywania się populacji erytrocytów.

Co na anemię u osób starszych?

W leczeniu anemii główny cel stanowi zwiększenie w organizmie ilości tlenu, który jest transportowany przez hemoglobinę. Ze względu na często wieloczynnikowy charakter niedokrwistości może ona wymagać kompleksowej terapii, w tym leczenia zaburzeń ogólnoustrojowych i suplementacji.

Jak leczyć anemię u osób starszych? Przede wszystkim poprzez modyfikację diety w kierunku zwiększenia spożycia pokarmów bogatych w składniki odżywcze i stosowanie suplementów witaminowych w celu poprawy wchłaniania żelaza.

• W diecie dużą rolę odgrywa spożywanie pokarmów bogatych w żelazo, tj. zielone warzywa, rośliny strączkowe, wątróbka, czerwone mięso czy gorzka czekolada.
• Leczenie anemii u osób starszych może również obejmować doustną suplementację żelaza. Warto pamiętać, aby optymalnie dobrać preparat żelaza. Niektóre suplementy i leki mogą powodować efekty niepożądane ze strony układu pokarmowego.
• Przyjmowanie zbilansowanych preparatów witaminowych zostaje również włączone w leczenie anemii u seniora. Witamina C działa korzystnie na wchłanianie żelaza z jelita, więc warto ją suplementować zgodnie z zaleceniem lekarza.
• Kawa i herbata, w przeciwieństwie do witaminy C, wykazują działanie zmniejszające wchłanianie żelaza i w związku z tym należy unikać spożywania ich nadmiernej ilości.
• Z kolei niedobór cynku zmniejsza wchłanianie folianów i może prowadzić do anemii z ich niedoboru.
• W przypadku silnej anemii u osób starszych mogą być niezbędne transfuzje krwi.

Dieta w anemii – sprawdź nasz przepis!