Ból jąder (ból jądra) – przyczyny, objawy i leczenie

Ból jednego lub obu jąder może pojawić się zarówno u chłopców, jak i dorosłych mężczyzn. Chociaż nie zawsze ma to związek z poważnymi schorzeniami, to na liście potencjalnych chorób są również te, które wymagają natychmiastowej interwencji chirurgicznej. Poznaj najczęstsze przyczyny bólu jądra i dowiedz się, które z nich stanowią zagrożenie dla Twojego zdrowia.

Ból jąder – przyczyny

Szacuje się, że w ciągu swojego życia co drugi mężczyzna odczuwa ból jąder lub dyskomfort w okolicy prostaty. 

• Częstą przyczyną jest stłuczenie worka mosznowego w wyniku gwałtownego uderzenia w okolicę krocza. Dochodzi wówczas do podrażnienia zakończeń nerwowych lub powstania krwiaka w obrębie jądra, który po kilku dniach powinien ulec wchłonięciu. 
• Dolegliwości mogą być również spowodowane długotrwałym uciskiem, np. przy dłuższej jeździe na rowerze czy podczas noszenia zbyt ciasnej bielizny. Ból mija po ustaniu czynnika drażniącego. 
• Czasem za ból jąder odpowiada też długotrwały wzwód podczas podniecenia seksualnego.

Najczęstsze choroby wywołujące ból jąder, bóle lewego lub prawego jądra to:

• Skręt jądra (niepełny lub całkowity) – to patologiczny stan polegający na skręcie powrózka nasiennego, co w efekcie doprowadza do niedokrwienia jądra. W przypadku całkowitego skrętu jądra potrzebna jest pilna interwencja chirurgiczna. Powyżej 6 godzin od momentu bólu do operacji szansę na uratowanie jądra są niewielkie,
• Zapalenie jądra i najądrza – stan zapalny jądra i najądrza wśród mężczyzn zazwyczaj spowodowany przez infekcję bakteryjną, np. jako powikłanie zakażenia układu moczowego. W przypadku chłopców głównym winowajcą schorzenia jest wirus śliniaki przyusznej (świnki). Pacjent odczuwa ból i występuje obrzęk jąder. W diagnostyce klinicznej istotną rolę odgrywa objaw Prehna i badanie USG. W przypadku zapalenia jądra ból często zmniejsza się, gdy jądro zostanie lekko uniesione. Przy pomocy USG specjalista sprawdza przepływ krwi (stan zapalny powoduje zwiększenie jej przepływu). Dokładna klasyfikacja pomiędzy zapaleniem najądrza a skrętem jądra jest bardzo ważna, ponieważ skręt jądra wymaga pilnej operacji,
• Przepuklina pachwinowa/mosznowa – przepuklina, zstępując przez kanał pachwinowy do moszny, powoduje ucisk na powrózek nasienny i jądro. Występuje wówczas wrażenie pełności w mosznie, obrzmienie i ból okolicy jąder,
• Żylaki powrózka nasiennego – charakterystycznym objawem jest występowanie poszerzonych żył widocznych przez skórę moszny. Oprócz dolegliwości bólowych i dyskomfortu z nimi związanyc, bardzo poważnym problem choroby stanowi niepłodność. Zalegająca w jądrach krew podwyższa ich temperaturę, przez co upośledzona zostaje produkcja plemników,
• Zmiany nowotworowe jąder – ból jądra nie jest typowym objawem nowotworu. Choroba w początkowym stadium z reguły nie daje żadnych symptomów bólowych. Najczęściej pojawia się powiększenie jądra, uczucie ciężkości lub jego stwardnienie. Nowotwory tej okolicy dotyczą głównie mężczyzn w wieku 20-35 lat. Wcześnie wykryta choroba daje wysokie szanse na pełne wyleczenie. Terapia polega zazwyczaj na operacyjnym usunięciu jądra,
• Choroby prostaty – dolegliwości bólowe w okolicy krocza mogą również wskazywać na schorzenia prostaty. Najczęstsze choroby prostaty to: ostre lub przewlekłe zapalenie prostaty, przerost gruczołu krokowego oraz zmiany nowotworowe,
• Infekcje intymne – na infekcje intymne u mężczyzn szczególny wpływ mają niewłaściwe nawyki higieniczne. Ryzyko niosą też częste kontakty seksualne z wieloma partnerami. Wśród najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową mogących wywoływać ból jąder wymienia się rzeżączkę, chlamydiozę, bakteryjne zakażenie ureaplasma oraz mycoplasma.

Objawy bólu jąder

Ból jąder odczuwany jest jako ciągnięcie, ucisk lub kłucie w okolicy moszny. Często do symptomów dołącza powiększenie jednego lub obu jąder, obrzęk i zaczerwienienie, co wiąże się z dużym dyskomfortem podczas chodzenia. Dolegliwościom towarzyszy ból w pachwinie u mężczyzn, mogą także współwystępować symptomy charakterystyczne dla zapalenia układu moczowego – parcie na mocz czy pieczenie podczas oddawania moczu. Czasem obserwuje się również objawy ogólne: gorączkę, ból głowy i złe samopoczucie. Ból jednego lub obu jąder może mieć charakter nagły, przewlekły lub występować cyklicznie, dlatego należy zachować czujność.

Ból jąder – leczenie

Ze względu na dużą liczbę potencjalnych przyczyn przewlekłego bólu jądra w diagnostyce schorzenia ważny jest dokładny wywiad medyczny, ukierunkowany na umiejscowienie, charakter oraz okoliczności pojawienia się dolegliwości bólowych. Lekarz za pomocą badania fizykalnego przeprowadza badanie jąder, najądrzy, powrózków nasiennych i kanałów pachwinowych. Specjalista może zdecydować również o badaniu per rectrum, które pozwoli na ocenę stanu gruczołu krokowego i napięcia mięśni dna miednicy. Do najważniejszych badań diagnostycznych w przypadku bólu jąder zaliczamy:

• badanie ultrasonograficzne (USG) – pozwala wykryć choroby o podłożu naczyniowym, nowotworowym, umożliwia także ocenę urazu lub skrętu jąder,
• badanie krwi – wykrywa obecność stanu zapalnego toczącego się w organizmie oraz ocenia stężenie wybranych markerów nowotworowych,
• badanie moczu – wyklucza bądź potwierdza zakażenie układu moczowego patogennymi drobnoustrojami.

Sposób leczenia bólu jąder zawsze zależy od zdiagnozowanej przyczyny schorzenia, dlatego możliwe są różne sposoby postępowania. 

• W przypadku skrętu jądra konieczna jest natychmiastowa operacja. Chirurg wówczas uwalnia i odbarcza zaciśnięte naczynia krwionośne. Szybka interwencja jest niezbędna, jeśli dojdzie do uwięźnięcia przepukliny pachwinowej. 
• Operacyjnie leczy się także żylaki powrózka nasiennego, jednak ta sytuacja nie wymaga trybu pilnego, więc zabieg może odbyć się w trybie planowym. 
• Leczenie chorób zapalnych polega głównie na zastosowaniu antybiotyków, dobranych do rodzaju patogenów powodujących infekcję.

Oczywiście w przypadku bardzo silnych dolegliwości bólowych nie można zwlekać z oczekiwaniem na wizytę lekarską. Najlepiej natychmiast udać się na Szpitalny Oddział Ratunkowy (SOR), ponieważ stan ten może wymagać natychmiastowego leczenia lub niezwłocznej operacji.

Domowe sposoby na ból jądra

Domowe sposoby radzenia sobie z bólem jądra nigdy nie powinny zastąpić konsultacji lekarskiej. Czekanie na samoistne ustąpienie dolegliwości może prowadzić do trwałej utraty funkcji jądra. 

• Jeśli ból jest dokuczliwy i utrudnia wykonywanie codziennych zajęć, można doraźnie sięgnąć po leki przeciwbólowe i przeciwzapalne – ibuprofen lub paracetamol. 
• Ulgę przyniesie także zimny okład z lodu owiniętego ręcznikiem przyłożony w okolicę krocza. 
• Przy dolegliwościach zalecany jest odpoczynek w pozycji leżącej z uniesieniem moszny ku górze, w celu poprawy krążenia oraz złagodzeniu bólu. 

W oczekiwaniu na wizytę u lekarza należy kontrolować, czy mocz jest oddawany prawidłowo. Trzeba pamiętać, że nowotwory jądra w początkowym stadium nie dają z reguły sygnałów bólowych, a objawy choroby są niespecyficzne. Dlatego tak jak w przypadku piersi u kobiet, niezwykle ważne jest samobadanie jąder u mężczyzn. Należy je przeprowadzać raz w miesiącu. 

• Najlepiej badać jądra tuż po kąpieli, skóra worka mosznowego jest wtedy rozluźniona i miękka. 
• Istotne jest, by dotykać każdego jądra osobno, dokładnie sprawdzając, czy pod palcami nie ma wyczuwalnych zgrubień, guzków, grudek lub obrzęków. Zajmie to nie więcej niż 5 minut. W przypadku dostrzeżenia jakiejkolwiek niepokojącej zmiany należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

Podsumowanie

Przyczyna bólu jąder w przypadku urazu, upadku lub uderzenia może być wyjaśniona i zazwyczaj ten stan nie wymaga leczenia. Jednak ból pojawiający się spontanicznie może wskazywać na chorobę męskiego układu moczowo-płciowego. Pamiętaj, że ból jąder (jądra) może mieć zróżnicowane pochodzenie, dlatego tak ważna jest konsultacja z lekarzem-urologiem, który na podstawie badań postawi diagnozę, co pozwoli uniknąć przykrych konsekwencji i problemów zdrowotnych.

Źródła:

1. Borkowski, Urologia. Podręcznik dla studentów medycyny, PZWL, Warszawa 2020.
2. Bochenek, M. Reicher, Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2020.
3. K. Juszczak. Przewlekły ból jąder – etiopatogeneza, rozpoznanie, leczenie. Przegląd Urologiczny, 2014.