Sól fizjologiczna – jakie ma właściwości i zastosowanie?

Początki stosowania soli fizjologicznej datuje się na okolice 1831 roku, kiedy Europę ogarnęła pandemia cholery. Od tego czasu jej zastosowanie w medycynie stało się bardzo szerokie. Jakie działanie ma sól fizjologiczna? Do czego możesz ją wykorzystać w warunkach domowych? Sprawdź! 

Co to jest sól fizjologiczna? 

Sól fizjologiczna jest roztworem wody i chlorku sodu (sól kuchenna, NaCl). Stężenie soli w roztworze wynosi 0,9%, czyli 0,9 g chlorku sodu na litr wody. O roztworze mówimy, że jest fizjologiczny, co oznacza, że rozpuszczona w nim sól jest w przybliżeniu izotoniczna w stosunku do płynów ustrojowych. 

Sól fizjologiczna – właściwości 

Jak wygląda sól fizjologiczna? Jest to przezroczysty płyn zapakowany w sposób sterylny.  

• Objętość preparatu zależy od planowanego użycia. Najczęściej są to worki do wlewów dożylnych (worki do kroplówek) i ampułki. Worki do wlewów mieszczą zazwyczaj 100 ml, 250 ml lub 500 ml płynu. W ampułki zwykle pakuje się 5-10 ml soli fizjologicznej. 
• Sterylna sól fizjologiczna nie zawiera konserwantów. Rzadkim wyjątkiem są pojemniki wielodawkowe i niektóre aerozole do nosa, gdzie mogą się znajdować minimalne ilości środków zabezpieczających przed jej psuciem się. 
• Sól fizjologiczna nie drażni tkanek, co pomaga w zminimalizowaniu podrażnień i dyskomfortu. Roztwór medyczny jest też dobrym rozpuszczalnikiem dla podawanych w infuzji leków – zarówno w bezpośrednich wstrzyknięciach przez kaniulę dożylną (wenflon), jak i w kroplówce. 

Sól fizjologiczna – działanie 

Działanie soli fizjologicznej jest zależne od jej użycia.  

• Podawana dożylnie stanowi materiał do nawodnienia i utrzymania równowagi płynów w sytuacjach, kiedy organizm traci wodę i elektrolity. Jest również doskonałym rozpuszczalnikiem i rozcieńczalnikiem dla większości leków podawanych dożylnie. Dzięki swoim izotonicznym właściwościom utrzymuje stabilność leków. 
• Sól fizjologiczna dobrze rozcieńcza gęste wydzieliny dróg oddechowych. Może być też stosowana do uszu, gdzie zmiękcza woskowinę.  
• Sól fizjologiczna nie podrażnia tkanek, dzięki czemu jest przydatna do ich płukania. Oczyszcza zadrapane i zabrudzone powierzchnie z zanieczyszczeń oraz nawilża, chroniąc tkanki przed bakteriami i wysychaniem. 

Sól fizjologiczna – zastosowanie 

Zastosowanie soli fizjologicznej jest wszechstronne. Jest używana w przemyśle medycznym, farmaceutycznym, kosmetycznym, chemicznym, w weterynarii i do higieny osobistej. 

Przyjrzyjmy się wykorzystaniu soli fizjologicznej w warunkach domowych. 

1. Nebulizacje i inhalacje. Inhalacja polega na wprowadzeniu do dróg oddechowych substancji wraz z powietrzem. Nebulizacja to rodzaj inhalacji, gdzie do dróg oddechowych podaje się lek pod postacią aerozolu. Inhalacje z soli fizjologicznej niekiedy zaleca się podczas infekcji dróg oddechowych, np. w zapaleniu oskrzeli. Są bezpieczne, więc możliwa jest również inhalacja noworodka i niemowlaka. Pod postacią nebulizacji do dróg oddechowych wprowadza się rozpuszczone w soli fizjologicznej leki stosowane m.in. w astmie. 
2. Nawilżanie oczu. Podanie soli fizjologicznej do oka pomaga w nawilżeniu spojówki i działa w sposób łagodzący na podrażnienia. Wskazania do płukania oczu to np. długotrwała praca przy komputerze lub w klimatyzowanym pomieszczeniu połączona z uczuciem suchości oka. Soli można użyć do próby usunięcia drobnych zanieczyszczeń z powierzchni oka, np. piasku. Jeśli po zakropieniu oka wciąż odczuwasz dyskomfort, zgłoś się na dyżur okulistyczny! Sól fizjologiczna znajduje także zastosowanie w higienie oczu u najmłodszych. Przemywanie oczu noworodka przy jej użyciu jest bezpieczne i zapobiega rozwojowi lub nasileniu infekcji, gdy w kącikach zbiera się wydzielina. 
3. Oczyszczanie ran. Solą fizjologiczną z jałowej ampułki możesz przepłukiwać i oczyszczać skaleczenia. Schłodzona jest w stanie przynieść ulgę przy drobnych oparzeniach. Jest także zalecana do pielęgnacji ran po piercingu, ponieważ pomaga w utrzymaniu czystości i zmniejsza ryzyko infekcji, nie powodując przy tym podrażnień i nie wysusza. 
4. Nawilżanie i oczyszczanie śluzówki nosa i zatok. Nawilżanie śluzówki nosa jest wskazane, gdy często przebywasz w ogrzewanych lub klimatyzowanych pomieszczeniach. Płukanie zatok i nosa przy użyciu soli fizjologicznej pomaga w walce z uciążliwym katarem i zaleganiem gęstej wydzieliny. W soli fizjologicznej są też rozpuszczane leki na katar u dzieci i dorosłych. Do oczyszczania nosa wystarczy zwykła buteleczka z atomizerem, natomiast preparaty do płukania zatok są czasem wyposażone w specjalną końcówkę. 
5. Higiena uszu. Sól fizjologiczna pomaga w zmiękczeniu woskowiny zalegającej w przewodzie słuchowym. Jest bezpieczniejsza niż zwykła woda z kranu, ponieważ charakteryzują się sterylnością. Około 50 ml płynu wprowadza się do przewodu słuchowego za pomocą strzykawki. 

Sól fizjologiczna – rodzaje 

Najpowszechniej stosowane jest sól fizjologiczna bez żadnych dodatków – czysty roztwór 0,9% chlorku sodu. W medycynie zastosowanie ma także sól fizjologiczna z dodatkiem hialuronianu sodu i ektoiny.  

• Sól fizjologiczna z dodatkiem hialuronianu sodu ma większe właściwości nawilżające. Znajduje zastosowanie jako sztuczne łzy lub nawilżające krople do oczu – łagodzi suchość, dyskomfort i podrażnienie spowodowane niewystarczającą produkcją łez jeszcze skuteczniej niż sama sól fizjologiczna. W ortopedii jest wykorzystywana do iniekcji dostawowych, a w chirurgii do leczenia ran.  
• Dodanie ektoiny do soli fizjologicznej zwiększa właściwości nawilżające i ochronne roztworu, co jest szczególnie wykorzystywane w dermatologii (np. w pielęgnacji skóry atopowej), okulistyce (np. krople nawilżające) i opatrywaniu ran.  

Podsumowanie

Sól fizjologiczna jest bezpieczna i dobrze tolerowana, dlatego warto posiadać ją w domowej apteczce. Pamiętaj, że jeśli po jej zastosowaniu, nie odczujesz poprawy swojego stanu (niezależnie czy mowa o płukaniu uszu, czy o oczyszczaniu ran), poproś o pomoc placówkę medyczną.  

Źródła:

1. Lakhkar A. D. Tonog P., Normal Saline, StatPearls, Treasure Island (FL), StatPearls Publishing, 2024, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK545210/, [dostęp: 11.04.2024 r.]
2. Sód (chlorek sodu) (sodium chloride) opis substancji – Indeks Leków MP, https://indeks.mp.pl/leki/desc.php?id=161, [dostęp: 11.04.2024 r.]
3. Sylviu-Dan F, Przewlekle zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych u dzieci, Medycyna Praktyczna – Pediatria, 2015