Paracetamol to nie cukierek! Jak bezpiecznie go stosować?

Paracetamol to jeden z najbardziej znanych i najczęściej przyjmowanych leków, który stosuje się jako remedium na ból i gorączkę. Jest dostępny niemal wszędzie – w sklepie spożywczym, na stacji benzynowej, w kiosku i oczywiście w aptece. Nie oznacza to jednak, że przestał być lekiem. Zażyty w zbyt dużej dawce może spowodować ostre zatrucie, a nawet śmierć.

Paracetamol − działanie

„Paracetamol na ból głowy!”, „Paracetamol na ból brzucha!”, „Paracetamol na ból zęba!”, „Paracetamol na ból gardła!”, „Paracetamol na gorączkę!” − codziennie jesteś bombardowany podobnymi sloganami reklamowymi. A przecież lek ten to nie cukierek i nie powinno się go łykać bez opamiętania i zapoznania się z podstawowymi informacjami o tej substancji. Zamiast słuchać popularnych reklam w telewizji i ekspertów w mediach społecznościowych, lepiej zwróć się o poradę do sprawdzonego źródła i wysłuchaj głosu ekspertów. Pamiętaj, że przed zażyciem każdego leku warto zapoznać się z ulotką dołączoną do opakowania lub poprosić o poradę farmaceutę. Specjalista podpowie Ci, jak dawkować dany preparat, z czym nie należy go łączyć i jaki środek będzie najbardziej wskazany przy Twoich dolegliwościach.

Sprawdź też tabletki na ból głowy.

Paracetamol jest uznawany za bardzo skuteczny, a zarazem względnie bezpieczny środek na niemal wszystkie dolegliwości bólowe. W odpowiednich dawkach może być stosowany zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Zwalcza ból i obniża gorączkę. W odróżnieniu od typowych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) takich jak aspiryna czy ibuprofen nie wykazuje działania przeciwzapalnego. Więcej o lekach z grupy NLPZ dowiesz się z artykułu: Niesteroidowe leki przeciwzapalne: na ból, gorączkę i stany zapalne. Jak działają?.

Farmaceutka, Irmina Turek, dodaje:

„Paracetamol działa w ośrodkowym układzie nerwowym, gdzie blokuje funkcje enzymu – cyklooksygenazy kwasu arachidonowego. Bardzo dużą zaletą paracetamolu jest to, że nie wpływa na błonę śluzową żołądka i krzepliwość krwi. To właśnie wpływ standardowych leków z grupy NLPZ na te 2 parametry powoduje, że w wielu sytuacjach nie są zalecane. Paracetamol nie hamuje agregacji płytek krwi, przez co pozostaje bez wpływu na procesy krzepnięcia”.

Kiedy sięgać po paracetamol?

Irmina Turek podpowiada, kiedy można sięgać po lek z paracetamolem:

„Paracetamol jest szeroko dostępny w aptekach pod różnymi nazwami handlowymi oraz w różnych postaciach. Formy doustne obecne na polskim rynku to płyny (syropy i bardziej stężone krople), tabletki, kapsułki oraz granulaty doustne i wymagające rozpuszczenia w wodzie, a także tabletki musujące.

W formie doustnej i doodbytniczej paracetamol jest zalecany w bólach o lekkim i umiarkowanym nasileniu oraz w gorączce. Często też bywa polecany w bólach miesiączkowych zarówno sam, jak i w połączeniu z substancjami o charakterze rozkurczowym. To dwukierunkowe działanie pomaga uśmierzyć samo odczuwanie bólu, jak i działa rozkurczająco na mięśnie gładkie. Paracetamol sprawdza się bardzo dobrze też w bólach głowy o podłożu migrenowym − stosowany pojedynczo lub łączony z innymi substancjami takimi jak propyfenazon, kofeina czy kodeina. Sprawdź, czym charakteryzuje się ból migrenowy: Migrena z aurą – jak zapobiegać?. Światowa Organizacja Zdrowia poleca tę substancję w mniej nasilonych bólach nowotworowych.

W przypadku stanów silnego bólu można go łączyć z mocniejszymi lekami przeciwbólowymi takimi jak opioidy. Paracetamol może być podawany dożylnie w bólu o średnim nasileniu w okresach pooperacyjnych, czy też gorączce w sytuacjach, kiedy nie można go podać w inny sposób.

Paracetamol jest bezpieczny dla osób z astmą aspirynową. Przypadłość ta sprawia, że dochodzi do ataków duszności i problemów z oddychaniem, które wynikają z reakcji alergicznych na aspirynę lub podobnie działające leki (podobnie pod względem chemicznym).

Zwróć uwagę, że paracetamol ma zdolność przenikania zarówno przez łożysko u kobiet ciężarnych, jak i w niewielkim stopniu przedostaje się do pokarmu u matek karmiących. Jeśli jednak lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy jest konieczny, może być zastosowany w przeciwieństwie do ibuprofenu, który odradza się i kategorycznie zabrania się szczególnie w 3. trymestrze ciąży. Zwrócić uwagę, żeby przyjmować wtedy w miarę możliwości jak najniższe dawki, które odznaczają się skutecznością w danych objawach. Dowiedz się więcej o różnicach pomiędzy paracetamolem a imbuprofenem: Paracetamol czy ibuprofen? Co uśmierzy ból lepiej?”.

Podsumowując, można powiedzieć, że paracetamol stosuje się na:

• bóle głowy,
• gorączkę w przeziębieniu i grypie,
• bóle zębów,
• nerwobóle,
• bóle mięśni i stawów,
• bóle miesiączkowe.

Dawkowanie paracetamolu. Jaka dawka jest bezpieczna?

Paracetamol można podawać osobom praktycznie w każdym wieku, także dzieciom od 3. miesiąca życia.

Irmina Turek zauważa:

„Paracetamol jest też bardzo dobrym lekiem do stosowania skojarzonego z innymi lekami przeciwbólowymi. Jego odmienny mechanizm działania sprawia, że doskonale sprawdza się w złożonych terapiach przeciwbólowych”.

Dobowa dawka leku musi być dostosowana do Twojego wieku oraz czasu trwania kuracji. Jeśli stosujesz paracetamol przez krótki czas, nie przekraczaj dawki 4 g na dobę. Przy długotrwałym stosowaniu maksymalna dawka to 2,5 g na dobę. Przestrzegaj co najmniej 4-godzinnego odstępu pomiędzy poszczególnymi dawkami!

W przypadku dzieci od 3. miesiąca życia dawka jednorazowa wynosi 10 – 15 mg/kg masy ciała. Nie powinna być podawana częściej niż co 4 godziny. Maksymalna dawka dobowa wynosi 60 mg/kg masy ciała.

Sprawdź też, czym różni się paracetamol od ibuprofenu.

Paracetamol − czas działania

Farmaceutka Irmina Turek opisuje, jak szybko możesz spodziewać się efektu działania leku:

„To od sposobu podania leku zależy, jak szybko zadziała i zahamuje ból lub obniży gorączkę. Po przyjęciu w formie doustnej osiąga maksymalne stężenie we krwi po około 1 godzinie. Natomiast kiedy podawany jest w postaci czopków doodbytniczych - po około 3 godzinach. Ciężko dokładnie sprecyzować, jak długo działa paracetamol, bo zależy to od aktywności enzymów i tempa metabolizmu u danego człowieka, ale po podaniu lek utrzymuje swoje działanie średnio od 4 do 6 godzin.

Cały metabolizm i procesy rozkładania paracetamolu zachodzą w wątrobie. Ich tempo może być zależne od innych stosowanych równolegle leków wpływających na enzymy wątrobowe, jak i od uwarunkowań genetycznych danej osoby oraz kondycji wątroby (wydłuża się w stanach niewydolności wątroby). Dlatego też zachowaj wyjątkową ostrożność podczas stosowania paracetamolu, kiedy cierpisz na niewydolność wątroby, bo organizm może się zatruć dużo mniejszą dawką niż osoby zdrowej”.

Spradź też leki na przeziębienie i grypę.

Jak bezpiecznie stosować paracetamol?

Chociaż w mediach reklamowana jest niezliczona ilość specyfików na ból głowy, zęba, gardła czy brzucha, wiele z nich zawiera tę samą substancję czynną – zazwyczaj paracetamol. Może się okazać, że kiedy leczysz kilka dolegliwości jednocześnie, np. bolący kręgosłup i ból zęba, zażywasz niby dwa różne leki, ale każdy z nich zawiera paracetamol. W ten sposób przyjmujesz podwójną dawkę tej samej substancji czynnej, a stąd krótka droga do kumulacji.

Co więcej, jeśli nie znasz stosowanej substancji, ryzykujesz, że nieświadomie doprowadzisz do niebezpiecznych interakcji leku ze spożywanymi przez Ciebie produktami. Paracetamol należy ostrożnie stosować w przypadku osób niedożywionych, uzależnionych od alkoholu i odwodnionych oraz u osób w podeszłym wieku.

Do skutków ubocznych paracetamolu można zaliczyć:

• wysypkę i inne skórne objawy nadwrażliwości na lek,
• łagodne objawy ze strony przewodu pokarmowego, takie jak wymioty, nudności i biegunki.

Bardzo rzadko może dojść do niedokrwistości, niedoboru płytek krwi i uszkodzenia nerek. Zobacz też, jak możesz radzić sobie z bólem, kiedy nie możesz stosować środków farmakologicznych: Niefarmakologiczne metody leczenia bólu. Czyli gdy tabletki nie pomagają.

Przedawkowanie paracetamolu

Bardzo niebezpieczne dla życia jest przedawkowanie paracetamolu, które może skutkować szybko postępującą niewydolnością wątroby. Już dwukrotne przekroczenie maksymalnej zalecanej dawki dobowej może doprowadzić do zatrucia paracetamolem i do uszkodzenia tego organu. Za minimalną dawkę toksyczną uznaje się wartości od 8 do 10 g, oznacza to przyjęcie około 10 tabletek po 500 mg.

Paracetamol − przeciwwskazania

O przeciwwskazaniach stosowania leku pisze Irmina Turek:

„Głównym przeciwwskazaniem do stosowania paracetamolu jest niewydolność wątroby lub nerek oraz alergie na składniki preparatu. Ponadto substancja ta nie jest zalecana osobom z niedoborami enzymów takich jak reduktaza methemoglobiny czy dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej.

Ponieważ paracetamol jest powszechnie dostępny bez recepty i często występuje w innych preparatach, warto zwrócić uwagę, z którymi innymi lekami może wchodzić w interakcje. W przypadku podania paracetamolu równocześnie z popularnym kwasem acetylosalicylowym (aspiryną) dochodzi do zwiększenia poziomu obu leków we krwi. Inne leki, takie jak na przykład propranolol, zwalniają proces eliminacji paracetamolu z organizmu. Jeśli chory stosuje doustne leki przeciwzakrzepowe z grupy kumaryn, zastosowanie paracetamolu może nasilić ich działanie. W przypadku stosowania niektórych grup leków o działaniu przeciwdepresyjnym oraz paracetamolu mogą pojawiać się stany nadmiernego pobudzenia. 

To parę przykładów leków, które mogą wpływać na działanie paracetamolu i na odwrót. Ciężko o nich wszystkich pamiętać, ale dobrym nawykiem jest zwrócenie uwagi w ulotkach leków (szczególnie tych, które stosujesz przewlekle), z czym nie należy ich łączyć. Pomoże to uniknąć negatywnych skutków zażywania wielu leków na organizm”.

Jakie leki zawierają paracetamol?

Paracetamol: tabletki, kapsułki, proszki, syropy, czopki… Paracetamol występuje w wielu postaciach i jest dostępny pod wieloma nazwami handlowymi, w preparatach jednoskładnikowych oraz złożonych, a większość tych leków można kupićbez recepty. Pamiętaj, że każdy lek, nawet ten dostępny bez recepty, zażyty w zbyt dużej dawce może stać się śmiertelną trucizną. Paracetamol to nie cukierek, należy stosować go zgodnie z zaleceniami lekarza lub farmaceuty.

Źródła:

1. Brunton L.L.; Lazo J.S.; Parker K.L.: Farmakologia Goodmana i Gilmana
2. Gajewski P.; Szczeklik A.: Interna Szczeklika. 2013
3. https://www.drugs.com/paracetamol.html