Anemia w ciąży – przyczyny, objawy i leczenie. Czym grozi anemia w ciąży?

Podczas ciąży szpik kostny stara się wytworzyć więcej krwi, która będzie wspomagała rozwój dziecka i zmiany w ciele kobiety. Jeśli nie dostarczasz wystarczającej ilości potrzebnych składników pokarmowych, Twój organizm może nie być w stanie wyprodukować wystarczającej ilości czerwonych krwinek, co doprowadzi do anemii. Jakie są konsekwencje anemii w ciąży? Czy anemia w ciąży szkodzi dziecku? Czy anemia w ciąży ma wpływ na przebieg porodu? Wyjaśniamy! 

Czym grozi anemia w ciąży? 

Ciężka lub nieleczona anemia w ciąży jest zagrożeniem dla zdrowia kobiety i dziecka. Wpływ na przebieg ciąży jest wielotorowy i niedokrwistość powoduje wzrost ryzyka: 

• Przedwczesnego porodu, 
• Poronienia, 
• Powstawania wad rozwojowych, 
• Zaburzeń w budowie i funkcjonowaniu łożyska, 
• Ograniczenia wzrastania płodu, 
• Nieprawidłowej czynności skurczowej macicy podczas porodu, 
• Nieprawidłowego gojenia się obrażeń poporodowych. 

Kobiety z ciężką anemią są narażone na wystąpienie sepsy, a u noworodków rośnie podatność na zakażenia i niedokrwistość. Anemia z niedoboru kwasu foliowego wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia małej masy urodzeniowej u płodu i wad cewy nerwowej. Wady cewy nerwowej to nieprawidłowości powstające w pierwszych tygodniach życia płodowego i dotyczą mózgowia, czaszki, rdzenia kręgowego i kanału kręgowego. Przykładem wady cewy nerwowej jest zamknięty rozszczep kręgosłupa. 

Anemia w ciąży – przyczyny 

W ciąży zwiększa się objętość krwi krążącej w naczyniach – w III trymestrze nawet o 45% w porównaniu ze stanem przed ciążą. Szpik kostny również pracuje mocniej i produkuje większą ilość krwinek, ale nie nadąża to za fizjologicznym wzrostem objętości krwi, a zapotrzebowanie na erytrocyty (krwinki czerwone) jest duże. Wytwarzanie krwinek jest niewystarczające, gdy dostarczasz organizmowi za mało składników do ich budowy. Należą do nich żelazo oraz witaminy krwiotwórcze: kwas foliowy i witamina B12. Wyróżniamy następujące typy anemii w ciąży: 

• Anemia z niedoboru żelaza to najczęstszy typ niedokrwistości występujący w czasie ciąży. W III trymestrze może dotyczyć aż 37% kobiet. Żelazo jest potrzebne do prawidłowej budowy hemoglobiny, która transportuje tlen do wszystkich komórek organizmu. 
• Anemia z niedoboru witaminy kwasu foliowego – kwas foliowy jest potrzebny do wytwarzania krwinek czerwonych. Jego niedobór skutkuje też wadami cewy nerwowej. 
• Anemia z niedoboru witaminy B12 – kobiety z niedoborem witaminy B12 są często niepłodne ze względu na zaburzenia owulacji. Ta niedokrwistość rzadko pojawia się u ciężarnych, ale może u Ciebie wystąpić, jeśli leczysz się inhibitorami pompy protonowej (IPP), masz zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka lub chorujesz na nieswoiste zapalenia jelit. 

Co może powodować anemię w ciąży?  

• Nie dostarczasz odpowiedniej ilości żelaza i witamin z pokarmem – w szczególności, gdy stosujesz dietę wegańską lub wegetariańską. 
• Masz zaburzenia wchłaniania składników pokarmowych z przewodu pokarmowego, np. w przebiegu zapalenia żołądka lub chorób zapalnych jelit. 
• Masz wrodzone choroby krwi. 
• Jesteś w ciąży mnogiej. 
• Często wymiotujesz z powodu porannych mdłości. 
• Podczas ciąży występują u Ciebie plamienia lub krwawienia. 
• Przed ciążą miałaś obfite miesiączki. 
• Ponownie jesteś w kolejnej ciąży w niedużym odstępie od poprzedniej. 

Anemia w ciąży – objawy 

Objawy mogące wskazywać na anemię są zróżnicowane i zależą od stopnia niedoboru żelaza i witamin. Wczesne objawy niedokrwistości to: 

• Uczucie zmęczenia, 
• Osłabienie organizmu, 
• Szybka męczliwość, 
• Kołatania serca, 
• Bladość skóry, 
• Problemy z koncentracją i pamięcią, 
• Bóle i zawroty głowy, 
• Wypadanie/rozdwajanie włosów, 
• Łamliwość paznokci, 
• Zajady, 
• Zaczerwienienie i wygładzenie języka. 

W przypadku, gdy niedobór żelaza i awitaminoza są znaczne, wszystkie powyższe objawy nasilają się. Dołączają do nich: napady duszności, drętwienie kończyn, bóle brzucha, niedociśnienie tętnicze, zaburzenia widzenia i czucia. Jeśli anemia w ciąży powoduje u Ciebie te dolegliwości, jest to czas, kiedy powinnaś się zgłosić do szpitala. 

Anemia w ciąży – diagnostyka 

Niedokrwistość diagnozuje się na podstawiewyników morfologii krwi. Anemię można rozpoznać, gdy liczba erytrocytów i ilość zawartej w nich hemoglobiny zmniejszają się poniżej wartości optymalnych. U kobiet w ciążygraniczny poziom hemoglobiny to 11 g/dl. Poniżej tej wartości rozpoznajemy anemię. 

Szczególnie częsta jest anemia w III trymestrze ciąży. Żeby monitorować zdrowie kobiet, zaleca się kontrolne badania krwi jeszcze przed poczęciem i potem regularnie w okresie ciąży – co 1-2 miesiące. 

Inne parametry laboratoryjne z badań krwi, które pomogą Twojemu lekarzowi w ustaleniu przyczyny anemii, to m.in.: 

• Stężenie ferrytyny, 
• MCV, 
• Stężenie transferryny i TIBC, 
• Stężenie kwasu foliowego, 
• Stężenie witaminy B12. 

Anemia w ciąży – leczenie

Leczenie anemii zależy od jej przyczyny i stopnia zaawansowania.  

• Jeśli niska hemoglobina jest u Ciebie spowodowana niedoborem żelaza, konieczna będzie jego przyjmowanie w postaci tabletek. Dawkę i długość terapii ustali Twój lekarz. W celu dobrego uzupełnienia zapasów, lek trzeba zażywać do końca ciąży. Pamiętaj, że żelazo najlepiej wchłania się, gdy jest przyjmowane na około godzinę przed posiłkiem. Ponadto – żelazo wchłania się lepiej, jeżeli dieta jest bogata w pokarmy z dużą zawartością witaminy C. 
• W przypadku anemii z niedoboru kwasu foliowego konieczne jest uzupełnienie tej witaminy w zwiększonej dawce. Pamiętaj – na 12 tygodni przed planowaną ciążą, w ciąży i do końca okresu karmienia piersią konieczne jest przyjmowanie kwasu foliowego w dawce minimum 0,4 g na dobę. W niektórych sytuacjach Twój lekarz może ją zwiększyć. 
• Anemia z niedoboru witaminy B12 w ciąży zdarza się rzadko. Niedobór uzupełnia się tabletkami lub domięśniowymi zastrzykami. 

Jeśli nie chcesz przyjmować wielu tabletek w ciągu jednego dnia, możesz poprosić lekarza o polecenie preparatu, który będzie zawierał niezbędne witaminy dla kobiet w ciąży w pojedynczej tabletce czy kapsułce.  

Anemia w ciąży – co jeść? 

Spożywane przez Ciebie produkty spożywcze są istotne w walce z niedokrwistością. Dieta przy anemii powinna być bogata w żelazo, kwas foliowy, witaminę B12, witaminę C oraz wiele innych ważnych składników. 

Główne zalecenia dietetyczne dla osób z anemią: 

• Spożywaj żywność bogatą w białko, węglowodany, tłuszcze, witaminy i składniki mineralne, 
• Codziennie jedz kilka porcji warzyw i owoców bogatych w witaminę C (np. pomarańcze, cytryny, brokuły, papryka), 
• Włącz do jadłospisu produkty z dużą zawartością żelaza (np. czerwone mięso, brokuły, szpinak, rośliny strączkowe), 
• Jedz pokarmy z dużą zawartością kwasu foliowego (np. szpinak, sałata, kapusta, brokuł), 
• Wybieraj produkty z dużą zawartością witamin z grupy B (np. ryby, żółte sery, jaja). 

Podsumowanie 

Anemia w ciąży może mieć poważne skutki dla ciężarnej i płodu, dlatego bardzo istotna jest bogata i zrównoważona dieta przed planowaną ciążą oraz przez cały okres jej trwania. Pozostawaj pod stałą kontrolą swojego lekarza rodzinnego i ginekologa. Jeśli tylko zauważysz u siebie pierwsze objawy niedokrwistości – zgłoś się na konsultację. 

Źródła:

1. G.H. Bręborowicz (red.), Położnictwo, wyd. III, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2020
2. M. Zimmer i in., Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych, 2020
3. B. Solnica, Hemoglobina, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.V.27.1.110., [dostęp: 12.11.2023 r.]