Substancje czynne w kosmetykach – jaka jest ich rola i jak dobrać je do cery?

Wybierając preparat pielęgnacyjny, często analizujemy skład INCI. Szukamy w nim konkretnych substancji czynnych o określonych właściwościach. Czym są i jakie efekty zapewniają substancje aktywne? Jakie składniki czynne sprawdzą się przy określonych problemach dermatologicznych? Dowiesz się z artykułu! 

Składniki aktywne – jaka jest ich rola w kosmetykach? 

Każdy kosmetyk ma określony skład, czyli recepturę podawaną według międzynarodowych ustaleń International Nomenclature of Cosmetic Ingredients (INCI). Formulacje zawierają szereg różnorodnych substancji, w tym substancje bazowe, pomocnicze, zapachy, barwniki i konserwanty oraz tzw. promotory przenikania, czyli substancje ułatwiające składnikom aktywnym głębszą penetrację skóry. A czym są składniki aktywne? 

Składniki aktywne, nazywane również substancjami czynnymi,odpowiadają za skuteczność, określone działanie terapeutyczne i uzyskanie oczekiwanych rezultatów pielęgnacyjnych. Substancje czynne działają na wielu poziomach, dzięki czemu rozwiązują różnorodne problemy skórne, w tym wygładzanie, redukcję zmarszczek, nawilżanie, oczyszczanie, przywracanie blasku oraz poprawę elastyczności skóry. To właśnie wszechstronność składników aktywnych sprawia, że możliwe jest dobranie kosmetyku do indywidualnych potrzeb pielęgnacyjnych. 

Jak odpowiednio dobrać substancje aktywne do cery i problemów? 

Dobieranie odpowiednich substancji czynnych do cery i konkretnych problemów skórnych wymaga uwzględnienia kilku kluczowych czynników, a najważniejszym z nich jest rozpoznanie rodzaju skóry i określenie konkretnego celu pielęgnacyjnego. Pamiętaj, że dana substancja aktywna może działać inaczej u różnych osób mających pozornie ten sam problem dermatologiczny. Co więcej, ostateczny efekt może być uzależniony od wielu czynników, między innymi od substancji aktywnych znajdujących się w pozostałych produktach pielęgnacyjnych – mogą działać synergicznie lub wręcz osłabiać wzajemne działanie terapeutyczne. 

Nie mniej istotna jest kolejność składników na liście INCI wskazująca na ich ilości procentowe w produkcie kosmetycznym. Zgodnie z tą praktyką składniki zawsze wymieniane są w kolejności malejącej. Oznacza to, że substancje znajdujące się na początku listy są obecne w większych stężeniach niż te umieszczone bliżej końca. W przypadku trudności w doborze składników aktywnych najlepiej skonsultuj się z dermatologiem.  

Substancje aktywne dla cery suchej 

Skóra sucha polubi się z substancjami intensywnie nawilżającymi, wzmacniającymi jej barierę ochronną, zmiękczającymi. Istotne jest również wspieranie regeneracji komórkowej, odbudowa warstwy lipidowej oraz działanie przeciwutleniające, chroniące przed wpływem czynników zewnętrznych. 

• Hialuronic Acid, Sodium Hyaluronate (kwas hialuronowy) – zatrzymuje wodę w skórze, zapobiegając odwodnieniu. Tworzy na powierzchni skóry film wygładzający i wspierający właściwości ochronne skóry. 
• Urea (mocznik) – silnie nawilża, zmiękcza i ułatwia przenikanie substancji aktywnych do głębszych warstw skóry. 
• Trehalose (trehaloza) – substancja o właściwościach zbliżonych do NMF (Natural Moisturizing Factor) – naturalnego czynnika nawilżającego, który występuje w ludzkiej skórze. 
• Glycerin (gliceryna) – działanie higroskopijne, wiążące wodę w naskórku. 
• Gluconolactone (glukonolakton) – substancja czynna należąca do grupy kwasów PHA, która przyciąga wodę i zatrzymuje ją w skórze, a także wzmacnia funkcję ochronną warstwy rogowej naskórka. 

Substancje aktywne dla cery tłustej i mieszanej 

Substancje aktywne do cery tłustej i mieszanej powinny regulować produkcję sebum, oczyszczać pory, wykazywać właściwości matujące, antybakteryjne i przeciwzapalne, a także lekko nawilżać.  

• Salicylic Acid (kwas salicylowy) – kwas BHA o właściwościach antybakteryjnych, przeciwzapalnych i keratolitycznych. Odblokowuje ujścia gruczołów łojowych, przeciwdziała powstawaniu zaskórników i wyprysków. 
• Niacynamide (niacynamid) – składnik o działaniu regulującym produkcję sebum, redukującym zaczerwienienia, a także poprawiającym strukturę skóry. 
• Glycolic Acid (kwas glikolowy) – zaliczany do grupy kwasów AHA, skutecznie reguluje rogowacenie naskórka i wydzielanie sebum. 
• Allantoin (alantoina) – koi i łagodzi podrażnienia, a także działa nawilżająco, dzięki czemu utrzymuje równowagę między kontrolą sebum a odpowiednim nawilżeniem skóry. 
• Ceramide (ceramidy) – wzmacniają barierę hydro-lipidową, przyspieszają regenerację, koją podrażnienia i działają przeciwzapalnie. 

Substancje aktywne dla cery dojrzałej 

Cera dojrzała potrzebuje przede wszystkim kompleksowej pielęgnacji anti-aging hamującej naturalne procesy starzenia skóry. Skupia się na redukcji zmarszczek, intensywnym nawilżeniu, przeciwdziałaniu utracie jędrności, ochronie antyoksydacyjnej, rozjaśnianiu przebarwień oraz stymulacji regeneracji komórkowej.  

• Retinol – pochodna witaminy A pobudza podział komórek naskórka i wspiera syntezę kolagenu. Retinol wygładza, rozjaśnia przebarwienia i niweluje zmarszczki. 
• Peptydy – zwiększają produkcję kolagenu i elastyny, redukują zmarszczki, rozjaśniają i rozświetlają skórę oraz głęboko nawilżają. Ubiquinone (koenzym Q10) – działa jako silny antyoksydant, chroniąc skórę przed stresem oksydacyjnym, a także wspomagając regenerację komórkową i redukcję widocznych oznak starzenia. 
• Hydrolyzed collagen (kolagen) – pomaga w nawilżeniu, poprawie elastyczności skóry oraz redukcji widocznych zmarszczek, wspierając ogólną kondycję skóry. 
• Tocopherol (witamina E) – antyoksydant chroni skórę przed działaniem wolnych rodników. Ponadto nawilża, poprawia elastyczność skóry, redukuje drobne linie i zmarszczki. 

Składniki aktywne na trądzik i rozszerzone pory 

Składniki do pielęgnacji cery trądzikowej i z rozszerzonymi porami powinny skutecznie zwalczać bakterie, zmniejszać stany zapalne, regulować produkcję sebum, zapewniać nawilżenie bez zatykania porów oraz łagodzić podrażnienia. Ich działanie ma na celu głównie poprawę tekstury skóry i redukcję wyprysków. 

• Capryloyl Salicylic Acid (kwas LHA) – pochodna kwasu salicylowego o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym, złuszczającym martwe komórki skóry i odblokowującym pory. 
• Acidum lacticum (kwas mlekowy) – poprawia barierę ochronną skóry, reguluje wydzielanie sebum, zmniejsza liczebność bakterii powodujących trądzik i widoczność porów, spłyca powierzchowne blizny. 
• Zinc Gluconate (glukonian cynku) – zmniejsza ilość bakterii na powierzchni skóry, reguluje wydzielanie sebum, łagodzi podrażnienia i wspomaga regenerację. 
• Chamomilla Recutita Extract (ekstrakt z rumianku pospolitego) – wykazuje działanie przeciwzapalne, łagodzi podrażnienia, zaczerwienienia oraz świąd skóry. 
• Panthenol (pantenol) – działa przeciwzapalnie, przyspiesza procesy regeneracji naskórka, łagodzi podrażnienia, nawilża, aktywizuje podział komórek skóry oraz ich odnowę. 

Składniki aktywne na przebarwienia 

Substancje czynne przeznaczone do redukcji przebarwień powinny hamować produkcję melaniny odpowiedzialnej za kolor skóry oraz wspierać proces naturalnego złuszczania komórek. Ich celem jest wygładzenie kolorytu i struktury naskórka, a także nadanie mu jednolitego tonu. 

• Arbutin (arbutyna) – wykazuje silne właściwości depigmentacyjne, rozjaśniające przebarwienia i rozświetlające. 
• Ascorbic Acid (witamina C) – neutralizuje wolne rodniki tlenowe, spowalnia procesy starzenia się skóry, wykazuje działanie łagodzące, przeciwzapalne, rozjaśnia plamy i przebarwienia. 
• Azelaic acid (kwas azelainowy) – ujednolica koloryt skóry, reguluje wydzielanie sebum, rozjaśnia przebarwienia. 
• Kojic acid (kwas kojowy) – hamuje aktywność tyrozynazy, enzymu odpowiedzialnego za produkcję melaniny, a tym samym zmniejsza jej ilość w skórze. 
• Resveratrol (resweratrol) – uważany jest za inhibitor tyrozynazy, tj. enzymu, który odpowiada za tworzenie się przebarwień i zmian pigmentacyjnych na powierzchni skóry. 

Podsumowanie 

Wiedza na temat działania poszczególnych substancji czynnych w formulacjach kosmetycznych pozwala dopasować preparat do rzeczywistych potrzeb skóry i jej aktualnego stanu. Wymienione wyżej składniki aktywne stanowią tylko niewielką część dostępnych na rynku możliwości, niemniej zapewniają wgląd w ogólną zasadę działania substancji aktywnych oraz ich znaczenie w codziennej pielęgnacji skóry. 

Źródła:

1. M. Bernat, M. Matysek-Nawrocka, W. Cioczek, Składniki aktywne w kosmetykach przeciwstarzeniowych, https://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/02/ke2016.6-3.pdf [dostęp 15.01.2024 r.]
2. M. Zasada, Substancje biologicznie czynne stosowane w rozjaśnianiu hiperpigmentacji skóry, https://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/02/ke2016.5-2.pdf [dostęp 15.01.2024 r.]
3. S. Z. Rzeźnik, K. Kordus, R. Śpiewak, Kosmetyki do cery trądzikowej dostępne w aptekach: Analiza deklarowanych składników aktywnych oraz substancji potencjalnie niebezpiecznych [dostęp 15.01.2024 r.]
4. M. Prombonas, M. Grdeń, Nieinwazyjne terapie opóźniające procesy starzenia się skóry – przegląd zabiegów, https://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/02/ke2016.4-6.pdf [dostęp 15.01.2024 r.]