Dieta cukrzycowa w ciąży – co jeść przy cukrzycy ciążowej?

Cukrzyca ciążowa to zaburzenie tolerancji węglowodanów, które rozwinęło się lub zostało po raz pierwszy zdiagnozowane w czasie ciąży. Z tym problemem zmaga się kilka procent ciężarnych. Nieprawidłowo leczona cukrzyca ciążowa stanowi zagrożenie dla zdrowia kobiety i płodu. Dowiedz się, jak wygląda dieta cukrzycowa w ciąży. 

Jaka jest rola diety cukrzycowej przy cukrzycy ciążowej? 

Podstawą leczenia cukrzycy ciążowej jest dieta i aktywność fizyczna. Jeśli te rozwiązania nie są wystarczające do zoptymalizowania wartości glukozy we krwi, wprowadza się leczenie farmakologiczne, czyli insulinoterapię. 

Zmiany w diecie, które są korzystne dla funkcjonowania gospodarki węglowodanowej organizmu, powinny zostać wprowadzone jak najszybciej po rozpoznaniu cukrzycy ciążowej.

Cukrzyca ciążowa zwykle nie wpływa na rozwój płodu, ponieważ najczęściej rozwija się w drugiej połowie ciąży. Zdarza się jednak, że zaburzenia tolerancji węglowodanów występują wcześniej, a nie są rozpoznawane, dlatego zawsze należy dążyć do uzyskania prawidłowej glikemii, którą w pierwszym rzucie próbuje się uzyskać za pomocą cukrzycowej.

Sprawdź powiązane kategorie

Nieleczona cukrzyca ciążowa może skutkować wystąpieniem powikłań takich jak m.in.: 

• Nadciśnienie tętnicze i rozwój cukrzycy u kobiety po porodzie, 
• Poród urazowy,  
• Poród przedwczesny,  
• Nadmierny przyrost masy ciała u płodu, 
• Powikłania u płodu w okresie noworodkowym (np. hipoglikemia, niedojrzałość układu oddechowego). 

Dieta cukrzycowa – jak oceniać jej skuteczność?

Po rozpoczęciu leczenia dietetycznego należy stale kontrolować poziom cukru we krwi. Każda ciężarna powinna sama monitorować glikemię, czyli stężenie glukozy we krwi. Służy do tego urządzenie zwane glukometrem. Pomiary są wykonywane kilkukrotnie w ciągu dnia. Tradycyjne glukometry wykorzystują nakłuwacze do glukometru, czyli lancety, które umożliwiają szybkie i delikatne przebicie skóry na opuszce palca. Dzięki temu możliwe jest pobranie małej próbki krwi i szybka ocena poziomu cukru. 

Częstość domowych pomiarów zależy m.in. od stosowanego leczenia i nasilenia cukrzycy. Oto docelowe wartości glikemii, do których dąży się u ciężarnych bez względu na to, czy są leczone dietetycznie, czy farmakologicznie: 

• Badanie na czczo i przed posiłkami – glikemia 70-90 mg/dl, 
• Badanie godzinę po posiłku – glikemia <140 mg/dl, 
• Badanie dwie godziny po posiłku – glikemia <120 mg/dl, 
• Badanie w nocy między godziną 2:00 a 4:00 – glikemia 70-90 mg/dl. 

Dieta cukrzycowa w ciąży – na co warto zwrócić uwagę?

Dieta cukrzycowa to łatwo dostępny, tani i bezpieczny sposób na unormowanie parametrów gospodarki węglowodanowej. Kobiety, które nigdy wcześniej nie stosowały żadnej diety, mogą czuć się zniechęcone i poczuć, że to zalecenie je przerasta. Jeśli tylko istnieje taka możliwość, wszystkie ciężarne z rozpoznaną cukrzycą powinny skorzystać z konsultacji dietetycznej. Specjalista może pomóc w lepszym zrozumieniu zasad diety cukrzycowej i przedstawi przykładowe jadłospisy. 

Warto w tej kwestii skonsultować się z takim dietetykiem, który ma doświadczenie w układaniu jadłospisów dla kobiet ciężarnych zmagających się z problemem cukrzycy. Obecnie w Polsce nie ma jeszcze regulacji w zakresie warunków posługiwania się tytułem zawodowym dietetyk. Ukończenie różnego rodzaju szkoleń i kursów sprawia, że niektóre osoby mianują się „dietetykiem”, nie mając w tym kierunku odpowiedniego wykształcenia wyższego. Osobę, do której zgłosisz się po poradę dietetyczną, poproś o okazanie potwierdzenia posiadanych przez nią kwalifikacji.

Podczas ciąży stopniowo wzrasta dzienne zapotrzebowanie kaloryczne. Należy jednak zachować umiar w jedzeniu. W 3. trymestrze ciąży jest to około 475 kcal na dobę więcej w porównaniu do stanu sprzed ciąży, co jest odpowiednikiem jednego dodatkowego posiłku w ciągu dnia. 

Aby unikać wahań poziomu cukru we krwi, warto jeść posiłki częściej, o mniejszej objętości i o regularnych porach. Należy wystrzegać się od podjadania między posiłkami. Dotyczy to zarówno słodkich, jak i słonych przekąsek. 

Warto zaznajomić się z pojęciem indeksu glikemicznego (IG). Jest to cecha produktów spożywczych wskazująca na to, jak szybko po ich spożyciu zwiększy się stężenie cukru we krwi. Im większy IG, tym bardziej gwałtowne narastanie stężenia glukozy we krwi po posiłku. Korzystne jest spożywanie produktów o niskim IG, czyli poniżej 50. Informację o IG można znaleźć opakowaniach produktów spożywczych lub w źródłach internetowych. 

Dieta cukrzycowa w ciąży – co jeść? 

Dzienne zapotrzebowanie kaloryczne dla kobiety z cukrzycą ciążową powinien ustalić dietetyk lub lekarz diabetolog. Liczba spożywanych kalorii zależy od aktualnej masy ciała ciężarnej, wzrostu, wieku i aktywności fizycznej. Pacjentki z nadwagą lub otyłością powinny stosować dietę o nieco zredukowanej kaloryczności po to, żeby zapobiec zbyt dużemu przyrostowi masy ciała w ciąży. 

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca następujący udział w diecie poszczególnych składników pokarmowych: 

• 40-50% zapotrzebowania energetycznego powinno pochodzić z węglowodanów; 
• 30% powinny stanowić białka; 
• 20–30% powinno pochodzić z tłuszczów (w tym <10% z tłuszczów nasyconych). 

W diecie cukrzycowej dla kobiet w ciąży powinny znaleźć się węglowodany złożone o niskim IG. Cukry proste powinny zostać ograniczone do minimum. Warto wybierać: 

• Pieczywo żytnie na zakwasie lub z pełnego przemiału, 
• Jak najmniej rozdrobnione kasze, np. gryczaną i pęczak, 
• Ryż i makaron brązowy zamiast jasnego, 
• Jak najmniej przetworzone płatki, np. płatki owsiane górskie zamiast błyskawicznych, 
• Warzywa i owoce o niskim IG. 

Na IG pokarmów wpływa wiele czynników, m.in.: 

• Czas gotowania – produkty ugotowane al dente mają niższy IG niż produkty rozgotowane, 
• Stopień przetworzenia – surowe warzywa i owoce mają niższy IG, 
• Stopień rozdrobnienia – owoce i warzywa starte na tarce mają wyższy IG, 
• Dojrzałość owoców i warzyw – np. zielone banany i twardsze śliwki mają niższy IG, 
• Obecność innych składników pokarmowych – tłuszcz i białko zawarte w posiłku obniżają IG. 

Kobiety, które lubią słodkie przekąski, nie muszą z nich całkowicie rezygnować. Dozwolone jest stosowanie sztucznych substancji słodzących. Zwróć uwagę na to, żeby słodziki dla cukrzyków nie zawierały sacharyny, której wpływ na płód i ciążę jest niepewny. 

Dieta cukrzycowa w ciąży – czego unikać? 

Czego unikać w ciąży w diecie, jeśli masz cukrzycę? Lista produktów jest długa i częściowo pokrywa się z ogólnymi zasadami zdrowego odżywiania się. 

Należy zmniejszyć do minimum ilość węglowodanów w diecie z wysokim IG. Tyczy się to przede wszystkim słodyczy i słodkich napojów. Zawarte w nich cukry proste bardzo szybko podnoszą poziom glukozy we krwi. Unikaj spożywania jasnego pieczywa i jasnych makaronów, drobnych kasz oraz przetworzonych warzyw i owoców. 

Choć mleko jest dobrym źródłem białka, to zawiera również cukry, które dość szybko po jego spożyciu podnoszą glikemię. 

Czerwone mięso powinno być wyeliminowane z diety. Zawiera dużo białka, jednak znaczna zawartość tłuszczów nasyconych sprawia, że ma ono niekorzystny wpływ na gospodarkę lipidową ciężarnej. Złymi źródłami tłuszczów są także smalec, żywność typu fast food i gotowe wyroby cukiernicze. 

Czego nie jeść w ciąży? Bezwzględnie przeciwwskazane jest spożywanie: 

• Surowych jajek, 
• Niepasteryzowanego mleka, 
• Serów pleśniowych, 
• Surowego mięsa i owoców morza, 
• Alkoholu. 

Dieta cukrzycowa w ciąży – czy warto stosować suplementy? 

Wszystkie suplementy dla diabetyków przyjmowane przez ciężarną powinny zostać zaakceptowane przez lekarza. Wiele preparatów dostępnych na rynku sygnowanych tą nazwą nie posiada jasno sprecyzowanych źródeł pochodzenia składników, a ich bezpieczeństwo w ciąży nie zostało zbadane. Podobnie sprawa ma się, jeśli chodzi o zioła na obniżenie cukru we krwi. Brakuje wystarczających badań wskazujących na ich skuteczność oraz bezpieczeństwo. 

Cukrzyca ciążowa i dieta w cukrzycy ciążowej – co warto zapamiętać? 

Zagadnienie leczenia dietetycznego cukrzycy ciążowej nie należy do najłatwiejszych, ale dzięki determinacji ciężarnej i znajdujących się w jej środowisku medyków możliwe jest odniesienie sukcesu terapeutycznego. Pamiętaj o tym, że: 

• Doustny test obciążenia glukozą pozwala na szybkie wychwycenie zaburzeń metabolizmu węglowodanów, 
• Cukrzyca ciążowa może wiązać się z powikłaniami dotyczącymi zdrowia płodu i przyszłej matki oraz komplikować poród, 
• Cukrzyca ciążowa po porodzie zwykle ustępuje, ale może przetrwać jako cukrzyca typu 2, 
• Dieta jest podstawą leczenia cukrzycy ciążowej, 
• Warto skonsultować dietę cukrzycową w ciąży z dietetykiem, który ustali spersonalizowany jadłospis, 
• Podstawowym źródłem węglowodanów w diecie powinny być produkty o niskim indeksie glikemicznym. 

Źródła:

1. Bręborowicz G.H. (red.), Położnictwo, wyd. III, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2020 
2. Furman J., Łabuz-Roszak B., Cukrzyca u kobiet w ciąży, https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/inne/66438,cukrzyca-u-kobiet-w-ciazy, [dostęp: 01.07.2024 r.] 
3. Czupryniak L., (red.), Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Current Topics in Diabetes. Offcial Journal of the Diabetes Poland, 2023
4. Jeznach-Steinhagen A., Ostrowska J., Czynniki wpływające na wartość indeksu glikemicznego oraz jego zastosowanie w leczeniu dietetycznym cukrzycy, Forum Medycyny Rodzinnej, Via Medica, 2016