Ból podczas stosunku (dyspareunia) – przyczyny, objawy i leczenie

Dyspareunia, czyli ból podczas stosunku odczuwany w obrębie narządów płciowych może dotyczyć nawet 15% kobiet. Schorzenie utrudnia osiągnięcie satysfakcji seksualnej i prowadzi do rezygnacji ze współżycia, negatywnie odbijając się na relacjach z partnerem. Przeczytaj, jakie mogą być objawy oraz przyczyny bólu podczas stosunku, oraz w jaki sposób sobie z tym poradzić!

Co to jest dyspareunia?

Terminem dyspareunia określa się bolesne stosunki seksualne.

• Bóle mogą mieć charakter ostry lub nawracający i występować w trakcie współżycia, lub po jego zakończeniu. Oprócz bólu, w dyspareunii, mogą pojawić się również inne dolegliwości.
• Problem w głównej mierze dotyka kobiet, chociaż może być również diagnozowany u mężczyzn.
• Schorzenie utrudnia lub całkowicie uniemożliwia osiąganie satysfakcji seksualnej, pomimo tego, że pożądanie seksualne jest obecne.
• Wyróżniamy różne formy dyspareunii w zależności od momentu uaktywnienia się objawów:

• Dyspareunia pierwotna – ból towarzyszy kobiecie od pierwszego kontaktu seksualnego z mężczyzną,
• Dyspareunia wtórna – ból pojawia się po jakimś czasie od rozpoczęcia aktywności seksualnej.

• Podziału dyspareunii można również dokonać pod kątem miejsca odczuwania dolegliwości:

• Dyspareunia głęboka – ból odczuwany jest podczas głębokiej penetracji,
• Dyspareunia powierzchowna – ból pojawia się przy próbie wejścia członka do pochwy.

Ból podczas stosunku – przyczyny

Dyspareunia może wynikać z różnych przyczyn. Najczęściej na problem składa się kombinacja wielu czynników fizycznych i psychologicznych.

• Suchość pochwy. To jedna z najpowszechniejszych przyczyn bolesnych stosunków seksualnych. Brak odpowiedniego nawilżenia pochwy może wynikać z zaburzeń podniecenia seksualnego, chorób przewlekłych oraz zaburzeń hormonalnych (okres ciąży, laktacja, antykoncepcja hormonalna). Na suchość bardzo często skarżą się kobiety w wieku około i po menopauzalnym, które doświadczają tzw. atrofii pochwy. W jej wyniku dochodzi do zaniku nabłonka błony śluzowej pochwy.
• Infekcje pochwy lub cewki moczowej. Infekcje grzybicze lub bakteryjne wywołują świąd, podrażnienie okolic intymnych oraz powodują ból pochwy po stosunku. Dolegliwości mają zazwyczaj charakter powierzchowny. Wyleczenie zakażeń zwykle powoduje ustąpienie objawów. W okresie trwania infekcji niezalecane jest współżycie, zwłaszcza bez zabezpieczenia, ponieważ wzrasta ryzyko przeniesienia choroby na partnera seksualnego.
• To schorzenie polegające na obecności endometrium poza jamą macicy. Ogniska generują stan zapalny i krwawienia, co objawia się przewlekłym bólem w trakcie stosunku. Ból w endometriozie lokalizuje się głęboko w pochwie, stąd daje objawy w podbrzuszu. Skuteczne leczenie schorzenia pozwala zredukować dolegliwości podczas współżycia.
• Mięśniaki macicy. Mięśniaki to łagodne guzy w macicy. Zmiany mogą powodować ból podczas stosunku, zwłaszcza jeśli osiągają duże rozmiary i znajdują się w pobliżu szyjki macicy.
• Choroby prącia oraz wady w budowie anatomicznej.
• Kobieca dolegliwość związana z ciągłym, nawracającym odczuciem bólu, pieczenia, szczypania bez żadnej uchwytnej przyczyny (zapalenia, zakażenia czy uszkodzenia nerwu). Dolegliwości bardzo często uaktywniają się podczas współżycia.
• Nieprawidłowości w budowie kości łonowej (szablowate spojenie łonowe).
• Powikłania po zabiegach operacyjnych. Związane także z cesarskim cięciem.
• Alergie na lateks lub inne substancje zawarte w prezerwatywach.
• Zbyt szybkie rozpoczęcie współżycia po porodzie lub po zabiegach ginekologicznych.

Dyspareunia ma także podłoże czysto emocjonalne, związane z przykrymi doświadczeniami seksualnymi z przeszłości (przemocą seksualną, molestowaniem itp.). Napięciu sprzyja także lęk przed nieplanowaną ciążą, niska samoocena i kompleksy związane z ciałem, zaburzenia depresyjne, a także negatywne przekonania dotyczące seksualności i intymności (np. postrzeganiem współżycia jako grzesznego). Istotny wpływ mają również zaburzenia relacyjne z partnerem. Częste konflikty czy brak bliskości emocjonalnej mogą przyczyniać się do powstania dyspareunii.

Dyspareunia – objawy

Osoby cierpiące na dyspareunię opisują ból jako piekący lub palący.

• Dolegliwości pojawiają się w trakcie stosunku lub przy próbie wprowadzenia członka do pochwy. Mogą nasilać się na skutek przyjmowania określonych pozycji.
• Zdarza się również, że pacjentki odczuwają ból łechtaczki wyłącznie podczas kontaktu z niektórymi partnerami, natomiast z innymi stosunek odbywa się bez dyskomfortu.
• Dolegliwościom czasem towarzyszą inne symptomy fizyczne, w np. plamienie po stosunku.
• U mężczyzn ból może dotyczyć prącia, jąder, krocza lub być odczuwalny głęboko w miednicy. Panowie bardzo często skarżą się również na pieczenie po wytrysku.

Dyspareunia – leczenie

Pierwszym krokiem w leczeniu schorzenia jest diagnostyka, opierająca się na dokładnym wywiadzie medycznym. Uwzględnia on objawy, ich natężenie, lokalizację bólu oraz towarzyszące dolegliwości. Lekarz bierze pod uwagę także choroby współistniejące, przyjmowane leki oraz czynniki psychologiczne mogące mieć wpływ na dysfunkcję.

• Kolejnym etapem powinno być badanie ginekologiczne, podczas którego specjalista ocenia srom, okolicę przedsionka pochwy, odbytu i ujścia cewki moczowej. Możliwe zmiany patologiczne mogą obejmować m.in.: przerost warg sromowych lub zmiany skórne. Badanie obejmuje także ocenę narządów pod kątem wyczuwalnych zmian w przydatkach i patologicznych mas w obrębie macicy za pomocą USG.
• Leczenie dyspareunii powinno być skoncentrowane na źródle problemu. Jedną z przyczyn odpowiedzialnych za ból podczas współżycia jest suchość pochwy. Warto wówczas sięgnąć po dostępne kosmetyki do higieny intymnej, takie jak żele intymne. Produkty tego typu są całkowicie bezpieczne i nie powodują podrażnień.
• Jeśli przyczyną jest infekcja wirusowa lub bakteryjna, w pierwszej kolejności należy zająć się leczeniem tych chorób. Na schorzenia bardzo dobrze reagują globulki dopochwowe bez recepty lub dobrane indywidualnie przez lekarza. Należy również pamiętać o prawidłowej higienie intymnej po stosunku. U wielu pacjentów po skutecznej kuracji farmakologicznej lub hormonalnej objawy dyspareunii znikają.
• Terapia dyspareunii o podłożu psychologicznym powinna opierać się na psychoterapii, a niekiedy również zastosowaniu leków przeciwlękowych. Współpraca ginekologa, psychoterapeuty oraz fizjoterapeuty uroginekologicznego daje bardzo dobre efekty w leczeniu dyspareunii, dlatego warto pamiętać o interdyscyplinarnym wsparciu zespołu specjalistów.
• W leczeniu dyspareunii nieoceniony wpływ ma także fizjoterapia uroginekologiczna, która stanowi obecnie istotny element terapii. Diagnostyka fizjoterapeutyczna polega na funkcjonalnej ocenie układu ruchu (zaburzeń ruchomości i napięcia tkanek). Metody terapii są dobierane indywidualnie do przyczyn występowania bólu. Wykorzystywane są w niej techniki jak terapia manualna, ćwiczenia oddechowe oraz zabiegi fizykalne, takie jak elektrostymulacja. Metody poprawiają krążenie krwi oraz elastyczność tkanek, co pozwala zniwelować dolegliwości bólowe i inne objawy.
• Leczenie chirurgiczne jest stosowane wyłącznie po wyczerpaniu metod zachowawczych. Może być wskazane np. w przypadku stwierdzonych ognisk endometriozy lub w przypadku wypadania narządu rodnego.

Podsumowanie

Osoby doświadczające bólu podczas stosunku niestety bardzo często bagatelizują problem i zwlekają z wizytą u lekarza ze względu na strach i wstyd. Jest to duży błąd, ponieważ nieleczone schorzenie może potęgować objawy i przyczynia się do powstawania kolejnych. Ponadto dysfunkcja uniemożliwia czerpanie satysfakcji ze zbliżeń, doprowadzając do wycofania z życia intymnego. Warto jak najszybciej szukać pomocy w gabinecie specjalisty. Leczenie dyspareunii musi być ściśle ukierunkowany na przyczynę dolegliwości i poprzedzone wnikliwą diagnostyką ginekologiczno-urologiczną.

Źródła:

1. Bręborowicz, E. Nowak-Markwitz, T. Rechberger, Sytuacje kliniczne w ginekologii, okologii ginekologicznej i uroginekologii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017
2. Ł. Müldner-Nieckowski, Zaburzenia związane z bólem podczas stosunku płciowego (pochwica i dyspareunia), Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/seksuologia/zaburzenia-seksualne/u-kobiet/104469,zaburzenia-zwiazane-z-bolem-podczas-stosunku-plciowego-pochwica-i-dyspareunia, [dostęp: 05.10.2023 r.]
3. Lew-Starowicz, V. Skrzypulec-Plinta, Z. Lew-Starowicz, Seksuologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017