Luteina w ciąży - jak działa i czy warto ją stosować?

Luteina to potoczna nazwa progesteronu, czyli kobiecego hormonu płciowego. Pełni wiele kluczowych funkcji w organizmie kobiety. Po co lekarze przepisują ją kobietom  w ciąży? Kto powinien ją stosować? Sprawdź! 

Czym jest luteina w ciąży?

 Z potoczną nazwą progesteronu jest pewien problem, ponieważ niektórym słowo „luteina” kojarzy się ze zdrowiem oczu. Luteina stosowana w ginekologii i luteina na oczy to dwie różne substancje o odmiennym działaniu!

 Wspólna nazwa tych preparatów wywodzi się od łacińskiego słowa luteus, które oznacza żółty. Luteina na oczy to występujący naturalnie w przyrodzie barwnik roślinny. Organizm ludzki go nie wytwarza, więc przyjmowanie go z pożywieniem stanowi jedyne źródło. Spożywana luteina gromadzi się w plamce żółtej oka i odpowiada za prawidłową ostrość widzenia. Jej niedobór przyczynia się do zwyrodnienia plamki żółtej oka.

 Progesteron (potocznie luteina) to hormon płciowy wytwarzany przede wszystkim przez ciałko żółte (łac. corpus luteum) i przez łożysko, a w mniejszym stopniu przez korę nadnerczy i środkowy układ nerwowy. Jest odpowiedzialny za utrzymanie i prawidłowy rozwój ciąży. 

Jak działa luteina dopochwowa w ciąży?

 Progesteron ma szerokie działanie dla organizmu kobiety w ciąży oraz przed nią.

•  Przed zapłodnieniem wpływa na błonę śluzową macicy w taki sposób, żeby umożliwiła ona implantację zarodka.
•  Zapobiega porodowi przedwczesnemu i w takim wskazaniu jest stosowany u kobiet w ciąży.

 Kiedy lekarze zalecają luteinę dla kobiet w ciąży? U ciężarnych z grupy wysokiego ryzyka porodu przedwczesnego w ciąży pojedynczej: 

1. U pacjentek z samoistnym porodem przedwczesnym w wywiadzie,
2. U pacjentek z samoistnym poronieniem po 16. tygodniu ciąży w wywiadzie,
3. U pacjentek ze skróconą szyjką macicy w aktualnej ciąży.

W jaki sposób luteina dopochwowa chroni przed porodem przedwczesnym? 

• Modyfikuje opór łożyska naczyniowego macicy i usprawnia krążenie krwi między organizmem matki a łożyskiem. 
• Ma korzystny wpływ na gruczoły wydzielające śluz szyjkowy, który tworzy barierę dla patogenów ze środowiska pochwy i uniemożliwia ich przedostawanie się do jamy macicy. 
• Utrzymuje macicę w stanie relaksacji i zwiększa jej opór na działanie czynników wywołujących skurcze. 

Luteina dopochwowa w ciąży – jak aplikować?

 O dawkowaniu luteiny dopochwowo w ciąży decyduje ginekolog-położnik prowadzący Twoją ciążę. Powinnaś stosować się do jego zaleceń i na własną rękę nie modyfikować leczenia!

•  Zalecane dawki to do 100 do 400 mg na dobę, zazwyczaj 200 mg na dobę. Stosuje się zwykle jedną dawkę leku na dobę podawaną wieczorem. Przed przystąpieniem do aplikacji zawsze zapoznaj się z ulotką dołączoną do opakowania leku i przeczytaj szczególnie część dotyczącą przeciwwskazań i ewentualnych komplikacji. Upewnij się, że w odpowiedni sposób przechowujesz lek - zazwyczaj w temperaturze pokojowej i z dala od ciepła oraz bezpośredniego źródła światła i wilgoci.
•  Aplikowanie leków dopochwowych jest analogiczne do zakładania tamponu. Pierwszym krokiem powinno być dokładne umycie rąk wodą z mydłem. W ten sposób zmniejszasz ryzyko wprowadzenia bakterii do pochwy. Następnie przyjmij wygodną pozycję - może to być położenie się na boku z ugiętymi kolanami lub na plecach. Następnie wsuń lek do pochwy.
•  Ze stosowaniem leków dopochwowych wiąże się możliwość wycieku części substancji i pobrudzenia bielizny. Nie musisz się tym martwić, jest to normalne.

Luteina – do którego tygodnia ciąży stosować?

 Długość stosowania luteiny w ciąży ustala lekarz. 

• Jeśli masz historię porodu przedwczesnego w przeszłości lub samoistnego poronienia po 16. tygodniu ciąży, ginekolog zaleci Ci niezwłoczne rozpoczęcie stosowania dopochwowego progesteronu. Podawanie luteiny w ciąży kontynuuje się w 2. trymestrze. 
• Jeśli w przezpochwowym badaniu ultrasonograficznym wykonanym pomiędzy 20. a 24. tygodniem ciąży lekarz stwierdzi, że Twoja szyjka macicy jest skrócona, wówczas zakwalifikuje Cię do profilaktyki porodu przedwczesnego preparatami progesteronu. 
• Podawanie luteiny dopochwowo rekomenduje się do 34. – 36. tygodnia ciąży, niezależnie, kiedy i z jakiego powodu została Ci ona zalecona. 

Jak długo działa luteina po odstawieniu w ciąży?

 Luteina pod koniec 3. trymestru ciąży jest odstawiana. Dzięki temu organizm kobiety może łatwiej przejść przez naturalne zmiany hormonalne dążące do zainicjowania porodu. Nie oznacza to, że po zaprzestaniu stosowania progesteronu dopochwowo z dnia na dzień rozpocznie się u Ciebie akcja porodowa. Czas działania luteiny po odstawieniu jest różny i wpływa na to m.in. genetyka czy inne stosowane przez Ciebie leki. Efekty wywierane przez apteczny progesteron utrzymują się jeszcze przez kilka dni, ale do porodu może dojść nawet dopiero za kilka tygodni. 

Luteina w ciąży – jakie są przeciwwskazania?

 W przypadku wszystkich preparatów stosowanych u kobiet w ciąży niezwykle ważnym zagadnieniem jest bezpieczeństwo. Oto kilka sytuacji, w których progesteron nie powinien być stosowany: 

• Podejrzenie lub rozpoznany nowotwór piersi,
• Czynna zakrzepica żył kończyn dolnych,
• Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa w wywiadzie,
• Ciężkie zaburzenia czynności wątroby.

Do działań ubocznych progesteronu należy zatrzymywanie wody w organizmie, więc powinien być stosowany z dużą ostrożnością u kobiet z niewydolnością serca, niewydolnością nerek i migrenowymi bólami głowy. 

Luteina w ciąży – skutki uboczne dla dziecka

 Luteina w ciąży podawana dopochwowo jest uznawana za lek bezpieczny dla rozwijającego się płodu, jednak jak w przypadku każdej substancji jej stosowanie może mieć potencjalne skutki uboczne.

•  Niezwykle rzadko może wystąpić miejscowa nietolerancja na lek objawiająca się jako pieczenie, swędzenie i pojawienie się oleistej wydzieliny. To zjawisko jest zazwyczaj łagodne, przejściowe i ustępuje po przerwaniu leczenie lub zmianie preparatu.
•  U niektórych kobiet (np. w przypadku współistnienia cukrzycy) wzrasta wówczas ryzyko infekcji pochwy, która może zagrażać zdrowiu płodu.

Podsumowanie

 Stosowanie luteiny w ciąży ma ściśle określone wskazania, które zostały udokumentowane w szeregu badań naukowych oraz opisane w wytycznych i podręcznikach akademickich. Jeśli ginekolog stwierdzi, że możesz odnieść korzyści ze stosowania progesteronu dopochwowo w ciąży, powinnaś przestrzegać jego zaleceń. Pamiętaj również o regularnych wizytach kontrolnych. Dbaj o swoje zdrowie w ciąży i jeśli tylko zauważysz jakiekolwiek niepokojące Cię objawy, zgłoś ich obecność swojemu lekarzowi. Stosuj się do wszystkich zaleceń od ginekologa i położnej. Dobrze się wysypiaj, prowadź zdrowy tryb życia i sięgaj po  witaminy dla kobiet w ciąży, zwłaszcza kwas foliowy, w dawce ustalonej przez lekarza.

Źródła:

1. Bręborowicz G.H. (red.), Położnictwo, wyd. III, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2020
2. Mołdawska M., Mołdawski J., Rokita W., Stosowanie progesteronu w zapobieganiu porodowi przedwczesnemu, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, tom 3, Via Medica, 2018