Paciorkowiec u dziecka – przyczyny, objawy i leczenie. Czy paciorkowiec jest groźny dla dzieci?

Paciorkowce (streptokoki) są bakteriami odpowiedzialnymi za wywoływanie szerokiej gamy infekcji – od zapalenia gardła, przez zapalenie płuc i ostre zapalenie ucha środkowego, po sepsę. Sprawdź, skąd się bierze paciorkowiec u dzieci i za jakie choroby może odpowiadać. 

Co to jest paciorkowiec u dzieci?

Paciorkowce, czyli inaczej streptokoki (łac. Streptococcus) to bakterie powszechnie występujące u dzieci. Nie wszystkie paciorkowce są odpowiedzialne za wywoływanie chorób – mogą wchodzić w skład flory bakteryjnej skóry, gardła i jamy ustnej. 

Jakie paciorkowce występują u dzieci? 

• Tzw. paciorkowce grupy A, np. S. pyogenes (paciorkowiec ropny), który jest odpowiedzialny za zapalenie gardła i migdałków, infekcje skóry i tkanek miękkich (np. róża), bakteriemię, gorączkę reumatoidalną, ostre i kłębuszkowe zapalenie nerek. 
• Tzw. paciorkowce grupy B, np. S. agalactiae (paciorkowiec bezmleczności, GBS), który wywołuje choroby przede wszystkim u noworodków: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sepsę, zapalenie płuc i zaburzenia oddychania. 
• Tzw. pneumokoki, czyli S. pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc) wywołujący zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok, zapalenie opon mózgowo rdzeniowych i sepsę. 

Paciorkowiec u dziecka – przyczyny 

Jak dochodzi do zakażenia paciorkowcem u dzieci? Istnieje kilka dróg transmisji bakterii z człowieka na człowieka. Przede wszystkim musi dojść do bliskiego kontaktu z zakażoną osobą lub jej wydzielinami. Bakterie są przenoszone drogą powietrzną, kiedy zakażona osoba kicha lub kaszle. Wówczas małe kropelki wydzieliny dróg z oddechowych, które nie są nawet widoczne gołym okiem, zostają zawieszone w powietrzu i mogą być wdychane. 

• Bliski kontakt z zakażoną osobą i przedmiotami wokół niej, np. wspólna zabawa, może spowodować, że na chorobotwórcze bakterie znajdą się na dłoniach Twojego dziecka. Stąd mogą przedostać się w okolicę nosa i ust. 
• U dzieci może też dojść do zakażenia skóry wywołanego paciorkowcami. Do infekcji predysponują mikrourazy (ukłucia, zadrapania), rany i ukąszenia owadów. U niemowląt i noworodków wrotami zakażenia może być pępek. 
• Nosicielstwo paciorkowca GBS w pochwie kobiet może wiązać się z okołoporodowym zakażeniem noworodka.  

Paciorkowiec – objawy u dzieci 

Objawy zakażenia paciorkowcem u dzieci zależą od miejsca inwazji, gatunku bakterii i wywoływanej przez nią choroby. 

• Paciorkowiec w gardle u dziecka powoduje choroby takie jak angina ropna  i szkarlatyna.  
  • Ropna angina to zapalenie gardła i migdałków podniebiennych przebiegające z silnym bólem gardła i bólem podczas połykania. Pojawia się też gorączka u dziecka, zwykle >38℃. Czasem można zaobserwować także ból brzucha, nudności i wymioty.  
  • Szkarlatyna u dziecka charakteryzuje się tymi samymi objawami, co angina, ale w jej przebiegu pojawia się również wysypka.  
• Paciorkowiec na skórze u dziecka może powodować infekcje, takie jak liszajec, róża i zapalenie tkanki łącznej.  
  • Róża to ostre powierzchowne zapalenie tkanki łącznej, któremu towarzyszy podwyższona temperatura ciała. Zmiany często lokalizują się na kończynach dolnych i mają postać ostrego stanu zapalnego skóry i obrzękiem poszerzającym się obwodowo. Skóra zdrowa jest wyraźnie odgraniczona od chorobowo zmienionej.  
  • Podobne zmiany, ale mniej odgraniczone od skóry zdrowej, występują w zapaleniu tkanki łącznej.  
  • Liszajec umiejscawia się często wokół ust i nosa i ma postać pęcherzyków przechodzących z czasem w żółto-złociste (miodowe) miękkie strupy.   

Paciorkowiec w nosie to najczęściej pneumokoki. Mogą nie wywoływać żadnych objawów lub doprowadzać do tzw.: 

• Zakażeń nieinwazyjnych: 
  • Zapalenie zatok – ból głowy nasilający się przy pochylaniu, ból zatok, uczucie zatkanego nosa, obrzęk twarzy w okolicach oczu, 
  • Zapalenie ucha środkowego – ból ucha, niedosłuch, wyciek ropy z ucha. 
• Zakażeń inwazyjnych: 
  • Zapalenie płuc – gorączka, dreszcze, duszność, kaszel, przyspieszony oddech, 
  • Sepsa – początkowo objawy grypopodobne, a następnie dość szybkie pogarszanie się stanu zdrowia. Dziecko staje się apatyczne, niespokojne, drażliwe lub senne, 
  • Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – gorączka, dreszcze, wymioty, bóle głowy i sztywność karku, rozdrażnienie lub senność, światłowstręt, przeczulica na dotyk. 

Odmatczyne zakażenie bakterią S. agalactiae może spowodować u noworodka sepsę, zapalenie płuc i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.  

Paciorkowiec u dzieci – leczenie 

Podstawą leczenia zakażeń paciorkowcowych u dzieci jest odpowiednia antybiotykoterapia, która zmniejsza nasilenie objawów, obniża ryzyko powikłań i skraca okres zakaźności. Lek, forma jego podania oraz dawkowanie zostaną ustalone przez lekarza. 

• Choroby tj. angina, szkarlatyna, zapalenie ucha środkowego i zapalenie zatok mogą być leczone w warunkach domowych. Lekarz dodatkowo zaleci leki przeciwgorączkowe, przeciwbólowe, tabletki na ból gardła i preparaty do udrożniania nosa. Zapytaj swojego lekarza o domowe sposoby na ból gardła i oczyszczanie nosa u dzieci. 
• Ciężki stan dziecka i poważne schorzenia takie jak róża, zapalenie płuc, sepsa i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych są wskazaniem do przyjęcia dziecka do szpitala! 

Czy paciorkowiec jest groźny dla dzieci? 

Trudno odpowiedzieć na to pytanie, ponieważ jest wiele gatunków tej bakterii i wywoływane przez nie choroby różnią się ingerencją w stan ogólny dziecka i w jego zdrowie. Każda nawet z pozoru błaha infekcja, jeśli nie będzie odpowiednio szybko leczona, może się przeobrazić w groźne zakażenie prowadzące do powikłań. 

Największym ryzykiem ciężkiego przebiegu są obarczone zakażenia inwazyjne, czyli sepsa, zapalenie płuc i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Mogą one doprowadzić do trwałych powikłań narządowych, a w niektórych przypadkach nawet do śmierci dziecka. 

Podsumowanie

Zakażenia paciorkowcem to szeroka gama chorób, która może dotknąć wielu układów i narządów, jednakże odpowiednio szybkie i właściwe prowadzone leczenie w większości przypadków doprowadza do szybkiego wyleczenia dziecka. Jeśli u Twojej pociechy stwierdzono infekcję paciorkowcową, stosuj się dokładnie do zaleceń lekarskich dotyczących postępowania medycznego oraz higieny. Reaguj na wszystkie niepokojące Cię objawy i zwróć się po pomoc lekarską, jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko może mieć infekcję paciorkowcową. 

Źródła:

1. Kawalec W., Grenda R., Kulus M., Pediatria II, wyd.II, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2018
2. Murray P.R., Rosenthal K.S., Pfaller M.A., Mikrobiologia, wyd. II polskie, Edra Urban & Partner, Wrocław, 2018
3. Wiercińska M., Paciorkowiec – czym jest i jakie choroby wywołuje?, https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/322942,paciorkowiec-czym-jest-i-jakie-choroby-wywoluje, [dostęp: 29.04.2024 r.]