Zdrowie i leki
Leki OTC – czym są?
Wśród dostępnych środków farmaceutycznych wyróżnia się między innymi leki na receptę, suplementy diety oraz wyroby medyczne. Jedną z grup stanowią ponadto leki OTC. Skrót OTC pochodzi od angielskiego over the counter, czyli w wolnym obrocie, co oznacza, że preparaty OTC można kupić bez recepty.
Uzyskanie przez wybrany preparat statusu leku poprzedzone jest restrykcyjnymi, określonymi prawnie procedurami i badaniami, w przebiegu których należy wykazać jego skuteczność w leczeniu określonych schorzeń oraz bezpieczeństwo stosowania.
- Kryteria dotyczące dostępności leków wydawanych bez recepty definiowane są przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) oraz przez Europejską Agencję Leków (EMA) w Europie.
- Preparaty OTC można stosować bez konsultacji z lekarzem jedynie przez krótki czas (np. kilka dni), pomocą w doborze odpowiednich leków zajmują się również farmaceuci, którzy w ramach konsultacji, np. osobistej w aptece, telefonicznej lub mailowej, mogą pomóc w doborze preparatu i udzielić najważniejszych informacji nt. działania leku, dawkowania czy skutków ubocznych.
Leki bez recepty – rodzaje leków OTC
Leki OTC to różnorodna grupa preparatów, które, w zależności od przeznaczenia i sposobu działania, można podzielić na kilka głównych kategorii, w tym:
- leki przeciwbólowe,
- leki na przeziębienie i grypę,
- leki na odporność,
- leki dermatologiczne,
- leki na alergię,
- leki na serce i układ krążenia,
- leki na stawy i układ mięśniowo-szkieletowy,
- leki na układ nerwowy,
- leki wspomagające układ moczowo-płciowy.
Tabletki bez recepty – skład i działanie
Leki OTC zawierają substancje czynne o potwierdzonym działaniu leczniczym, choć w niższych dawkach i o słabszym działaniu niż leki wydawane na receptę. Błędnym jest jednak przekonanie, że potencjalnie słabsze działanie i łatwa dostępność leków OTC pozwala przyjmować je w dowolnych ilościach. Niekontrolowane stosowanie tabletek i innych preparatów bez recepty może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Podobnie jak leki na receptę, leki OTC mogą powodować działania niepożądane, szczególnie u osób chorujących na serce, nadciśnienie, chorobę wrzodową, zaburzenia wątroby czy choroby reumatyczne. Na skutki uboczne preparatów OTC są narażeni również pacjenci przyjmujący leki przewlekle, np. antydepresanty, antykoagulanty, na cukrzycę. Najpoważniejsze działania niepożądane związane z lekami bez recepty to m.in. uszkodzenia wątroby i nerek. Preparaty te mogą również podrażniać błonę śluzową żołądka oraz zwiększać ryzyko wystąpienia wrzodów. Warto zwrócić uwagę, że skutki uboczne leków mogą częściej dotykać osoby starsze.
Aby zminimalizować ryzyko ich wystąpienia, należy ściśle przestrzegać zaleceń znajdujących się w ulotce, wskazanych przez producenta, m.in. czasu stosowania i nie przekraczać określonej dawki jednorazowej ani dobowej. Zwykle zaleca się przyjmowanie preparatów bez recepty przez maksymalnie kilka dni. Jeśli w tym czasie nie nastąpi poprawa, należy skonsultować się z lekarzem, który dobierze odpowiednie leki oraz zaleci dalsze postępowanie.
Preparaty OTC dla dzieci i dorosłych
Każdy lek OTC ma określoną maksymalną dzienną dawkę, dlatego przed zażyciem należy szczegółowo zapoznać się z ulotką oraz informacjami na opakowaniu. Obejmują one wskazania, przeciwwskazania, sposób oraz czas przyjmowania. Należy przy tym zaznaczyć, że wiele leków, w tym te dostępne bez recepty, może być stosowanych zarówno przez osoby dorosłe, dzieci powyżej 12. roku życia oraz maluchy już od 3. roku życia, w związku z czym niezbędna jest wiedza na temat grupy wiekowej, dla której dany lek jest przeznaczony. Nieco inną kategorią produktów OTC są leki pediatryczne, np. syropy i krople, dostępne bez recepty dedykowane dla dzieci od 1-3. miesiąca życia do 6-12. r.ż.