Pasożyty
Jak można zarazić się pasożytem?
Pasożyty najczęściej trafiają do ludzkiego organizmu wraz z pożywieniem. Jedząc nieumyte warzywa lub owoce, narażasz się na zakażenie glistą ludzką. Wraz z niedogotowanym mięsem wieprzowym możesz połknąć włośnia krętego, a z surową rybą — tasiemca. Źródłem pasożytów bywa również:
- woda, którą wypijesz lub w której się wykąpiesz (pierwotniaki, nicienie, tasiemce),
- inny człowiek (świerzbowiec, wszy, owsiki),
- zwierzęta, np. psy (glista psia) i koty (glista kocia, świerzbowiec, tasiemce, wszy).
Jakie są objawy zakażenia pasożytami?
Zakażenie pasożytami nie daje specyficznych objawów, po których można je jednoznacznie zidentyfikować. Do postawienia trafnej diagnozy niezbędne są specjalistyczne badania. Dolegliwości wskazujące na robaczycę to:
- brak łaknienia,
- spadek masy ciała,
- bóle brzucha,
- nudności,
- zaparcia,
- wzdęcia,
- trwające kilka dni biegunki.
Prawidłowe postawienie diagnozy jest trudne, ponieważ badanie kału nie zawsze daje wiarygodny wynik. Ludzkie pasożyty można wykryć również we krwi, moczu, treści dwunastnicy i innych materiałach biologicznych. Dopiero właściwa diagnoza pozwala dobrać odpowiednie leki na pasożyty.
Lek na pasożyty - kiedy stosować?
Leki na pasożyty stosuje się tylko i wyłącznie po stwierdzeniu przez lekarza zakażenia. Z tego powodu większość preparatów jest dostępna jedynie na receptę. To, czy lek na pasożyty będzie skuteczny, zależy od jego mechanizmu działania oraz rodzaju robaka (obły lub płaski).
Ze względu na mechanizm działania wyróżniamy:
- Leki przeciwpasożytnicze, które porażają układ nerwowo-mięśniowy robaków. Działają tylko na dorosłe osobniki, ale nie na larwy. Stosuje się je w zakażeniach owsikami, glistą ludzką, tęgoryjcem, tasiemcem uzbrojonym i nieuzbrojonym,
- Leki zakłócające przemianę materii pasożyta, co uniemożliwia mu wchłanianie glukozy i przyspiesza jego śmierć. Są skuteczne zarówno w przypadku dorosłych osobników, jak i larw oraz jaj (np. węgorka jelitowego, włosogłówki, niektórych przywr).
Współczesny lek na pasożyty płaskie (płazińce) najczęściej w swoim składzie zawiera:
- metrifonat,
- niektóre pochodne choliny (oksamnichina, prazykwantel — jeden z najpopularniejszych, ale niedostępny w Polsce),
- niklozamid (stosowany na tasiemce w połączeniu z lekami przeczyszczającymi).
Substancje te działają według drugiego mechanizmu, zaburzając metabolizm pasożytów. Preparaty, które je zawierają, są dostępne wyłącznie na receptę.
Leki na pasożyty obłe (obleńce) to:
- pyrantel (opisany szerzej w akapicie o lekach bez recepty),
- tiabendazol oraz mebendazol (podaje się osobom dorosłym, substancje negatywnie wpływają na metabolizm pasożytów),
- lewamizol (stosuje się w przypadku zakażenia glistą ludzką lub tęgoryjcem dwunastniczym, lek poraża mięśnie obleńców),
- albendazol (odznacza się szerokim spektrum działania, jednak ze względu na występujące skutki niepożądane, stosuje się go dużo rzadziej).
Leki na pasożyty w ciąży
Jeśli do zakażenia pasożytem doszło u kobiety w ciąży lub w czasie laktacji, chorobę należy wyleczyć jak najszybciej pod okiem specjalisty. Mimo że istnieją produkty dostępne bez recepty, stosowanie każdego preparatu niesie ze sobą pewne ryzyko. Popularne leki na pasożyty ludzkie bez recepty, m.in. pyrantel, często należą do kategorii „C”. Oznacza to, że w testach na zwierzętach wykazały szkodliwe działanie na płód (embriotoksyczne i teratogenne), jednak brakuje badań klinicznych u kobiet ciężarnych. Duże znaczenie ma również okres ciąży, dlatego to lekarz powinien opracować i wdrożyć właściwą terapię.
Leki na pasożyty ludzkie bez recepty
Pyrantel (Pyrantelum Medana) to preparat w formie zawiesiny doustnej. Stosuje się go w zakażeniach:
- owsikami,
- glistą ludzką,
- tęgoryjcem dwunastnicy,
- tęgoryjcem amerykańskim.
Pasożyty te należą do tzw. robaków obłych. Pyrantel poraża ich mięśnie, co ułatwia wydalenie robaków w wyniku ruchów perystaltycznych jelit. Zazwyczaj wystarczy jedna dawka (ewentualnie powtórzona po kontrolnych badaniach parazytologicznych, przeprowadzonych po 14 dniach od przyjęcia leku), ale terapią należy objąć wszystkich członków rodziny.
Leki na pasożyty ludzkie bez recepty to również preparaty ziołowe. Tworzą one niekorzystne środowisko do rozwoju pasożytów i ich form przetrwalnikowych. Należą do nich:
- nasiona dyni,
- czosnek,
- imbir,
- szałwia,
- tymianek,
- piołun,
- koper włoski,
- goździki.
Wyciągi roślinne warto przyjmować przed jedzeniem na pusty żołądek. Jednak przed ich zastosowaniem należy skonsultować się z lekarzem.
Jak zapobiegać pasożytom?
Zakażenia pasożytami mogą przez długi czas nie powodować żadnych dolegliwości. Nie zmienia to faktu, że obecność robaków w organizmie wyniszcza go i osłabia. Dlatego bardzo ważne jest zapobieganie zakażeniom, szczególnie ponownym.
Jak jednak wspomniano na wstępie, leki na pasożyty stosowane „profilaktycznie” nie są dobrym rozwiązaniem. Szczególnie dotyczy to „naturalnych” preparatów ziołowych o nieudokumentowanym działaniu. Pamiętaj, że w przeciwieństwie do np. pyrantelu, który działa głównie w jelicie i słabo się wchłania do krwiobiegu, takie produkty mają wpływ na cały organizm. Niektóre z nich zawierają chociażby wrotycz czy piołun — zioła, które nie są uznawane za bezpieczne (z piołunu robi się absynt, silną truciznę).
Najlepszy sposób na zapobieganie zakażeniom to dbanie o higienę własną oraz swojego otoczenia. Obejmuje to:
- mycie rąk (zwłaszcza po skorzystaniu z toalety, po kontakcie z ziemią czy piaskiem oraz przed jedzeniem i przygotowywaniem posiłków),
- mycie owoców i warzyw przed spożyciem,
- unikanie jedzenia surowego mięsa i mleka oraz mięsa i wędlin z niesprawdzonych źródeł,
- odrobaczanie zwierząt domowych,
- zabezpieczenie domowej piaskownicy zwierzętami,
- częste zmienianie pościeli i ręczników.