Odma płucna − rodzaje i przyczyny powstania

Odma opłucnowa, czyli popularnie zwana odma płucna, to stan, gdy w jamie opłucnej gromadzi się powietrze. Uciska ono płuco i utrudnia wymianę gazową, co prowadzić może do duszności i kaszlu. Szczególnie niebezpieczna jest odma prężna, która stanowi bezpośrednie zagrożenie życia i wymaga natychmiastowej reakcji. Jakie są przyczyny powstania odmy płucnej i jak się ją leczy? 

Odma płucna – co to jest?

Co to jest odma płucna? Każde płuco otoczone jest błoną surowiczą, która zwana jest opłucną. Zbudowana jest ona z 2 blaszek: opłucnej trzewnej (płucnej), która bezpośrednio przylega do płuca i opłucnej ściennej, która wyściela jamę klatki piersiowej. Pomiędzy blaszkami znajduje się jama opłucnej, która w prawidłowym stanie jest jedynie szczeliną z niewielką ilością płynu surowiczego, a blaszki opłucnej przylegają do siebie i ślizgają się podczas ruchów oddechowych.

Odma opłucnowa, często nazywana przez pacjentów odmą płucną, tworzy się, kiedy w jamie opłucnej pojawi się powietrze. Może stać się, kiedy zostanie uszkodzona ściana klatki piersiowej lub wskutek uszkodzenia płuc − gdy wytworzy się połączenie między pęcherzykiem płucnym czy oskrzelem a jamą opłucnej.

Sprawdź też, skąd się biorą duszności.

Odma płucna − przyczyny powstania

Odmę opłucnową można podzielić na:

• samoistną
• pourazową
• jatrogenną

Samoistna odma spowodowana jest spontanicznym pęknięciem pęcherzyków płucnych, które są zaraz przy opłucnej lub pęknięciem pęcherza rozedmowego. Może pojawić się u osób zdrowych, bez zdiagnozowanej choroby płuc − jest to odma pierwotna. Najczęściej dotyczy osób młodych, wysokich i szczupłych, częściej mężczyzn.

Gdy samoistna odma pojawia się u osób z chorobami płuc (np. astmą, POChP, mukowiscydozą) nazywana jest wtórną. Przyczyną odmy pourazowej jest, jak sama nazwa wskazuje, uraz klatki piersiowej (np. wypadek komunikacyjny czy ugodzenie nożem).

Odma płucna jatrogenna powstaje wskutek działań medycznych, np. jako powikłanie po cewnikowaniu żyły podobojczykowej.

Sprawdź też, jakie są objawy zapalenia oskrzeli.

Odma opłucnowa − rodzaje

Z uwagi na mechanizm powstania, odmę możemy podzielić również na 3 grupy:

• odma zamknięta
• odma otwarta
• odma prężna

Odma zamknięta powstaje przez jednorazowe dostanie się powietrza do jamy opłucnej. Gdy odma jest niewielka, nie zawsze wymaga leczenia i może wchłonąć się sama po upływie paru dni.

Gdy powietrze cyklicznie przedostaje się do jamy opłucnej, a po chwili swobodnie się z niej wydostaje (np. przez otwór pourazowy w klatce piersiowej) mamy do czynienia z odmą otwartą. Jest to groźna sytuacja i może doprowadzić do zatrzymania akcji serca.

Odma prężna (zastawkowa, wentylowa) to stan bezpośredniego zagrożenia życia. Przy każdym wdechu do jamy opłucnej dostają się kolejne porcje powietrza i nie mogą się z niej wydostać. W efekcie płuco po stronie uszkodzenia zapada się coraz bardziej (uciskane przez gromadzone powietrze), aż w końcu dochodzi do przesunięcia śródpiersia na zdrową stronę, ucisk drugiego płuca i dużych naczyń żylnych.

Sprawdź też objawy zapalenia płuc.

Odma płucna − objawy

Objawy odmy opłucnowej zależą od jej wielkości, chorób towarzyszących i stanu ogólnego chorego. Powietrze, które dostało się do jamy opłucnej uciska płuco i utrudnia oddychanie. Typowe objawy odmy to:

• kłujący ból po stronie odmy
• duszność
• kaszel

Ale zdarza się, że chory nie odczuwa żadnych odolegliwości, albo są słabo nasilone (np. w samoistnej, małej odmie pierwotnej).

W przypadku odmy prężnej stan chorego pogarsza się gwałtownie i szybko, duszność nasila się, przyspiesza akcja serca i oddechy, a w razie braku reakcji może dojść do zatrzymania krążenia.

Odma płucna − rozpoznanie

Kiedy lekarz podejrzewa powstanie odmy na podstawie objawów i dokładnego badania fizykalnego (ze szczególnym wskazaniem na badanie klatki piersiowej − osłuchiwanie, opukiwanie) zleca dla potwierdzenia badanie obrazowe. Najczęściej jest to RTG klatki piersiowej. W razie niejasności można posiłkować się także tomografią komputerową i USG płuc.

Odma płucna − leczenie

Leczenie odmy zależy od jej rozległości i objawów. Niewielka odma płucna jatrogenna czy samoistna odma pierwotna, jeśli przebiega bezobjawowo, może być pozostawiona bez leczenia. Jeśli masz łatwy dostęp do opieki medycznej, Twoja odma w kontrolnym badaniu RTG nie powiększyła się i nie masz innych przeciwwskazań zdrowotnych, wtedy możesz być leczony w trybie ambulatoryjnym. Pamiętaj jednak, żeby w przypadku pogorszenia Twojego stanu i nasilenia się dolegliwości, natychmiast zgłosić się do szpitala.

Leczenie szpitalne niewielkiej, bezobjawowej odmy polega na odpoczynku i terapii tlenem.

Sprawdź też witaminy i minerały.

Leczenie wygląda inaczej, kiedy odma daje duże dolegliwości − nie czeka się wtedy na jej samoistne wchłonięcie, a podejmuje się działania, żeby usunąć powietrze z opłucnej. Pierwszym krokiem może być nakłucie opłucnej i pobranie powietrza strzykawką przez wprowadzoną do opłucnej kaniulę. Jeżeli to się nie powiedzie, najczęściej stosuje się drenaż opłucnej, a gdy i on zawodzi − drenaż ssący (z zastosowaniem podciśnienia).

Przy braku efektów leczenia po 3 − 5 dniach sugerowana jest konsultacja z torakochirurgiem. Także w innych przypadkach (np. odma nawracająca, obustronna,  krwotoczna czy w przebiegu mukowiscydozy) dobrze jest się zastanowić nad leczeniem chirurgicznym.

Pleurodeza (prowadzi do zarośnięcia jamy opłucnej) i pleurektomia (usunięcie opłucnej ściennej) to zabiegi, które zabezpieczają Cię przed kolejnymi epizodami odmy.

W przypadku odmy prężnej, leczenie trzeba zacząć od razu − zazwyczaj już na miejscu wypadku. Polega ono na wprowadzeniu kaniuli do jamy opłucnej po górnym brzegu 3. żebra, żeby natychmiast odbarczyć odmę.

W odmie otwartej stosuje się specjalny opatrunek, żeby powietrze miało ujście na zewnątrz, ale nie było zasysane do opłucnej.

Sprawdź też, czym jest zapalenie tchawicy.

Odma płucna − powikłania

Powikłania odmy opłucnowej najczęściej obejmują trudności z rozprężeniem się płuca, zrosty, krwawienie czy powstanie ropniaka opłucnej. Rzadziej może dojść do trwałego uszkodzenia płuca i przewlekłej niewydolności oddechowej.