Promienie UVA i UVB – jak wpływają na skórę?

Skróty UVA i UVB przytaczane są zazwyczaj w kontekście ochrony przed promieniowaniem słonecznym, a dokładniej przed promieniowaniem ultrafioletowym mającym istotny wpływ na naszą skórę. Dla zapobiegania uszkodzeniom skóry i redukcji ryzyka chorób dermatologicznych kluczowe jest zabezpieczenie przed obydwoma rodzajami promieniowania. Wyjaśniamy, czym różnią się UVA i UVB. 

UVA, UVB – co to znaczy?

Promieniowanie słoneczne to czynnik niezbędny do życia, a odpowiednio dawkowane wykazują pozytywny wpływ na organizm ludzki. Słońce jest potrzebne do syntezy witaminy D wzmacniającej kości i stawy oraz odgrywającej kluczową rolę w pracy układu odpornościowego i regulacji wielu procesów biologicznych. Ekspozycja na słońce poprawia nastrój, dodaje energii i chęci do działania, nie wspominając o złocistej zdrowej opaleniźnie dla wielu osób będącej synonimem udanych wakacji. Mimo tych korzyści, nadmierna lub niekontrolowana ekspozycja na działanie promieniowania UV może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych, takich jak oparzenia, uszkodzenia i fotostarzenie się skóry, a także zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów skóry, w tym czerniaka. Jak to możliwe? 

Mówiąc o wpływie słońca na skórę, tak naprawdę mamy na myśli promieniowanie ultrafioletowe, czyli rodzaj promieniowania elektromagnetycznego o wysokiej energii i długości fal krótszej niż światło widzialne. Te właściwości sprawiają, że jest całkowicie niewidoczne dla człowieka. Promieniowanie UV może mieć zarówno korzystne, jak i szkodliwe działanie na organizmy żywe w zależności od intensywności i dawki. 

Promieniowanie UV dzielimy na trzy rodzaje w zależności od długości fali elektromagnetycznej, przy czym im krótsza fala, tym większa energia promieniowania: 

• Promieniowanie UVA ma długość fal między 320 a 400 nanometrów i stanowi niemal 95% promieniowania docierającego do naszej planety. Charakteryzuje się stałym natężeniem, które nie zmienia się w zależności od pory roku czy warunków pogodowych. Jest w stanie przenikać przez różnego rodzaju bariery, w tym chmury i szyby, co oznacza, że człowiek może być narażony na nie nawet wewnątrz pomieszczeń. Pomimo że ma najniższą energię spośród trzech typów promieniowania UV, posiada zdolność penetrowania do głębokich warstw skóry właściwej. 
• Promieniowanie UVB ma długość fal między 280 a 320 nanometrów i stanowi ok. 5% promieniowania, jakie przedostaje się przez atmosferę. Jest to promieniowanie o wyższej energii niż UVA i to właśnie ono odpowiada za opalanie twarzy i ciała, a co za tym idzie – jest również głównym czynnikiem determinującym oparzenia słoneczne. 
• Promieniowanie UVC to promieniowanie o najkrótszej długości fal (100-280 nm) oraz największej mocy, w efekcie czego jest bardzo niebezpieczne dla naszego zdrowia. UVC może wywoływać oparzenia, zapalenia spojówek i znaczne pogorszenie wzroku. Wydzielana energia może uszkadzać białka drobnoustrojów. Zjawisko wykorzystuje się jest między innymi w zamkniętych laboratoriach badawczych, w których używa się lamp emitujących UVC do sterylizacji pomieszczeń. T najbardziej szkodliwy dla organizmów żywych rodzaj promieniowania UV, jednak w większości nie dociera do powierzchni Ziemi, ponieważ zostaje pochłonięty w warstwie ozonowej. 

Czym się różni UVA od UVB?

Promieniowanie UV towarzyszy nam przez cały rok niezależnie od pogody czy pory roku, choć to właśnie latem odczuwamy je najbardziej.Większość z nas przynajmniej raz w życiu doświadczyła nieprzyjemnych skutków zbyt długiej ekspozycji na słońce. Podstawowe różnice pomiędzy UVA i UVB stanowi sposób oddziaływania na skórę i cały organizm. 

Wpływ promieniowania UVA na skórę 

Promieniowanie UVA – A jak Aging (z ang. starzenie) penetruje głęboko w skórę, oddziałując na różnorodne struktury i mechanizmy komórkowe. Jego długofalowe działanie jest związane z generowaniem reaktywnych form tlenu (wolnych rodników), które następnie wpływają na cząsteczki skóry i powodują dalsze przemiany. Prowadzą do uszkodzeń DNA, przyspieszenia procesu starzenia się skóry, niszczenia nici kolagenu i elastyny oraz zwiększenia ryzyka rozwoju nowotworów skóry. Ponadto UVA może zakłócać równowagę melanocytów, w efekcie czego powstają przebarwienia oraz pogłębiają się zmiany pigmentacyjne.  

Promieniowanie UVA, w przeciwieństwie do UVB, nie jest odpowiedzialne za powstawanie charakterystycznego rumienia na skórze. Jego działanie przez długi czas może być niezauważalne, a kumulujące się skutki działania na skórę często są nieodwracalne. 

Objawy fotostarzenia się skóry to między innymi: 

• Suchość i szorstkość skóry, 
• Utrata jędrności i elastyczności, 
• Przebarwienia będące efektem zaburzonej pracy melanocytów, 
• Rozszerzone naczynka, 
• Zmniejszona aktywność gruczołów łojowych, 
• Silne przesuszenie naskórka wywołane uszkodzeniem naturalnej bariery hydrolipidowej. 

Wpływ promieniowania UVB na skórę 

Promieniowanie UVB – B jak Burn (z ang. poparzenie) wywołuje najszybciej dostrzegalne zmiany skórne.  

• Jego działanie polega na stymulacji melanocytów do produkcji melaniny, co stanowi reakcję obronną skóry na promieniowanie słoneczne. 
• Krótsze fale promieniowania UVB są silniej absorbowane przez skórę niż UVA, wskutek czego powodują oparzenia słoneczne, jak również zaczerwienienie skóry po ekspozycji na słońce.
• To właśnie UVB odpowiada za złocistą opaleniznę.
• Nadmierna ekspozycja na promienie UVB może prowadzić do bolesnych podrażnień, a dodatkowo zwiększa ryzyko rozwoju nowotworów skóry, podrażnienia spojówek oraz zaćmy.

Przeczytaj, jak przygotować skórę do opalania?

W jaki sposób chronić skórę przed promieniowaniem UV? 

Ludzka skóra wykazuje dużą odporność na działanie czynników uszkadzających. W obronie przed skutkami promieniowania pomagają jej naturalne mechanizmy obronne:  

• Opalenizna, czyli reakcja na działanie promieni UV, 
• Melanina, będąca naturalnym barwnikiem skóry,  
• Komórki warstwy naskórka odbijające światło, 
• Warstwa lipidowa naskórka absorbująca promieniowanie UVB. 

Niestety mechanizmy te nie wystarczają do zapewnienia długoterminowej ochrony przed słońcem, dlatego tak istotna jest właściwa fotoprotekcja, czyli stosowanie kosmetyków z filtrem UVA, UVB. Filtry UV to substancje pochłaniające lub odbijające promienie słoneczne. Wybór preparatu ochronnego powinien zależeć od karnacji i warunków ekspozycji słonecznej. Zaleca się, by wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej SPF wynosił minimum 30, a w przypadku dzieci i osób o bardzo jasnej karnacji kosmetyki do opalania powinny posiadać SPF 50 lub więcej.  

Jaki SPF na co dzień wybrać? Sprawdź między innymi: 

• Make Me Bio, UVA-UVB Protect, ultralekki krem SPF 30 zawierający filtry mineralne – dwutlenek tytanu i tlenek cynku, które odbijają i rozpraszają promieniowanie UV, a także witaminę E, wyciąg z liści aloesu czy olej ze słodkich migdałów, 
• Vichy Capital Soleil, Fluid UV Age SPF 50 zabezpieczający przed promieniowaniem UVB i UVA, a wzbogacenie receptury w składniki o działaniu anti-age pomaga redukować oznaki starzenia się skóry, 
• Skinexpert by Dr. Max® Solar Sun Cream SPF 50+ chroniący wrażliwą skórę przed UVA i UVB i zabezpieczający przed zmianami degeneracyjnymi naskórka. Formulacja, oprócz fotostabilnych filtrów, zawiera masło shea, witaminę E oraz ekstrakt z alg Laminaria ochroleuca, 
• Holika Holika Soothing Essence Żel przeciwsłoneczny do twarzy i ciała SPF 50+ do stosowania zarówno u dorosłych, jak i u dzieci, o lekkiej żelowej konsystencji zapewniającej równomierne rozprowadzenie kosmetyku na skórze, 
• La Roche-Posay Anthelios UVMUNE 400 Oil Control żel-krem SPF 50+ dla skóry wrażliwej na promienie słoneczne, chroniący przed promieniowaniem UVA i UVB i niezawierający substancji komedogennych, powodujących zapychanie skóry oraz powstawanie zaskórników i wyprysków, 
• Pharmaceris S, krem ochronny na słońce do twarzy i ciała, dla niemowląt i dzieci, SPF 50+ z systemem fotostabilnych filtrów UVA i UVB i składnikami wspomagającymi pielęgnację skóry maluchów, między innymi olejowym ekstraktem ze złotej algi, kwasem foliowym i olejem z passiflory. 

Podsumowanie

Promieniowanie słoneczne, choć niezbędne do życia na Ziemi, może mieć negatywny wpływ na naszą skórę i prowadzić do przedwczesnego starzenia, oparzeń oraz nowotworów skóry. Aby ochronić skórę przed szkodliwymi skutkami promieniowania UVA i UVB, stosuj właściwą fotoprotekcję w postaci kosmetyków z filtrem, które pomogą zachować Ci zdrowy wygląd na dłużej. 

Źródła:

1. B. Stanisz, Ochrona skóry przed negatywnymi skutkami promieniowania UV, https://ptfarm.pl/pub/File/FP/5_2009/10%20%20ochrona%20skory.pdf [dostęp 10.05.2024 r.] 
2. W. Denis, Promieniowanie UV i jego wpływ na fotostarzenie skóry, https://novaosvita.com/wp-content/uploads/2021/04/ScEdSoc-Kyiv-Mar2021.pdf#page=100 [dostęp 10.05.2024 r.] 
3. E. Gliwa, A. Goździalska, J. Jaśkiewicz, Wpływ promieniowania UV na skórę, https://repozytorium.ka.edu.pl/server/api/core/bitstreams/28d2cb62-5d90-4b4a-a4e5-8f642abb9b0d/content [dostęp 10.05.2024 r.]