Obniżona odporność – jakie są przyczyny słabej odporności?

Układ odpornościowy chroni organizm przed chorobotwórczymi patogenami. W jego skład wchodzą liczne komórki krwi, niektóre narządy, przeciwciała i wyspecjalizowane tkanki. Kiedy te elementy nie funkcjonują prawidłowo, jesteśmy bardziej podatni na choroby. Sprawdź, jakie są przyczyny słabej odporności organizmu i co można zrobić, żeby ją wzmocnić. 

Najczęstsze przyczyny obniżonej odporności 

Osłabiona odporność organizmu może być efektem wrodzonych schorzeń i jej objawy najczęściej ujawniają się już w dzieciństwie. 

Zwiększona podatność na choroby infekcyjne może jednak pojawić się na każdym etapie życia. U osób dorosłych często jest to efekt występowania nabytych chorób, czynników zewnętrznych i przyjmowanych leków. Lista jest długa. Niektóre ze stanów przyczyniających się do obniżenia odporności to: 

• Choroby przewlekłe, takie jak: cukrzyca, niewydolność nerek, niewydolność wątroby, reumatoidalne zapalenie stawów; 
• Nowotwory hematologiczne (nowotwory krwi) oraz nowotwory lite i ich leczenie; 
• Zakażenia, przede wszystkim zakażenie wirusem HIV, ale także wirusem odry, wirusem opryszczki zwykłej i prątkiem gruźlicy; 
• Przyjmowanie leków immunosupresyjnych (np. glikokortykosteroidów, cyklosporyny, metotreksatu, leków biologicznych); 
• Ciąża; 
• Stres; 
• Niedożywienie, niedobory witamin i minerałów; 
• Nadużywanie alkoholu; 
• Palenie tytoniu; 
• Niedobór snu i przemęczenie; 
• Przedłużona antybiotykoterapia. 

Sprawdź powiązane kategorie

Obniżona odporność – objawy u dzieci i dorosłych 

Pierwotne niedobory odporności ujawniające się w dzieciństwie charakteryzują się m.in. występowaniem częstych zakażeń ucha, zatok lub płuc, zakażeniami tkanek głębokich, brakiem odpowiednio szybkiej reakcji na stosowane antybiotyki i zahamowaniem wzrostu. 

U osób dorosłych objawami sugerującymi obecność pierwotnych niedoborów odporności są m.in.: 

• Powtarzające się inwazyjne zakażenia (≥2 zapalenia płuc, nawracająca sepsa, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropnie); 
• Zakażenia oportunistyczne lub spowodowane przez nietypowe patogeny; 
• Przewlekła biegunka z utratą masy ciała; 
• Konieczność wielokrotnej lub wydłużonej antybiotykoterapii z powodu jej nieskuteczności; 
• Nawracające zakażenia wirusowe (np. przeziębienia, opryszczka); 
• Przewlekające się zakażenia grzybicze; 
• Nawracające lub powtarzające się nietypowe wysypki skórne lub oporne na leczenie zmiany w jamie ustnej (np. afty i owrzodzenia); 
• Zakażenia prątkami atypowymi. 

Wtórne zaburzenia odporności często rozwijają się powoli i podstępnie, prowadząc do stopniowego pogorszenia zdolności obronnych układu immunologicznego. Wyrazem tego są coraz częstsze infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze. Pojawiają się częste przeziębienia (nie tylko w okresie jesienno-zimowym) i zaburzenia żołądkowo-jelitowe pod postacią biegunek, bólów brzucha, wzdęć. Pod wpływem obniżenia odporności organizmu mogą ujawnić się choroby zapalne jelit. 

Obniżenie odporności organizmu może także przyczyniać się do występowania pleśniawek i aft w jamie ustnej oraz do nawracającej opryszczki. Pojawienie się rozsianego półpaśca lub jego powikłań również wskazuje na zaburzenia funkcjonowania układu immunologicznego. 

Obniżona odporność – co robić? 

Każda oznaka tego, że układ odpornościowy nie działa prawidłowo, powinna stanowić natychmiastowy impuls do skonsultowania się z lekarzem pierwszego kontaktu. To, co może wydawać się jedynie uporczywą wysypką lub przedłużającą się infekcją dróg oddechowych, może być maską dla poważnych zaburzeń i stanowić zagrożenie dla zdrowia. 

Lekarze rodzinni mogą zalecić badania, które wstępnie potwierdzą lub wykluczą osłabienie oporności. Mogą również edukować pacjentów o tym, jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych. 

Obniżona odporność – jakie badania warto wykonać? 

Lekarz rodzinny na podstawie zgłaszanych przez Ciebie symptomów, Twojej historii chorobowej oraz badania fizykalnego ustali właściwą kolejność poddawania się testom diagnostycznym. 

Podstawowym badaniem jest morfologia krwi z rozmazem ręcznym lub automatycznym. Daje ona informacje o liczbie i budowie komórek krwi. Dodatkowo lekarz może zlecić badania oceniające stężenie immunoglobulin we krwi oraz ocenić obecność i poziom niedoborów składników pokarmowych (np. oznaczenie ferrytyny, witaminy D, białka całkowitego, albuminy). 

Jeśli te badania nie przynoszą odpowiedzi odnośnie przyczyny zaburzeń, możliwe jest skierowanie na bardziej złożoną ścieżkę diagnostyczną. Najczęściej zajmują się tym lekarze immunolodzy. 

Jak przebiega leczenie obniżonej odporności? 

Wrodzone niedobory odporności mogą wymagać specjalistycznego podejścia i opieki nad pacjentem – często przez całe życie. Niektóre osoby muszą przewlekle przyjmować leki na odporność. Ważnym fundamentem walki ze słabą odpornością organizmu jest unikanie sytuacji sprzyjających zakażeniu. 

Jeśli jest to możliwe, należy usunąć przyczyny wtórnego niedoboru odporności. Dużo uwagi należy poświęcić dobremu kontrolowaniu leczenia chorób przewlekłych. Poprawa w tym zakresie może przynieść korzyści dla stanu Twojej odporności. 

Jakie witaminy warto wziąć na odporność? W przypadku składników odżywczych, witamin i minerałów w pierwszej kolejności znaczenie ma odpowiednio zbilansowana dieta. W naszej szerokości geograficznej warto przyjmować lek z witaminą D w okresie jesienno-zimowym. 

Podsumowanie 

Leczenie osłabionej odporności jest trudne, ale nie jest niemożliwe. Ważne jest indywidualne podejście do pacjenta, bo tylko ono ma szanse na przyniesienie jak najlepszych rezultatów. Na co dzień pamiętaj o podstawowych zasadach tego, jak wzmocnić odporność organizmu: odżywiaj się zdrowo, poświęcaj czas na sen i regenerację, zrezygnuj z używek, uprawiaj aktywność fizyczną i szczep się na choroby zakaźne. 

Źródła:

1. Sacha T., Siedlar M., Roliński J., Niedobory odporności, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.15.17., [dostęp: 09.07.2024r.]
2. Chinen J., Seth N., Tuano K.S., Secondary immunodeficiencies. An overview, Annals of Allergy, Asthma & Immunology, 09.2021r.
3. Immunodeficiency, https://www.immunology.org/policy-and-public-affairs/briefings-and-position-statements/immunodeficiency, [dostęp: 09.07.2024r.]