Deksametazon, Dexamethasonum - dawkowanie, działanie, ulotka, skutki uboczne

Wskazania do stosowania deksametazonu

Deksametazon, w zależności od formy występowania, wskazany jest w różnych dolegliwościach.

Krople i maść do oczu:

• Zapalenia i alergie gałki ocznej,
• Urazy oka, w tym po operacjach,
• Leczenie skutków oparzeń termicznych i chemicznych oka.

Tabletki:

• Szpiczak mnogi,
• Ostra białaczka limfoblastyczna,
• Choroba Hodgkina,
• Przerzutowy ucisk rdzenia kręgowego,
• Chłoniak nieziarniczy,
• Wspomaganie w chemioterapii: zapobieganie i łagodzenie wymiotów,
• Pęcherzyca zwykła, zapalenie mięśni, idiopatyczna plamica małopłytkowa, obrzęk mózgu.

Iniekcje:

• Miejscowe: zapalenia spojówki, rogówki, naczyniówki, twardówki,
• Dostawowe: zapalenia stawów, zespół bolesnego karku,
• Nasiękowe: zapalenie kaletki maziowej, pochewki ścięgnistej, zaburzenia ścięgien,
• Ogólnoustrojowe: ciężki atak astmy, wstrząs po urazach, obrzęk mózgu, ropień mózgu, zapalenie opon mózgowych bakteryjne, profilaktyka wymiotów w chemioterapii i pooperacyjnych, profilaktyka pourazowego zespołu płuca wstrząsowego,
• Dożylnie: reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń układowy, leczenie paliatywne nowotworów, ciężkie choroby skóry, w tym pęcherzyca.

Aerozol na skórę:

• Oparzenia I stopnia,
• Reakcje po ukąszeniach owadów,
• Alergie skórne, w tym wyprysk kontaktowy, pokrzywka,
• Liszaj pokrzywkowaty.

Implant do ciała szklistego oka:

• Obrzęk plamki ocznej z powodu cukrzycy,
• Powikłania po niedrożności żyłek siatkówki,
• Zapalenia naczyniówki oka o charakterze nieinfekcyjnym.

Mechanizm działania deksametazonu

Deksametazon to syntetyczny glikokortykosteroid o działaniu silniejszym niż prednizolon. Wykazuje właściwości przeciwzapalne, antyalergiczne, przeciwświądowe i przeciwgorączkowe. Hamuje również odpowiedź immunologiczną. Działa poprzez aktywację genów zależnych od sterydów, co prowadzi do:

• Zmniejszenia przepuszczalności naczyń,
• Ograniczenia produkcji przeciwciał,
• Zmniejszenia migracji leukocytów do miejsc zapalnych,
• Hamowania reakcji związanych z cytokinami.

W porównaniu z innymi sterydami, deksametazon minimalnie zatrzymuje sód, co czyni go odpowiednim dla pacjentów z nadciśnieniem tętniczym krwi i chorobami serca.

Dawkowanie deksametazonu

Krople do oczu: 1-2 krople w zależności od schorzenia, kilka razy dziennie.

Tabletki: Dawka 0,5-10 mg dziennie, dostosowana do choroby, wieku, masy ciała i innych schorzeń.

Iniekcje:

• Do oka: 2 mg.
• Do stawów i okołostawowo: do 8 mg. Możliwe powtórzenie po 3 tygodniach.
• Dożylnie: Dawka zależy od schorzenia.

Aerozol na skórę: Stosować na zmienione chorobowo miejsca, kilka razy dziennie.

Implant do oka: Jedno wstrzyknięcie do jednego oka. Następne po 6 miesiącach.

Przeciwwskazania do stosowania deksametazonu

Krople do oczu:

• Nadwrażliwość na deksametazon.
• Zakażenia oka: bakteryjne, wirusowe (oprócz półpaścowego zapalenia rogówki) i grzybicze.

Aerozol na skórę:

• Reakcje poszczepienne.
• Stany przedrakowe, nowotwory skóry.
• Zakażenia skóry: wirusowe, grzybicze.
• Trądzik zwykły, różowaty.
• Zapalenie skóry wokół ust.

Tabletki:

• Ciężkie infekcje układowe bez leczenia.
• Wrzody żołądka i dwunastnicy.

Implant do oka:

• Zakażenia oka i okolic.
• Zaawansowana jaskra.
• Oczy bezsoczewkowe z rozdarciem tylnej torebki.
• Oczy ze sztuczną soczewką.

Iniekcje:

• Dożylnie: Ciężkie infekcje bez leczenia.
• Dostawowo: Zakażenie stawu, zapalenie bakteryjne stawu, zerwane ścięgno, staw Charcota, zwapnienie okołostawowe, pozanaczyniowa martwica kości, skłonność do krwawień, niestabilność stawów.

Ostrzeżenia i środki ostrożności przy stosowaniu deksametazonu

Skutki uboczne

Deksametazon w postaci kropli w dużych ilościach może zwiększać ciśnienie śródgałkowe, zwłaszcza gdy jest używany z produktami leczącymi jaskrę. Stosowanie deksametazonu z lekami cholinolitycznymi, takimi jak atropina, podnosi ryzyko podwyższonego ciśnienia w oku. To samo dotyczy łączenia go z lekami wpływającymi na akomodację oka lub rozszerzającymi źrenicę, zwłaszcza u osób z predyspozycjami do problemów z kątem przesączania.

W trakcie ogólnoustrojowego stosowania leku moga wystąpić następujące działania niepożądane o nieznanej częstości występowania: bezsenność, ból głowy, brak krwawień miesiączkowych, cukrzyca, depresja, eozynopenia, epilepsja, hipercholesterolemia, hipertriglicerydemia, hirsutyzm, impotencja, jałowe martwice kości,  jaskra, leukocytoza, limfopenia, miopatia, nadciśnienie, nudności, objawy odstawienia, osłabienie mięśni, osteoporoza, owrzodzenia przewodu pokarmowego (wraz z krwawieniem), psychoza, reakcje anafilaktyczne, rzekomy guz mózgu, wymioty, wystąpienie, pogorszenie lub reaktywacja zakażeń wirusowych, grzybiczych, bakteryjnych, pasożytniczych oraz zakażeń patogenami oportunistycznymi, wzmożony apetyt, zaćma, zahamowanie czynności nadnerczy, zahamowanie wzrostu u dzieci, zapalenie naczyń, zapalenie trzustki, zatrzymanie sodu, któremu towarzyszy powstanie obrzęków, zawroty głowy, zespół cushinga, zmniejszenie krzepliwości krwi, zwiększenie masy ciała, zwiększone ciśnienie śródgałkowe, zwiększone ryzyko miażdżycy i zakrzepicy, niewydolność serca, nieregularne miesiączkowanie, uzależnienie lekowe, czkawka, kandydoza (jama ustna), hipokaliemia, podatność na infekcje, złamania kości, uczucie dyskomfortu, pęknięcie serca po przebytym zawale, objawy alergiczne. 

Wpływ na prowadzenie pojazdów

Po podaniu do oka deksametazon może chwilowo zaburzyć widzenie. Należy zachować ostrożność podczas prowadzenia pojazdów.

Wpływ na ciążę

Lek należy do kategorii C FDA. Może być szkodliwy dla płodu. Stosować go należy wyłącznie, gdy korzyść dla matki jest większa niż ryzyko dla dziecka.

Wpływ na laktację

Deksametazon klasyfikowany jako L3. Może wpływać na funkcjonowanie nadnerczy u niemowląt karmionych piersią.

Interakcje z lekami

Wydłużenie okresu półtrwania deksametazonu, nasilenie działania:

• Etynyloestradiol: estrogeny naturalne i syntetyczne.

Osłabienie działania deksametazonu:

• Fenobarbital, Fenytoina, Karbamazepina, Prymidon, Ryfampicyna, Efedryna

Nasilenie działania deksametazonu:

• Itrakonazol, Ketokonazol, Rytonawir

Zmiany w obrazie morfologii krwi:
Benazepryl, Chinapryl, Cilazapryl, Enalapril, Fozynopryl, Imidapryl, Kaptopril, Lizynopryl, Peryndopryl, Ramipryl, Trandolapryl, Zofenopryl: inhibitory konwertazy angiotensyny.

Hipokaliemia:

• Digoksyna, Furosemid, Hydrochlorotiazyd, Metylodigoksyna: leki moczopędne i glikozydy nasercowe.

Osłabienie działania leków przeciwzakrzepowych przez deksametazon:

• Acenokumarol, Warfaryna: antagoniści witaminy K.

Ryzyko rozwoju owrzodzeń i krwawień z przewodu pokarmowego:

• Deksibuprofen, Ibuprofen, Indometacyna, Kwas acetylosalicylowy, Lornoksykam, Naproksen, Piroksykam, Diklofenak: NLPZ i leki przeciwzakrzepowe.

Zwiększenie ciśnienia wewnątrzgałkowego:

• Atropina: antagoniści receptora muskarynowego.

Ryzyko miopatii i kardiomiopatii:

• Chlorochina, hydroksychlorochina.

Nasilenie działania immunosupresyjnego:

• Cyklosporyna: inhibitory kalcyneuryny.

Ryzyko tendinopatii:

• Ciprofloksacyna, lewofloksacyna, moksyfloksacyna, norfloksacyna, ofloksacyna, pefloksacyna, prulifloksacyna.

Interakacja z alkoholem

Leku nie należy łączyć z alkoholem.

Inne środki ostrożności

Aerozol: Stosować tylko na skórę, nie na błony śluzowe.

Krople do oczu: 

• Po podaniu uciskać wewnętrzny kącik oka przez kilka sekund,
• Nie stosować, jeśli przyczyna przekrwienia oczu jest nieznana,
• Unikać noszenia soczewek podczas leczenia.

Ogólne ostrzeżenia:

• Lek może reaktywować gruźlicę lub wirusowe zapalenie wątroby typu B lub maskować objawy zakażeń.
• W sytuacjach stresowych należy monitorować poziom kortyzolu (możliwa konieczność zwiększeni dawki).
• U osób z cukrzycą należy kontrolować poziom cukru. Może być potrzeba dostosowania dawek leków przeciwcukrzycowych.
• Dla optymalnego działania i minimalizacji skutków ubocznych, zaleca się stosowanie najmniejszej skutecznej dawki.