Ból
Ból o różnym pochodzeniu i nasileniu przeszkadza w codziennym funkcjonowaniu. Gdy jest wyjątkowo silny, uniemożliwia wykonywanie nawet najprostszych zajęć. Kiedy dokuczają nam dolegliwości bólowe, z pomocą przychodzą analgetyki, czyli leki przeciwbólowe. Substancje powodujące analgezję, czyli zniesienie czucia bólu, mogą być zawarte w tabletkach, saszetkach z rozpuszczalnym proszkiem, pastylkach musujących, sprayach, a także w maściach i żelach. W tej kategorii dostępne są leki przeciwbólowe pomocne w łagodzeniu bólu zlokalizowanego w różnych obszarach ciała i o rozmaitym stopniu nasilenia – warto je mieć w domowej apteczce.
Rodzaj bólu a leki przeciwbólowe
Aby leki przeciwbólowe mogły działać skutecznie, muszą być odpowiednio dopasowane do rodzaju dolegliwości. Jeżeli powodem bólu jest skurcz mięśni gładkich – występuje on np. przy kolce albo w przypadku bólu menstruacyjnego – stosuje się preparaty rozkurczowe. Na każdy inny ból, np. głowy, zębów, mięśni, można stosować leki przeciwbólowe takiej jak ibuprofen czy paracetamol.
Rozróżnia się dwa główne rodzaje bólu – ból ostry oraz ból chroniczny lub przewlekły. Pierwszy typ ma charakter krótkotrwały, jest silny i leczy się go głównie farmakologicznie. Ból przewlekły i chroniczny ma mniejsze nasilenie, ale utrzymuje się przez długi czas. Może towarzyszyć nam miesiącami, a nawet latami. Leki przeciwbólowe dobiera się więc do jednego z dwóch rodzajów bólu, przy czym wiele środków na umiarkowany i ostry ból jest dostępnych bez recepty.
Ponadto bóle można klasyfikować ze względu na ich lokalizację. Również według tego kryterium dobiera się środki lecznicze.
Leki na ból gardła mogą zawierać syntetyczne substancje lecznicze (np. salicylan choliny) oraz składniki pochodzenia naturalnego, np. wyciągi z ziół, miód czy olejki eteryczne. Występują w postaci pastylek i tabletek do ssania, płynów do płukania jamy ustnej i gardła oraz aerozoli, które miejscowo znieczulają podrażnione tkanki.
Leki na ból zatok to zwykle tabletki przeciwbólowe zawierające ibuprofen lub paracetamol. Substancje te łagodzą ból i obniżają gorączkę. Ibuprofen działa też przeciwzapalnie. Jeśli środek przeciwbólowy na ból zatok zawiera dodatkowo pseudoefedrynę, pomoże również przy uciążliwym katarze.
Paracetamol to prawdopodobnie najpopularniejszy lek na ból głowy. To dość uniwersalny środek, który zwalcza zarówno jednostronny ból głowy, jak i pulsujący ból głowy obejmujący większy obszar. Leki przeciwbólowe stosowane na tę dolegliwość mogą zawierać zamiast paracetamolu ibuprofen, naproksen albo kwas acetylosalicylowy. Najczęściej występują w formie tabletek i kapsułek, choć można znaleźć je również w postaci płynu czy proszku. Wspomniane środki przeciwbólowe stosuje się również jako leki na gorączkę, dlatego że pomagają obniżyć temperaturę ciała do bezpiecznego poziomu.
Przy bólach mięśni i stawów (np. będących skutkiem urazu) pomocne są leki przeciwbólowe w formie maści oraz żele przeciwzapalne. Na bóle tego typu stosuje się również chłodzące aerozole, okłady oraz plastry.
Lek przeciwbólowy na bóle menstruacyjne zazwyczaj przyjmuje się w tabletkach. Razem z nim często stosuje się środki rozkurczające.
W przypadku bólu zębów najskuteczniejsza okazuje się wizyta u dentysty. Zanim jednak trafi się do gabinetu, można złagodzić dolegliwości tabletkami i pastylkami do rozpuszczania zawierającymi ibuprofen.
Leki przeciwbólowe – podział ze względu na rodzaj substancji oraz sposób podania
Leki przeciwbólowe, oprócz tego, że różnią się przeznaczeniem, dzielą się ze względu na sposób podania oraz rodzaj substancji, które są w nich zawarte. Warto poznać krótką charakterystykę poszczególnych środków leczniczych, by w razie potrzeby z powodzeniem zastosować je przy swoich dolegliwościach.
Podział leków przeciwbólowych ze względu na rodzaj substancji
Wśród analgetyków można wyróżnić dwie podstawowe grupy – nieopioidowe leki przeciwbólowe oraz opioidowe leki przeciwbólowe. Do pierwszej z nich należą paracetamol, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) i pochodne kwasu salicylowego. Opioidowymi lekami przeciwbólowymi są m.in. kodeina, morfina, fentanyl i oksykodon. Jako pierwsze stosuje się leki nieopioidowe. Jeżeli mimo ich przyjmowania ból nie ustępuje albo się nasila, lekarz wdraża kurację słabymi lub silniejszymi lekami opioidowymi.
Co należy wiedzieć o substancjach zawartych w preparatach przeciwbólowych dostępnych bez recepty? Paracetamol działa przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. Ma znikome właściwości przeciwzapalne. Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego i wyróżnia się dużym bezpieczeństwem stosowania. Pomaga przy bólach głowy, zębów, mięśni, menstruacyjnych i nerwobólach. Ze względu na wysoki profil bezpieczeństwa można podawać go nawet bardzo małym dzieciom, osobom starszym, astmatykom czy cierpiącym na chorobę wrzodową żołądka.
Ibuprofen, podobnie jak inne niesteroidowe leki przeciwzapalne bez recepty, wykorzystuje się w łagodzeniu bólu zębów, głowy, zatok, stawów, mięśni, bólów menstruacyjnych oraz towarzyszących zwyrodnieniom. Działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. Tabletki przeciwzapalne mogą zawierać też inne substancje z grupy NLPZ – naproksen, ketoprofen czy diklofenak. Benzydaminę, flurbiprofen czy salicylan choliny, czyli kolejne leki pomocne w leczeniu stanów zapalnych, znajdziemy z kolei w składzie pastylek i sprayów na ból gardła.
Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne często zawierają też kwas acetylosalicylowy. Substancja wykazuje również działanie przeciwgorączkowe, dlatego jest popularnym składnikiem leków na przeziębienie. Aspiryny nie należy stosować u dzieci poniżej 12 r.ż.
Podział leków przeciwbólowych ze względu na sposób podania
Leki przeciwbólowe stosuje się wewnętrznie albo zewnętrznie. Do pierwszej grupy należą saszetki, tabletki przeciwbólowe, pastylki do ssania oraz czopki. Środki łagodzące dolegliwości bólowe przeznaczone do podawania zewnętrznego mają formę plastrów, maści, żeli, aerozoli i okładów.
Tabletki przeciwbólowe, saszetki, syropy a szybkość działania
Leki przeciwbólowe przeznaczone do stosowania doustnego są produkowane w różnych postaciach. Od formy preparatu zależy czas, po jakim zaczyna działać. Tabletki przeciwbólowe przynoszą ulgę średnio po 20-40 minutach. Potrzebują czasu, by zostać wchłonięte w układzie pokarmowym. Warto zażywać je już w chwili, gdy poczuje się pierwsze dolegliwości.
Najszybszym wchłanianiem wyróżniają się roztwory – syropy i mieszanki przygotowane z proszku pakowanego w saszetki lub z pastylek rozpuszczalnych w wodzie. Lek przeciwbólowy w formie roztworu zaczyna działać najszybciej. To również dobra alternatywa dla tabletek przeciwbólowych w przypadku dzieci i osób dorosłych mających problemy z przełykaniem.
Leki przeciwbólowe bez recepty dostępne na rynku
Większość preparatów stosowanych w łagodzeniu niezbyt silnego czy umiarkowanego bólu można kupić bez recepty. Dostępne środki mają różne dawki substancji leczniczych, różnią się też formą i szybkością działania. Leki przeciwbólowe bez recepty mogą mieć postać tabletek, kapsułek, pastylek, saszetek z proszkiem do sporządzenia roztworu, sprayów, maści, żelów i syropów. Warto zastanowić się, czy w danej sytuacji potrzebne jest również działanie przeciwzapalne. Jeśli tak, lepszym rozwiązaniem okaże się lek przeciwzapalny bez recepty, np. kapsułki z ibuprofenem. W aptece można znaleźć środki pomocne w leczeniu bólu zlokalizowanego w różnych częściach ciała i o różnym nasileniu – od mocnego bólu gardła po bóle menstruacyjne.
Wszystkie leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, nawet jeśli są dostępne bez recepty, należy stosować zgodnie z zaleceniami zawartymi w dołączonej ulotce. Nie powinno się przekraczać dawek dobowych. W przypadku wątpliwości w kwestii dawkowania leków przeciwbólowych bez recepty warto zasięgnąć opinii farmaceuty.
Środki przeciwbólowe – co stosować poza lekami
Kiedy doskwiera nam ból, leki przeciwbólowe i leki przeciwzapalne bez recepty nie są jedynymi rozwiązaniami. Można zdecydować się również na inne metody łagodzenia dokuczliwych dolegliwości. Skutecznymi, niefarmakologicznymi środkami przeciwbólowymi są wielorazowe kompresy. Okłady można schładzać albo podgrzewać w zależności od potrzeb i przykładać do bolącego miejsca. Podobnym działaniem wykazują się inne środki przeciwbólowe, które można zastosować zamiast albo oprócz leków – plastry przeciwbólowe. Mogą być rozgrzewające albo chłodzące. Pierwsze z nich warto zastosować na ból pleców, karku, mięśni czy stawów. Chłodzące plastry są zalecane przy siniakach i obrzękach. W leczeniu bólu można wykorzystać również inny środek przeciwbólowy – olejki eteryczne. Naturalne substancje służą do aromaterapii mającej za zadanie złagodzenie odczuwania bólu i poprawę samopoczucia.