Gorączka – skąd się bierze i jak ją zbić?

13. 4. 2023 · 6 minut czytania

Gorączka przyjmująca wartości do 38°C może być leczona za pomocą domowych sposobów. Gwałtownie rosnąca temperatura ciała oraz zbyt długo utrzymująca się gorączka zawsze wymaga konsultacji lekarskiej.

Ewelina Zygmunt
Ewelina Zygmunt
Gorączka – skąd się bierze i jak ją zbić?

Gorączka jest mechanizmem obrony układu odpornościowego w walce z atakiem czynników zakaźnych: bakterii, wirusów, grzybów czy pasożytów. Jednak zbyt wysoka temperatura i jej niekontrolowany wzrost może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia, dlatego istotne jest jej wczesne rozpoznanie oraz odpowiednie postępowanie. W tym artykule wyjaśnimy, czym jest gorączka i jak ją zbić!

Co to jest gorączka?

Gorączka to stan podwyższonej temperatury ciała powyżej fizjologicznej normy. Jest podstawowym mechanizmem obrony organizmu, wsparciem i aktywatorem układu odpornościowego. Za gorączkę przyjmuje się temperaturę powyżej 38°C, natomiast wartości pomiędzy 37,1 a 38°C uznaje się za stan podgorączkowy. Gorączka sama w sobie nie jest chorobą a objawem świadczącym o tym, że organizm został zaatakowany przez drobnoustroje chorobotwórcze i walczy z infekcją.

Wiele osób błędnie interpretuje temperaturę powyżej 36,6°C jako gorączkę. Często widząc na termometrze 37°C, od razu sięgamy po leki, aby jak najszybciej zbić temperaturę. Lekko podwyższona temperatura niekoniecznie musi oznaczać chorobę. Warto pamiętać, że temperatura ciała u każdego może być nieco różna. Jej wartości zależą przede wszystkim od wieku, płci oraz warunków klimatycznych. Tak więc umowne 36,6°C nie zawsze będzie regularną temperaturą ciała dla każdego.

Ze względu na wartości gorączki, wyróżniamy następujące jej rodzaje:

  • Normalna temperatura – 36 – 37°C,
  • Stan podgorączkowy – 37,1 – 38°C,
  • Gorączka umiarkowana – 38,1 – 39°C,
  • Gorączka wysoka – powyżej 39°C,
  • Hiperpireksja – powyżej 41,1°C.
Co to jest gorączka

Jak zmierzyć temperaturę? Metody pomiaru gorączki

Istnieją cztery podstawowe metody pomiary temperatury ciała. Każdy z nich jest prawidłowy, jednak warto pamiętać, że w zależności od miejsca, w którym mierzymy, wartości będą inne. Pomiarów możemy dokonywać:

  • Pod pachą – to najczęściej stosowany sposób, chociaż uważany za mało dokładny. Należy umieścić termometr w „dole pachowym” i przycisnąć go ramieniem, aby dobrze przylegał do ciała. W ten sposób uzyskujemy adekwatny do rzeczywistości wynik. Przy tej metodzie za prawidłową uważa się wysokość 36,6°C,
  • W jamie ustnej – to sposób nieco dokładniejszy niż metoda pod pachą. Prawidłowy wynik powinien wynosić 36,9°C,
  • W odbycie – pozwala na najdokładniejsze zmierzenie wysokości temperatury ciała. Stosowana jest szczególnie w przypadku niemowląt. Wartość prawidłowa będzie w tym przypadku wynosić 37,1°C,
  • W uchu – wadą pomiaru temperatury błony bębenkowej jest możliwość zafałszowania wyniku przez znajdującą się w uchu woskowinę. Prawidłowa temperatura to, podobnie jak w przypadku pomiaru w odbycie, 37,1°C.

Przyczyny gorączki

Gorączka może pojawić się w przebiegu wielu chorób o charakterze infekcyjnym. Do najczęstszych przyczyn wysokiej temperatury zaliczamy:

  • Czynniki zakaźne – najczęściej gorączka pojawia się w wyniku zakażeń o podłożu bakteryjnym, wirusowym, grzybiczym i pasożytniczym przy przeziębieniu, grypie, zapaleniu płuc czy grypie żołądkowej,
  • Gorączka wywołana reakcją układu immunologicznego – dotyczy zaburzeń związanych z chorobami alergicznymi, zakażeniem wirusem HIV,
  • Gorączka o podłożu endokrynologicznym przy zaburzeniach pracy tarczycy,
  • Gorączka o nieustalonej przyczynie lub hipertermia, wywołana np. zmianą temperatury.

Lekko podwyższona temperatura ciała często pojawia się przed owulacją lub w początkowym okresie ciąży. Gorączka towarzyszy również objawom uczulenia na pyłki roślin – pojawia się wówczas tzw. gorączka sienna. Gorączka przy alergii występuje w okresie kwitnienia traw i innych roślin, których stężenie pyłków w powietrzu jest bardzo wysokie. Długo utrzymująca się gorączka może stanowić również pierwszy objaw nowotworu. Niektóre nowotwory produkują pirogeny podnoszące temperaturę w podwzgórzu.

Objawy gorączki

Gorączce towarzyszy wiele nieprzyjemnych objawów. W czasie jej narastania obserwuje się:

  • Zimne dreszcze,
  • Potliwość,
  • Przyspieszenie akcji serca,
  • Bóle głowy,
  • Zwiększenie ucieplenia skóry,
  • Utratę apetytu,
  • Osłabienie i zmęczenie.
Przyczyny gorączki

Ile może trwać gorączka u dorosłego?

To, ile może trwać gorączka u dorosłego, jest kwestią indywidualną, dlatego nie sposób określić dokładnego czasu jej trwania, ponieważ wszystko zależy od przyczyny, która ją wywołuje. Podwyższona temperatura ciała podczas infekcji, takich jak przeziębienie i grypa zwykle utrzymuje się przez kilka dni. Mija samoistnie lub po zastosowaniu środków farmakologicznych. Czasem długo utrzymująca się gorączka może wymagać natychmiastowej konsultacji lekarskiej. Dzieje się tak w przypadku, gdy:

  • Temperatura ciała przekracza 40 stopni,
  • Gorączka pomimo stosowania leków nie ustępuje przez dłuższy czas i wciąż utrzymuje się na tym samym poziomie,
  • Towarzyszą jej objawy takie jak: halucynacje, wymioty, sztywność karku, silny ból głowy, wysypka skórna, przyśpieszone bicie serce, dreszcze lub skurcze mięśni,
  • Pojawia się nietypowa wydzielina z pochwy, ból podczas oddawania moczu, niekiedy połączony z jego nietypowym zabarwieniem,
  • Odbarwiony stolec współwystępujący z niestrawnością i żółtaczką.

Jak zbić gorączkę u dorosłych?

Zwykle zakłada się, że gorączka do 38℃ nie jest groźna dla zdrowia, dlatego na początku jej trwania nie zaleca się obniżania temperatury, ponieważ może to zaburzyć naturalne mechanizmy obronne organizmu. Warto radzić sobie z objawem, stosując domowe sposoby. Jednak kiedy temperatura ciała gwałtownie wzrasta, najlepszym sposobem będzie wsparcie farmakologiczne.

Leki przeciwgorączkowe działają poprzez hamowanie syntezy prostaglandyny E2. Dostępnych jest wiele leków bez recepty obniżających gorączkę, takich jak ibuprofen, paracetamol oraz kwas acetylosalicylowy (aspiryna) w formie tabletek, syropów czy proszków do sporządzania roztworu doustnego. Farmaceutyki należy dobrać do wieku i stanu zdrowia. Paracetamol oraz ibuprofen są uznawane za bezpieczne leki przeciwgorączkowe dla dzieci.

Domowe sposoby na zbicie gorączki 

Domowe sposoby na gorączkę można z powodzeniem stosować w przypadku niewielkiego wzrostu temperatury ciała. Istnieje kilka ważnych wskazówek, o których warto pamiętać.

  1. Nawadnianie organizmu – należy regularnie i systematycznie przyjmować płyny, nawet jeśli nie odczuwamy pragnienia. Najlepiej postawić na zwykłą wodę w temperaturze pokojowej. Doskonałe wsparcie stanowią również ziołowe herbaty – warto wybierać te o działaniu napotnym oraz przeciwgorączkowych, jak lipa, malina lub czarny bez. Dobrze do ostudzonego napoju dodać odrobinę miodu, który wykazuje działanie przeciwzapalne.
  2. Chłodne okłady – schładzanie trzeba rozpoczynać stopniowo i delikatnie. Nie można narażać ciała na gwałtowny szok termiczny. Najlepiej przykładać zimne kompresy (mokre ręczniki lub lód zawinięty w ręcznik) na czoło, kark i pachwiny. Można również przygotować chłodną kąpiel, jednak przy tym także należy pamiętać, aby woda nie była chłodniejsza niż 2°C od temperatury ciała. 
  3. Odpoczynek i regeneracja – gdy zmagamy się z gorączką, warto ograniczyć lub czasowo zrezygnować z codziennych obowiązków. W tym czasie najlepiej postawić na dobry sen i odpoczynek, co sprzyja zdrowieniu. 
  4. Nawilżanie powietrza – pomieszczenie, w którym przebywamy, nie może być duszne i przegrzane. Optymalna temperatura powinna oscylować w granicach ok. 21°C-22°C. Dobrze jest również nawilżać powietrze za pomocą specjalnych nawilżaczy lub wieszając na kaloryferze mokre ręczniki.
Jak zbijać gorączkę u dzieci

Czy gorączka jest niebezpieczna?

Pomimo tego, że gorączka jest naturalnym i potrzebnym procesem obronnym organizmu, to jej nadmierny wzrost powyżej 40°C wymaga konsultacji lekarskiej. Długo utrzymująca się gorączka może być szczególnie niebezpieczna dla:

  • Dzieci poniżej 12. miesięcy życia ze względu na słabo rozwinięty jeszcze układ odpornościowy i ograniczone reakcje obronne,
  • Seniorówgorączka u osoby starszej może mieć znacznie poważniejszy przebieg ze względu na szereg czynników związanych z wiekiem i chorobami współistniejącymi,
  • Kobiet w ciąży,
  • Osób cierpiących na choroby przewlekłe – cukrzyca, problemy sercowo-naczyniowe, schorzenia układu oddechowego,
  • Pacjentów przyjmujących leki immunosupresyjne (np. po przeszczepie).

Zobacz również, jakie powikłania po grypie mogą być groźne dla zdrowia.

Temperatura powyżej 41°C stanowi zagrożenie nie tylko dla zdrowia, ale i dla życia człowieka, wykazuje bowiem działanie neurotoksyczne dla mózgu. Konsekwencją tak wysokiej gorączki jest trwałe uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego.

Podsumowanie

Należy pamiętać, że gorączka jest objawem, a nie chorobą samą w sobie. W gruncie rzeczy to prawidłowa reakcja obronna organizmu podczas trwania infekcji. Jeśli jednak gwałtownie wzrasta lub utrzymuje się przez dłuższy czas bez uchwytnej przyczyny, warto skonsultować to z lekarzem, aby ustrzec się przed poważnymi chorobami i powikłaniami.

Źródła:

  1. Kanikowska, J. Witowski, Patofizjologia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2018
  2. J. Kucharz, Diagnostyka różnicowa stanów gorączkowych, Rocznik Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, 2010, https://old.pum.edu.pl/__data/assets/file/0007/29815/SUPLEMENT_56-01_03.pdf, [dostęp: 18.04.2023]
  3. Korbut, Farmakologia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017

    Więcej artykułów na ten temat

    O autorze
    Ewelina Zygmunt
    Ewelina Zygmunt
    Jestem lekarzem w trakcie stażu podyplomowego, który odbywam w Wojskowym Szpitalu Klinicznym nr 1 w Lublinie. Choć jeszcze nie podjęłam ostatecznej decyzji co do wyboru specjalizacji, to moje serduszko bije w stronę ginekologii i położnictwa, a także endokrynologii. W szczególności interesuje mnie wpływ zdrowej diety na gospodarkę hormonalną człowieka. W wolnych chwilach lubię gotować i testować nowości kosmetyczne. Uwielbiam podróże, dobre jedzonko oraz jogę.
    Przeczytaj więcej od tego autora
    O autorze
    Ewelina Zygmunt
    Ewelina Zygmunt
    Jestem lekarzem w trakcie stażu podyplomowego, który odbywam w Wojskowym Szpitalu Klinicznym nr 1 w Lublinie. Choć jeszcze nie podjęłam ostatecznej decyzji co do wyboru specjalizacji, to moje serduszko bije...
    Przeczytaj więcej od tego autora