Jak działa szczepionka? Co zawiera szczepionka?

Szczepionka to preparat biologiczny, który zawiera w sobie jeden lub kilka antygenów. Zadaniem antygenu jest stymulacja układu odpornościowego do wytworzenia swoistych przeciwciał i innych elementów układu immunologicznego w taki sam sposób jakby to miało miejsce w sytuacji rzeczywistego kontaktu z chorobotwórczym patogenem.

Taka imitacja naturalnej infekcji ma za zadanie „nauczyć” organizm szybkiej i skutecznej eliminacji drobnoustroju, z którym może zetknąć się w przyszłości. Prócz wspomnianych przeciwciał po zaszczepieniu pojawiają się również komórki pamięci immunologicznej, zapewniające długotrwały efekt ochronny.

Czy szczepionka przeciw grypie chroni przed koronawirusem? Przeczytaj artykuł!

Co zawiera w swoim składzie szczepionka?

Jak każdy preparat leczniczy tak i szczepionka składa się z substancji czynnej – w tym przypadku antygenu, nośnika – czyli wody oraz substancji pomocniczych.

Szczepionki zawierają jeden lub kilka antygenów. Są one pozyskiwane z zabitych lub żywych drobnoustrojów, ich oczyszczonych fragmentów, produktów metabolizmu bakterii lub otrzymywane w wyniku inżynierii genetycznej.

W związku z powyższym szczepionki dzieli się je na dwie grupy:

• Żywe – zawierają całe, ale osłabione patogeny. Charakteryzują się tym, że już po przyjęciu jednej dawki odpowiedź immunologiczna jest silna. Dają za to więcej niechcianych odczynów poszczepiennych (NOP),
• Zabite – zawierają martwe drobnoustroje lub ich wyizolowane fragmenty, antygeny. Wywołują słabszą odpowiedź odpornościową ustroju, stąd konieczne jest kilkukrotne podanie takiej szczepionki. Bardzo rzadko za to prowadzą do wystąpienia NOP.

Inny podział bazuje na ilości podawanych w preparacie drobnoustrojów lub antygenów. Wyróżnia się:

• Szczepionki jednoskładnikowe – zawierają jeden rodzaj drobnoustroju lub antygen pochodzący od jednego drobnoustroju. Dają odporność na jedną chorobę zakaźną (np. na WZW B),
• Szczepionki wieloskładnikowe - zawierają kilka typów tego samego patogenu (przeciw polio) lub antygenów pochodzących z kilku typów patogenu (przeciw pneumokokom, meningokokom),
• Szczepionki skojarzone - zawierają kilka drobnoustrojów lub antygenów, pochodzących od kilku drobnoustrojów. Jednocześnie dają odporność na kilka chorób (np. szczepionka DTP, MMR).

Dowiedz się, dlaczego seniorzy powinni się szczepić przeciwko grypie.

Substancje pomocniczesą konieczne, aby utrzymać aktywność i stabilność szczepionki oraz zapewnić bezpieczeństwo pacjentowi. Występują w bardzo niewielkiej, a przez to nieszkodzącej zdrowiu ilości. Poza tym poziom zawartości każdej z substancji pomocniczych jest ściśle monitorowany dla określonej serii preparatu. Należy jednak zwracać na nie uwagę, ponieważ niektóre wywoływać alergię. Do substancji pomocniczych i tzw. pozostałości poprodukcyjnych, które najczęściej powodują uczulenia, należą: białko jaja kurzego, lateks, żelatyna, neomycyna i tiomersal.

Źródła:

1. https://szczepienia.pzh.gov.pl/. [dostęp 14.01.2021].