Żylaki w ciąży – co robić, jeśli się pojawią?

Ciąża wiąże się z wieloma zmianami w funkcjonowaniu organizmu kobiety, których celem jest przygotowanie do porodu oraz zapewnienie odpowiedniego środowiska do rozwoju płodu. Pojawiają się wówczas także przykre dolegliwości, z którymi ciężarna musi się zmagać aż do rozwiązania ciąży, a niekiedy dłużej. Jedną z nich są żylaki. Jak radzić sobie z żylakami w czasie ciąży? 

Czym są żylaki w ciąży? 

Żylaki to powiększone, poszerzone i poskręcane żyły, które występują głównie na kończynach dolnych, ale mogą pojawiać się także w okolicy zewnętrznych narządów płciowych. Częste w ciąży są także żylaki występujące w okolicy odbytu. Potocznie nazywa się je hemoroidami, choć nie jest to do końca poprawna nazwa, ponieważ hemoroidy ma każdy z nas, a ich żylakowate powiększenie nazywa się chorobą hemoroidalną lub żylakami odbytu. 

Co dzieje się z naczyniami żylnymi w trakcie ciąży? 

• Przepływ krwi w układzie kończyn dolnych jest spowolniony, co może doprowadzać do jej zastoju. 
• Objętość krwi podczas ciąży ulega zwiększeniu do około 50%. 
• Wzrost poziomu hormonu progesteronu rozluźnia ściany naczyń krwionośnych. 
• Powiększająca się wraz z postępem ciąży macica uciska na żyły w miednicy i żyłę główną dolną. 

Wszystkie te zmiany przyczyniają się do obrzęków nóg, rozwoju pajączków naczyniowych, pojawienia się żylaków nóg i sromu oraz do powiększania się hemoroidów. 

Do czynników ryzyka rozwoju choroby żylakowej w ciąży zalicza się również predyspozycje genetyczne, nadwagę i otyłość. Do powiększenia hemoroidów predysponują zaparcia w ciąży, które są szczególnie częste w II i III trymestrze. 

Sprawdź powiązane kategorie

Żylaki w ciąży – najczęstsze objawy 

Przyjrzyjmy się najczęstszym symptomom towarzyszącym chorobie żylakowej w przebiegu ciąży. 

Żylakom kończyn dolnych może towarzyszyć: 

• Nieestetyczny wygląd nóg – poskręcane, obrzęknięte i pogrubione żyły są dla wielu kobiet przyczyną spadku samooceny i pogorszenia zadowolenia z wyglądu, 
• Uczucie ciężkości nóg – pojawia się głównie wieczorem po całym dniu aktywności, 
• Obrzęki nóg – nasilają się wieczorem i po przebywaniu w ciepłym środowisku, 
• Bóle nóg – szczególnie wieczorem i po aktywności, 
• Skurcze nóg, drętwienie, mrowienie. 

Hemoroidy w ciąży objawiają się tak, jak u innych osób borykających się z chorobą hemoroidalną. Może pojawić się: 

• Jasnoczerwona krew na stolcu, misce klozetowej, papierze toaletowym, 
• Ból lub dyskomfort podczas dłuższego przebywania w pozycji siedzącej i podczas defekacji – typowo pojawia się wokół odbytu. Ból kości ogonowej nie jest typowy dla choroby hemoroidalnej, 
• Świąd okolicy odbytu, 
• Wyczuwalny twardy guzek lub obrzęk wokół odbytu, 
• Brudzenie bielizny śluzem i stolcem. 

Żylakom sromu towarzyszą: 

• Uczucie ucisku lub ból w okolicy sromu, 
• Świąd sromu, 
• Dyskomfort lub ból podczas stosunku płciowego, po zbyt długim staniu lub siedzeniu. 

Czy żylaki w ciąży są groźne? 

Żylaki w ciąży są przyczyną uciążliwych dolegliwości, ale zwykle nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia i życia ciężarnej. Mogą jednak pojawić się pewne komplikacje, które wymagają pilnej konsultacji z placówką medyczną. 

• Zakrzepy krwi w żylakach są przyczyną objawów bólowych o dużym nasileniu. Okolica jest tkliwa i wrażliwa nawet na najmniejszy dotyk. Żylaki przyjmują ciemnosine zabarwienie. Zakrzepnięte hemoroidy prowadzą do silnego skurczu mięśnia zwieracza odbytu. 
• Żylaki kończyn dolnych mogą wiązać się ze zwiększonym ryzykiem powstawania zakrzepów w naczyniach żylnych położonych głęboko między mięśniami (zakrzepica żył głębokich). Ten stan również wiąże się z dużą bolesnością. Ponadto może prowadzić do zatorowości płucnej, która jest stanem zagrożenia życia.  
• Pęknięcie żylaka powoduje obfity krwotok, który może doprowadzić do znacznej utraty krwi. Zatamowanie takiego krwotoku jest zwykle trudniejsze u ciężarnych przyjmujących tabletki na krążenie krwi i leki rozrzedzające krew. Należy pilnie zgłosić się do lekarza.  

Żylaki w ciąży – co robić? 

Już przy pierwszych objawach żylaków zalecany jest kontakt z lekarzem. W przypadku problemów z żylakami w naczyniach kończyn dolnych, ważna jest ocena przepływu krwi. Żylaki sromu wymagają zwykle konsultacji ginekologicznej, a obecność żylaków odbytu jest wskazaniem do wykonania badania per rectum (palcem przez odbyt). 

Na żylaki kończyn dolnych można stosować, najlepiej po konsultacji z lekarzem, żele lub maści z substancjami o działaniu przeciwobrzękowym, przeciwzakrzepowym i przeciwzapalnym. Mogą to być preparaty z heparyną, wyciągiem z arniki górskiej lub wyciągiem z kasztanowca. Do niefarmakologicznych metod leczenia żylaków i towarzyszącego im obrzęku nóg należy stosowanie pończoch uciskowych. 

Dolegliwości związane z żylakami odbytu mogą być uśmierzane dzięki zastosowaniu maści na hemoroidy. Substancje w nich zawarte to m.in., tlenek cynku, kwas hialuronowy i związki o działaniu miejscowo znieczulającym. Działają one miejscowo ochronnie i przeciwzapalnie. 

Domowe sposoby na żylaki w ciąży 

Domowe leczenie żylaków ma za zadanie uśmierzać dolegliwości i przeciwdziałać ich dalszemu postępowaniu. Mogą okazać się skuteczne, gdy objawy związane z pogorszeniem funkcji żył są tylko nieznacznie uciążliwe. Co warto wypróbować? 

• Zbilansuj dietę. Zadbaj o to, by była bogata w owoce, warzywa i błonnik. Dieta bogata w błonnik wspomaga wypróżnianie. Unikaj nadmiaru soli, która może prowadzić do nasilania obrzęków. 
• Pij dużo wody. Odpowiednie nawodnienie organizmu wspomaga przepływ krwi w naczyniach oraz zapobiega zaparciom. 
• Śpij i odpoczywaj w pozycji leżącej na lewym boku. Zmniejsza to ucisk macicy na żyłę główną dolną i usprawnia powrót krwi z kończyn dolnych do serca. 
• Noś wygodne obuwie. Ciasne buty mogą upośledzać krążenie krwi. 
• Unikaj sauny i gorących kąpieli. Wysoka temperatura spowalnia przepływ krwi w naczyniach skóry i może potęgować dolegliwości. 
• Okłady z kostek lodu mogą pomóc w chwilowym uśmierzeniu dolegliwości związanych z hemoroidami. 

Ćwiczenia na żylaki w ciąży 

Jeśli tylko nie nakazano Ci reżimu łóżkowego, powinnaś pozostać aktywna przez całą ciążę – na tyle, na ile pozwala Ci Twoja ogólna sprawność. Nie musisz uprawiać żadnych wyczynowych aktywności. Proste aktywności, takie jak spacerowanie, joga czy ćwiczenia na orbitreku lub rowerku stacjonarnym, mogą poprawić krążenie w nogach poprzez uaktywnienie pompy mięśniowej łydek. Ruch pomaga też w poprawieniu perystaltyki jelit i regulowaniu wypróżnień. 

Jakie mało obciążające ćwiczenia mogą pomóc na dolegliwości związane z żylakami nóg? 

• Maszerowanie w miejscu, 
• Krążenia stopami, 
• Rowerek w leżeniu na plecach, 
• Naprzemienne stawanie na palcach i na piętach (możesz się tu wspierać np. o ścianę). 

Ćwiczenia warto wykonywać kilka razy w ciągu dnia w konfiguracji np. 10 powtórzeń i 2-3 serie na każde. 

Żylaki w ciąży a poród 

Wiele kobiet martwi się, że obecność żylaków może być przyczyną komplikacji przy porodzie. W większości przypadków ich obecność nie jest przeciwwskazaniem do porodu siłami natury i wskazaniem do cięcia cesarskiego. Sposób zakończenia ciąży jest ustalany indywidualnie dla każdej pacjentki. Porozmawiaj wcześniej ze swoją położną i ginekologiem o nurtujących Cię pytaniach. 

Podsumowanie 

Żylaki w ciąży to częsta dolegliwość. Zwykle bywa dokuczliwa, jednak najczęściej nie wpływa na dobrostan płodu. Przez całą ciążę dbaj o swoje ciało i reaguj na pierwsze objawy choroby żylakowej. Połączenie kilku metod walki z tym problemem ma szansę przynieść jak najlepsze rezultaty. 

Źródła:

1. Aflaifel N., Bamigboye A.A., Smyth R., Interventions for varicose veins and leg oedema in pregnancy, The Cochrane database of systematic reviews, 10.2015
2. Bręborowicz G.H. (red.), Położnictwo, wyd. III, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2020
3. Janczak D., Żylaki, Chirurgia po Dyplomie, 02.2017
4. Vulvar Varicosities, https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22127-vulvar-varicosities, [dostęp: 04.06.2024 r.] 
   Saginta A., Kodi S. M. i in., Prevention of Varicose Veins, International Journal of Advances in Nursing Management, 2014