Metronidazol, Metronidazolum - dawkowanie, działanie, ulotka, skutki uboczne

Wskazania do stosowania metronidazolu

Metronidazol jest substancją o właściwościach przeciwbakteryjnych oraz przeciwpierwotniakowych. Ordynuje się go w leczeniu infekcji wywoływanych przez bakterie beztlenowe oraz infekcji mieszanych z udziałem betlenowców. Wskazania do stosowania tego leku obejmują:

• Infekcje w obrębie jamy ustnej (bakteryjne zakażenia dziąseł),
• Infekcje w obrębie jamy brzusznej oraz miedniczy mniejszej,
• Eradykację Helicobacter pylori (jako element terapii skojarzonej m.in. z antybiotykami),
• Rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego (choroba Leśniowskiego-Crohna),
• Wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• Rzęsistkowicę, lambliozę i amebozę,
• Trądzik różowaty oraz inne zakażenia skóry.

Mechanizm działania metronidazolu

Działanie lecznicze metronidazolu związane jest z jego przekształceniami w organizmach patogenów do toksycznych związków. . Wśród nich znajdują się m.in. kwas N-(2-hydroksyetylo)oksamowy i acetamid, które uszkadzają DNA i białka drobnoustrojów. Skuteczność tych reakcji jest największa w warunkach niskiej zawartości tlenu. W związku z tym lek nie działa na bakterie tlenowe, względnie beztlenowe, grzyby oraz wirusy.

Zakres działania metronidazolu jest szeroki i obejmuje:

• pierwotniaki: Trichomonas vaginalis, Giardia lamblia, Entamoeba histolytica, Balantidium coli;
• Gram-ujemne bakterie: Fusobacterium species; Bacteroides species,
• Gram-dodatnie pałeczki: Clostridium, Eubacterium,
• Gram-dodatnie ziarniaki: Peptococcus species, Peptostreptococcus species.

Dawkowanie metronidazolu

Metronidazol można podawać na różne sposoby: doustnie, dożylnie, dopochwowo, zewnętrznie (na skórę), a także do kanału korzeniowego zęba. Schemat dawkowania jest zróżnicowany w zależności od choroby, formy leku, wieku pacjenta, masy ciała, stadium choroby oraz ewentualnego występowania chorób współistniejących (np. niewydolność wątroby).

Profilaktyka zakażeń pooperacyjnych

• Osoby dorosłe i dzieci  powyżej 12. roku życia: 1 g substancji jednorazowo, a następnie 500 mg co 8 godzin na 24 godziny przed operacją. Po operacji, podawanie leku, kontynuowane jest poprzez podawanie dożylne lub doodbytnicze do momentu, kiedy pacjent może przejść na formę tabletkową.
• Dzieci poniżej 12. roku życia: 20-30 mg/kg masy ciała w jednej dawce na 1-2 godziny przed zabiegiem.
• Wcześniaki powinny otrzymać 10 mg/kg masy ciała w jednorazowej dawce przed operacją.

Zakażenia wywołane przez bakterie beztlenowe

• Osoby dorosłe i dzieci powyżej 12 lat: 250-500 mg trzy razy dziennie.
• Niemowlęta od 8 tygodnia i dzieci do 12 lat: 20-30 mg/kg masy ciała dziennie, jednorazowo lub podzielone na dawki 7,5 mg/kg co 8 godzin. Dawka może być zwiększona do 40 mg/kg masy ciała w zależności od ciężkości zakażenia. Leczenie zazwyczaj trwa 7 dni.
• Niemowlęta poniżej 8 tygodnia życia: 15 mg/kg masy ciała na dobę, jako jednorazową dawkę lub podzielone na dawki 7,5 mg/kg co 12 godzin (stężenie metronidazolu powinno być monitorowane u wcześniaków).

Bakteryjne zapalenie pochwy

• Osoby dorosłe i dzieci powyżej 10 lat :500 mg rano i wieczorem przez 7 dni, lub 2000 mg jednorazowo.

Rzęsistkowica

• Osoby dorosłe i dzieci powyżej 10 lat: 2000 mg raz lub 250 mg trzy razy na dobę przez 7 dni, lub 500 mg dwa razy na dobę przez 5-7 dni.
• Dzieci poniżej 10 lat :ą 40 mg/kg masy ciała w jednej dawce lub 15-30 mg/kg masy ciała na dobę podzielone na 2 lub 3 dawki przez 7 dni.

Pełzakowica

• Osoby dorosłe i i dzieci powyżej 10 lat:500 mg do 750 mg trzy razy na dobę przez 5-10 dni.
• Dzieci 7-10 lat: 200 mg do 400 mg trzy razy na dobę przez 5-10 dni.
• Dzieci 3-7 lat:100 mg do 200 mg cztery razy na dobę przez 5-10 dni.
• Dzieci 1-3 lat - 100 mg do 200 mg trzy razy na dobę przez 5-10 dni.

Giardiaza

• Osoby dorosłe i dzieci powyżej 10 lat: 2000 mg raz dziennie przez 3 dni lub 500 mg dwa razy na dobę przez 7-10 dni.
• Dzieci 7-10 lat: 1000 mg raz dziennie przez 3 dni.
• Dzieci 3-7 lat :600 mg do 800 mg raz dziennie przez 3 dni
• Dzieci 1-3 lat - 500 mg raz dziennie przez 3 dni.

Eradykacja H. pylori (jako element terapii skojarzonej, przez minimum 7 dni)

• Dorośli: 500 mg 2-3 razy na dobę przez 7-14 dni.
• Dzieci i młodzież: 20 mg/kg masy ciała na dobę, nie przekraczając 500 mg dwa razy na dobę przez 7-14 dni.

Wrzodziejące, ostre zapalenie dziąseł

• Osoby dorosłe: 250 mg trzy razy na dobę przez 3 dni.
• Dzieci: 35-50 mg/kg masy ciała na dobę, podzielone na 3 dawki przez 3 dni.

Ostre zakażenia okołozębowe

• Osoby dorosłe i młodzież powyżej 17 lat: 250 mg trzy razy na dobę przez 3-7 dni.
• Dzieci i młodzież od 10 do 17 lat: 200-250 mg trzy razy na dobę przez 3-7 dni.
• Dzieci 7-9 lat:100 mg trzy razy na dobę przez 3-7 dni.
• Dzieci 3-6 lat:100 mg dwa razy na dobę przez 3-7 dni,
• Dzieci 1-2 lat: 50 mg trzy razy na dobę przez 3-7 dni.

Owrzodzenia kończyn dolnych i odleżyn

• Osoby dorosłe: 500 mg trzy razy na dobę przez 7 dni.

Przeciwwskazania do stosowania metronidazolu

Używanie metronidazolu jest niezalecane przez osoby, u których występuje alergia na ten lek lub na inne substancje z grupy 5-nitroimidazolu.

Ostrzeżenia i środki ostrożności przy stosowaniu metronidazolu

Skutki uboczne

W rzadkich przypadkach metronidazol może powodować występowanie działań niepożądanych. Najczęściej wymieniane to:

• Reakcje anafilaktyczne,
• Pokrzywka,
• Obrzęki naczynioruchowe,
• Podwyższona temperatura ciała,
• Agranulocytoza,
• Niedobór płytek krwi (trombocytopenia).
• Niski poziom neutrofilów we krwi (neutropenia),
• Spadek wszystkich typów komórek krwi (pancytopenia).

Niekiedy mogą wystąpić także następujące objawy: bóle i zawroty głowy, senność, bóle mięśni i stawów, wysypka, świąd, krosty, zaczerwienienie skóry, stany psychotyczne, drgawki, zaburzenia widzenia (takie jak podwójne widzenie lub krótkowzroczność), encefalopatia (objawy mogą obejmować bóle głowy, omamy, dezorientację, podwyższoną temperaturę, nadwrażliwość na światło, problemy z widzeniem, paraliż, problemy z ruchem, sztywność karku), zespół móżdżkowy, podwyższona aktywność enzymów wątrobowych, uszkodzenie komórek wątroby, zapalenie wątroby, żółtaczka, zapalenie trzustki, ciemne zabarwienie moczu.

Lek może również wywoływać, z nieznaną częstością, następujące skutki uboczne: zespół Stevensa-Johnsona, rumień wielopostaciowy, toksyczne oddzielanie się naskórka, nastroje depresyjne, brak apetytu, zaburzenia smaku, nudności, wymioty, biegunkę, ból brzucha, zapalenie jamy ustnej, spadek liczby białych krwinek (leukopenię), neuropatię obwodową (uczucie mrowienia, drętwienia lub pieczenia), zapalenie opon mózgowych, neuropatię nerwu wzrokowego lub zapalenie nerwu wzrokowego, zakażenie drożdżakowe,ból pochwy. W sytuacji długotrwałego stosowania leku lub zażywania dużych dawek, mogą pojawić się także przejściowe napady przypominające padaczkę.

Wpływ na prowadzenie pojazdów

Jeśli stosowanie metronidazolu wiąże się z występowaniem określonych działań niepożądanych, jak np. senność, bóle głowy i zawroty, dezorientacja, problemy z widzeniem, jego zażywanie może wpływać na ograniczenie zdolności do prowadzenia pojazdów.

Wpływ na ciążę

Nie ma dostępnych szczegółowych informacji klinicznych na temat wpływu substancji na ciążę. Nie zaleca się stosowania tego leku w pierwszym trymestrze ciąży. W drugim i trzecim trymestrze metronidazol może być podawany jedynie po dokładnej ocenie korzyści i ryzyka przez lekarza.

Wpływ na laktację

Metronidazol przenika do mleka matki. Stosowanie tego leku podczas karmienia piersią nie jest zalecane.

Interakcje z lekami

• Stosowanie jednocześnie z lekami przeciwzakrzepowymi, takimi jak warfaryna, może nasilać ryzyko występowania krwawień. W takich sytuacjach konieczna bywa zmiana dawkowania leków przeciwzakrzepowych. W trakcie terapii zaleca się kontrolę czasu protrombinowego (nie odnotowano interakcji z heparyną).
• Leki pobudzające enzymy mikrosomalne wątroby, jak np. fenytoina, fenobarbital, przyspieszają wydzielanie metronidazolu, skracając jego półtrwanie do około 3 godzin. To skutkuje zmniejszeniem jego stężenia we krwi. Natomiast leki hamujące aktywność enzymów wątrobowych (takie jak cymetydyna) mogą wydłużać półtrwanie.
• Przed rozpoczęciem leczenia wskazane jest odstawienie soli litu, jeśli są przyjmowane. Stosowanie soli litu i metronidazolu jednocześnie może prowadzić do zatrzymywania litu w organizmie, co zwiększa ryzyko uszkodzeń nerek (w czasie terapii zalecana jest kontrola stężenia litu, kreatyniny i elektrolitów w osoczu).
• Lek podany razem z disulfiramem może wywoływać ostre stany psychotyczne i dezorientację. Terapia należy rozpocząć dopiero po upływie dwóch tygodni od zakończenia leczenia disulfiramem.
• Lek może podnosić stężenie busulfanu w osoczu, co zwiększa ryzyko silnej toksyczności tego busulfanu.
• Zażywanie w połączeniu z terfenadyną i astemizolem, może prowadzić do niepożądanych działań ze strony układu krążenia.
• Jako inhibitor cytochromu CYP 3A4, substancja może obniżać metabolizm innych leków metabolizowanych przez ten enzym.
• U pacjentów leczonych cyklosporyną istnieje ryzyko wzrostu stężenia tego leku we krwi. Jeśli konieczne jest jednoczesne stosowanie cyklosporyny z metronidazolem, powinno się ściśle monitorować stężenia cyklosporyny i kreatyniny w surowicy.
• Środek zmniejsza klirens 5-fluorouracylu, co może nasilać jego toksyczne działanie.

Interakcja z alkoholem

Spożywanie alkoholu podczas leczenia może nasilać toksyczne działanie alkoholu i prowadzić do rozwoju reakcji disulfiramowej. Do jej głównych objawów należą: bóle i zawroty głowy, przyspieszona praca serca, nudności, wymioty, zaczerwienienie skóry, nadmierne pocenie.  Alkoholu nie należy przyjmować przez co najmniej 48 godzin po zakończeniu terapii metronidazolem.

Inne środki ostrożności

• Terapia metronidazolem nie powinna przekraczać okresu 10 dni, o jej przedłużeniu może zdecydować wyłącznie lekarz (podczas dłuższej terapii, zalecane jest regularne monitorowanie morfologii krwi).
• Lek powinien być stosowany z ostrożnością u pacjentów z poważnymi schorzeniami nerek i wątroby.
• W trakcie leczenia może dochodzić do zmiany barwy moczu na ciemniejszą.
• Przy wystąpieniu zespołu Stevensa-Johnsona czy toksycznego martwiczego oddzielenia się naskórka konieczne jest natychmiastowe zaprzestanie leczenia.
• Osoby z zespołem Cockayne'a powinny natychmiast zgłaszać wszelkie oznaki uszkodzenia wątroby lekarzowi.
• Z uwagi na możliwość zaostrzenia symptomów neurologicznych, lek używany jest z ostrożnością u pacjentów z dysfunkcjami układu nerwowego.
• Podczas terapii może rozwinąć się kandydoza, czyli zakażenie drożdżakami Candida.  W takim przypadku wskazane jest wdrożenie odpowiedniego leczenia.
• Podczas stosowania metronidazolu na skórę, należy zachować ostrożność, aby substancja nie dostała się do oczu czy na błony śluzowe. Należy także unikać bezpośredniej ekspozycji na słońce.
• Pacjent powinien być świadomy, że metronidazol może wpływać na wyniki niektórych testów laboratoryjnych, takich jak wskaźniki funkcji wątroby, poziom LDL (złego cholesterolu), trójglicerydów oraz stężenie glukozy.