Szyjka macicy w ciąży – jak wygląda i jaką powinna mieć długość?

Podczas prawidłowo prowadzonej ciąży kobieta poddawana jest wnikliwej obserwacji lekarskiej. W trakcie wizyt kontrolnych u ginekologa-położnika oceniany jest dobrostan płodu i przyszłej matki. Jednym z najważniejszych elementów badania jest ocena budowy i długości szyjki macicy. Co oznacza skrócona szyjka macicy w ciąży? Jaki ma wpływ na przebieg ciąży? Sprawdź! 

Gdzie jest szyjka macicy w ciąży? 

W ciąży szyjka macicy nie zmienia swojego położenia i znajduje się tam, gdzie u kobiet nieciężarnych. Usytuowana w dolnej części macicy, stanowi granicę między środowiskiem pochwy a wnętrzem macicy. Jej ujście wewnętrzne skierowane jest do macicy, a ujście zewnętrzne w kierunku pochwy. 

Jaka jest szyjka macicy w ciąży? 

Szyjka macicy zbudowana jest z mięśni gładkich oraz z tkanki łącznej, w której skład wchodzi głównie kolagen. Dzięki temu wyróżnia sięelastycznością i rozciągliwością. Podczas ciąży struktury budujące szyjkę macicy ulegają przerostowi z przewagą komórek produkujących kolagen. Mechanizm ten nie jest do końca poznany, ale przypuszcza się, że dzięki niemu szyjka macicy jest w stanie przybrać odpowiednią formę do porodu. Po porodzie struktury te ulegają zniszczeniu, dzięki czemu szyjka może wrócić do stanu sprzed ciąży. 

Na początku ciąży szyjka macicy ma długość około 3 cm. Niemal do końca III trymestru zachowuje ona twardość i szczelność, co ma duże znaczenie w ochronie rozwijającego się w macicy płodu przed infekcyjnymi patogenami z pochwy. Kanał szyjki macicy ściśle wypełnia czop śluzowy, który stanowi mechaniczną oraz immunologiczną barierę przed infekcjami. W skład czopa śluzowego wchodzą m.in. peptydy przeciwdrobnoustrojowe i immunoglobuliny. Szczelne zamknięcie szyjki macicy w trakcie ciąży zapobiega przedwczesnemu porodowi. 

W miarę postępu ciąży w strukturze szyjki macicy zachodzą zmiany. Tkanki stopniowo ulegają zmiękczeniu, rozpulchnieniu oraz rozszerzeniu. Jest to fizjologiczne przygotowanie szyjki macicy do porodu. Mówi się o: 

• Zatarciu szyjki macicy, czyli ścieńczeniu i rozciągnięciu całej szyjki macicy, 
• Rozwarciu szyjki macicy, czyli zmiękczeniu i poszerzeniu ujścia szyjki macicy. 

Sprawdź powiązane kategorie

Jak wygląda szyjka macicy w ciąży? 

Do stopniowych zmian w wyglądzie szyjki macicy dochodzi już od pierwszych tygodni ciąży. Od około 5.-6. tygodnia ciąży pojawia się przekrwienie i rozpulchnienie szyjki macicy, sromu oraz ścian pochwy. Ze względu na silne przekrwienie szyjka przybiera barwę niebieskawo-fioletową. Dzieje się tak pod wpływem działania progesteronu. 

Od około 4.-6. tygodnia do około 12. tygodnia ciąży podczas badania ginekologicznego można stwierdzić tzw. objaw Hegara – ze względu na rozpulchnienie cieśni macicydolny odcinek macicy i szyjka macicy wyczuwalne są jako dwie różne struktury. 

Podczas badania ginekologicznego można również zauważyć nieprawidłowości w budowie szyjki macicy, takie jak polipy czy nadżerki. Niezwykle ważna jest ocena ujścia szyjki macicy pod kątem obecności nieprawidłowej wydzieliny, objawów stanu zapalnego lub innych patologii. 

Ile cm powinna mieć szyjka macicy w ciąży? 

Przed ciążą i tuż na początku ciąży szyjka macicy ma około 3 cm lub więcej. Jest długa, jędrna i zamknięta. Od czego skraca się szyjka macicy w ciąży? Jest to proces fizjologiczny, zachodzący w końcowym etapie ciąży pod wpływem hormonów i stanowiący element przygotowania szyjki do porodu.  

Długość szyjki macicy poddawana jest ścisłej kontroli ultrasonograficznej. U kobiet z planowaną ciążą wstępna długość szyjki jest oceniana na wizytach przedkoncepcyjnych. Wówczas wykonywane jest badanie USG narządów miednicy mniejszej, które ocenia m.in. występowanie wad anatomicznych, nieprawidłowości w budowie jajników i obecność przodozgięcia lub tyłozgięcia macicy. Ważne jest, aby wykonać badanie cytologiczne przed ciążą, które pozwoli na ocenę nabłonka w okolicy ujścia pochwowego szyjki macicy i w kanale szyjki macicy. 

W czasie badania ultrasonograficznego w II trymestrze ciąży na podstawie długości szyjki macicy można ocenić ryzyko porodu przedwczesnego. Za prawidłową długość szyjki macicy uznaje się wartość powyżej 25 mm między 20. a 24. tygodniem ciąży.Skrócenie szyjki poniżej 25 mm jest czynnikiem ryzyka porodu przedwczesnego. 

Jakie są przyczyny krótkiej szyjki macicy w ciąży? 

• Wrodzona krótka szyjka macicy – wiąże się m.in. z wrodzonym niedoborem kolagenu i elastyny. Skrócenie będzie widoczne już w badaniach USG wykonywanych przed ciążą. 
• Chirurgiczne operacje szyjki macicy w przeszłości – np. z powodu raka szyjki macicy. 
• Poród przedwczesny w wywiadzie. 
• Infekcje wewnątrzmaciczne – ich przyczynami mogą być m.in. nieleczone infekcje pochwy i układu moczowego. Niewydolność działania progesteronu. 
• Mała masa ciała ciężarnej – BMI < 19,8 kg/m2 (BMI – z ang. Body Mass Index – stosunek masy ciała w kilogramach do kwadratu wysokości ciała w metrach). 
• Rasa czarna. 

Krótka szyjka macicy w ciąży – co robić? 

Po stwierdzeniu skrócenia szyjki macicy w ciąży ginekolog-położnik wprowadzi działania mające na celu ochronę przed porodem przedwczesnym. 

• Terapia progesteronem. Podaje się go zwykle drogą dopochwową. Działanie progesteronu polega na utrzymywaniu macicy w stanie relaksacji i zwiększaniu jej oporu ma czynniki wywołujące skurcze. Dopochwowe podawanie progesteronu kontynuuje się do 34.-36. tygodnia ciąży. 
• Leczenie chirurgiczne, czyli założenie szwu na szyjkę macicy, który zamyka i wzmacnia jej strukturę. Zapobiega to przed dalszym skracaniem i otwieraniem. 
• Pessar szyjkowy jest metodą mechaniczną zapobiegania porodowi przedwczesnemu przy krótkiej szyjce macicy. Pessar to specjalny krążek, który zakłada się na szyjkę macicy. Powoduje on zmianę kąta między macicą a szyjką i zagięcie szyjki macicy w kierunku kości krzyżowej. Ponadto wzmacnia barierę immunologiczną i kanał szyjki macicy. 

Wybór metody jest indywidualnie dostosowywany do każdego przypadku, a każda z nich ma określone wskazania. Lekarz dostosuje leczenie do Twoich potrzeb na podstawie ogólnego stanu zdrowia, oceny długości szyjki i bezpieczeństwa płodu oraz przebiegu obecnej, ale też poprzednich ciąż. 

Podsumowanie 

Skrócona szyjka macicy w ciąży jest ważnym czynnikiem ryzyka porodu przedwczesnego. Ocena szyjki macicy przed ciążą oraz w jej trakcie ma duże znaczenie dla zachowania dobrostanu płodu. Jeśli z powodu skróconej szyjki macicy jesteś w grupie ryzyka porodu przedwczesnego, dokładnie stosuj się do zaleceń lekarskich mających na celu ochronę przebiegu ciąży. 

Źródła:

1. Bręborowicz G.H. (red.), Położnictwo, wyd. III, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2020
2. Czajkowski K., Niewydolność szyjki macicy, Ginekologia po Dyplomie, 08.2018
3. Mahajana K., Thakur M., Cervical Insufficiency, StatPearls Publishing, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK525954/, [dostęp: 19.05.2024 r.]
4. Chowdhury Y.S., Evbuomwan O., Physiology, Cervical Dilation, StatPearls Publishing, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557582/, [dostęp: 19.05.2024 r.]