Testosteron, Testosteronum - dawkowanie, działanie, ulotka, skutki uboczne

Wskazania do stosowania testosteronu

Zastosowanie testosteronu obejmuje leczenie:

U mężczyzn:

• Hipogonadyzmu w przypadku którego, niedobór testosteronu może prowadzić do dysfunkcji seksualnych i niepłodności, a także zakłóceń dojrzewania i nieprawidłowości w zakresie rozwoju narządów rozrodczych,
• Zespołu pokastracyjnego,
• Niedoboru androgenów manifestującego się m.in. obniżoną mineralizacją kośćca, zaburzeniami metabolizmu tłuszczów, zaburzeniami składu ciała, spadkiem sprawności intelektualnej.

U kobiet:

• Hiperestrogenizmu u kobiet (w rzadkich przypadkach).

Mechanizm działania testosteronu

Testosteron prezentuje szeroki zakres działania. U mężczyzn pełni kluczową rolę w rozwoju cech płciowych drugorzędowych oraz trzeciorzędowych. Wpływa na spermatogenezę, a także inicjacje i utrzymywanie funkcji seksualnych. 

Zarówno u mężczyzn, jak i kobiet, przyjmowanie testosteronu wiąże się z działaniem anabolicznym. Związek ten stymuluje produkcję erytropoetyny w nerkach, zwiększa gęstość mineralną kości oraz produkcję hemoglobiny przy jednoczesnym obniżaniu poziomu trójglicerydów oraz cholesterolu LDL i HDL.

U zdrowych mężczyzn, podawanie testosteronu prowadzi do inhibicji wydzielania hormonu luteinizującego (LH), co skutkuje obniżeniem produkcji endogennego testosteronu, a także hamuje spermatogenezę przez obniżenie poziomu hormonu folikulotropowego (FSH). Testosteron nie jest skuteczny w leczeniu niepłodności, która nie jest spowodowana hipogonadyzmem. U kobiet, testosteron działa przeciwnie do estrogenów.

Dawkowanie testosteronu

Leki z testosteronem można przyjmować na trzy możliwe sposoby, w zależności od ich postci: doustnie, zewnętrznie na skórę, oraz za pomocą iniekcji domięśniowych.

Dawkowanie zależy od wielu czynników: celu stosowaniu, wieku pacjenta, masy ciała oraz ewentualnej obecności chorób współistniejących (np. niewydolność nerek lub wątroby).

Podanie doustne

Przy podawaniu doustnym, początkowa dawka zwykle wynosi 120-160 mg dziennie przez pierwsze 2-3 tygodnie, natomiast dawka podtrzymująca najczęściej mieści się w przedziale 40-120 mg (dobór właściwej dawki na charakter indywidualny i powinien być ustalany na podstawie regularnego monitoringu poziomu testosteronu we krwi).

Podanie na skórę

Podanie na skórę wymaga użycia aplikatora umożliwiającego naniesienie leku na górną część ramienia i barku. Należy unikać kontaktu leku z dłońmi - w razie jego wystąpienia, ręce należy natychmiast umyć mydłem i wodą. Miejsce aplikacji leku nie powinno być zmieniane, ze względu na różnice w absorpcji substancji. Standardowa dawka to 23 mg testosteronu (dawka maksymalna 63 mg). Po pełnym wchłonięciu leku, miejsce aplikacji należy osłonić odzieżą, aby uniknąć przeniesienia leku na inne osoby.

Podanie domięśniowe

Podanie domięśniowe zwykle obejmuje jedną ampułkę co 4 tygodnie. W niektórych sytuacjach, lekarz może zalecić częstsze podawanie leku.

Przeciwwskazania do stosowania testosteronu

Testosteron nie powinien być stosowany przez osoby:

• Z nadwrażliwością na tę substancję,
• Z zespołem nerczycowym
• Chorujące na choroby nowotworowe (m.in. nowotwór prostaty, piersi).

Ostrzeżenia i środki ostrożności przy stosowaniu testosteronu

Skutki uboczne

Do najczęstszych działań niepożądanych związanych ze stosowaniem testosteronu należą:

• Wzrost masy ciała,
• Wzrost liczby erytrocytów,
• Wzrost stężenia hemoglobiny,
• Podwyższony hematokryt.

Podczas podawania testosteronu drogą inną niż doustna, czyli domięśniowo lub zewnętrznie na skórę, mogą dodatkowo wystąpić działania niepożądane o charakterze miejscowym, jak np. zaczerwienienie, świąd, wysypka, podrażnienie.

Wpływ na ciążę

Stosowanie testosteronu przez kobiety ciężarne jest przeciwwskazane z uwagi na możliwość szkodliwego wpływu na rozwój płodu.

Wpływ na laktację

Brak danych na temat przenikania testosteronu do mleka matki. Nie zaleca się stosowania w okresie laktacji.

Interakcje z lekami

• Testosteron oraz jego pochodne mogą potęgować działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych, takich jak te na bazie kumaryny. U pacjentów przyjmujących doustne leki przeciwzakrzepowe rekomenduje się regularne sprawdzanie czasu protrombinowego oraz wskaźnika INR.
• Jednoczesne stosowanie testosteronu z hormonem adrenokortykotropowym (ACTH) lub kortykosteroidami może zwiększyć ryzyko obrzęków. W związku z tym, stosując te substancje, powinno zachować się szczególną ostrożność, szczególnie u pacjentów cierpiących na choroby serca wątroby, lub tych, którzy przejawiają tendencję do występowania obrzęków.
• Zażywanie testosteronu u pacjentów przyjmujących insulinę może skutkować nasileniem jej działania, a w konsekwencji nadmiernym spadkiem poziomu cukru we krwi.
• Niektóre leki mogą osłabiać działanie testosteronu (niektóre leki przeciwpadaczkowe – np. fenytoina, karbamazepina; niesteroidowe leki przeciwzapalne – kwas acetylosalicylowy, salicylamid, salicylan choliny) lub je nasilać (np. niektóre leki przeciwwirusowe - daklataswir,  przeciwgrzybicze – flukonazol, itrakonazol, ketokonazol i leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI – fluwoksamina, sertralina).

Inne środki ostrożności

• Podczas terapii testosteronem konieczne jest zachowanie odpowiednich środków ostrożności. Zaleca się, aby minimum raz w roku przeprowadzić badanie gruczołu krokowego oraz piersi. Wskazana jest także kontrola określonych parametrów krwi ( hematokryt, poziom hemoglobiny, profil lipidowy).
• Stosując testosteron w formie żelu, należy zachować 2-godzinny odstęp między aplikacją leku a kąpielą (bezpośrednio po aplikacji testosteronu nie należy stosować innych środków, np. kosmetyków). Po nałożeniu leku na skórę istnieje ryzyko przeniesienia hormonu na innych, dlatego zaleca się noszenie koszulki, podobnie jak podczas stosunku seksualnego (koszulką zaleca się okryć bark, po uprzednim wzięciu prysznica).
• W przypadku występowania objawów takich jak nadmierna drażliwość, przyrost masy ciała lub częste i długotrwałe erekcje, należy skonsultować się z lekarzem w celu kontroli przyjmowanej dawki (wymienione symptomy mogą świadczyć o utrzymującym się nadmiernym stężeniu testosteronu w ustroju).
• Terapia testosteronem może prowadzić do wystąpienia bezdechu sennego, zwłaszcza u osób otyłych lub cierpiących na choroby układu oddechowego. Stosowanie testosteronu zwiększa ryzyko tworzenia się zakrzepów i wzrostu ciśnienia krwi. U osób leczonych na nowotwory, takie jak rak piersi czy oskrzeli, obserwowano zwiększoną skłonność do hiperkalcemii.
• Wystąpienie podczas stosowania testosteronu bolesnego wzwodu jest wskazaniem to natychmiastowego przerwania terapii.
• W innych przypadkach nie zaleca się gwałtownego odstawienia leku, ponieważ może to prowadzić do intensyfikacji objawów hipogonadyzmu. Pacjenci z chorobami wątroby, nerek, niewydolnością serca, padaczką lub silnymi bólami głowy powinni pozostawać pod stałą obserwacją, z uwagi na potencjalne ryzyko nasilenia objawów.