Rozejście mięśnia prostego brzucha – przyczyny, objawy i leczenie. Jak zapobiegać rozstępowi mięśni prostych brzucha?

Mięsień prosty brzucha odgrywa ważną rolę w zginaniu tułowia. Pracuje przy oddychaniu i wspiera pracę mięśni krocza. Rozejście (rozstęp) mięśni prostych brzucha to zaburzenie, które jest wyrazem osłabienia włókien mięśniowych. U kogo się pojawia? Jak sprawdzić, czy masz rozstęp mięśni prostych brzucha? Wyjaśniamy! 

Jak wygląda rozejście mięśnia prostego brzucha? 

W sytuacji fizjologicznej na przedniej ścianie brzucha znajdują się dwa symetrycznie ułożone mięśnie proste brzucha, które są oddzielone od siebie kresą białą stanowiącą środek powłok brzucha. Mięsień prosty brzucha sięga od mostka i żeber po spojenie łonowe. W sytuacji rozejścia nieprawidłowo duża odległość oddziela dwa mięśnie proste, a łącząca je kresa biała jest osłabiona i rozciągnięta. 

W stanie spoczynku może to być niezauważalne lub uwidaczniać się jako łódeczkowate zagłębienie wokół pępka. Podczas aktywności mięśni brzucha (np. podczas parcia lub kaszlu) pokazuje się uwypuklenie w linii środkowej brzucha (stożek).  

Rozejście mięśnia prostego brzucha – przyczyny 

Rozejście mięśnia prostego brzucha często kojarzy się z kobietami w ciąży i słusznie, ponieważ przez zwiększające się rozmiary macicy i płodu dochodzi do osłabienia i rozciągnięcia kresy białej. Problem pojawia się najczęściej pod koniec II trymestru ciąży i powiększa się aż do porodu. U większości kobiet w ciągu jednego roku po porodzie ściana brzucha się regeneruje. 

Co zwiększa ryzyko rozstępu mięśnia prostego brzucha w ciąży i po niej? 

• Ciąża mnoga, duża masa urodzeniowa dziecka, otyłość – większe obciążenie dla powłok brzucha. 
• Wielorództwo – powtarzające się rozciąganie włókien kresy białej. 
• Poród przez cięcie cesarskie – dodatkowe osłabienie powłok brzucha. 
• Długotrwałe noszenie dziecka w pierwszych tygodniach po porodzie i szybkie podjęcie siłowej aktywności fizycznej – duże obciążenie dla osłabionych po ciąży powłok brzucha. 

Warto zaznaczyć, że rozejście mięśnia prostego brzucha może dotyczyć również mężczyzn – zwłaszcza tych, którzy zmagają się z otyłością.  

Czynniki, które niezależnie od płci zwiększają prawdopodobieństwo osłabienia mięśnia prostego brzucha i kresy białej, to: 

• Otyłość, 
• Zaparcia, 
• Siłowe wypieranie moczu i stolca, 
• Przewlekły kaszel, 
• Nieprawidłowe napięcie mięśni dna miednicy, 
• Bardzo intensywne i źle prowadzone treningi nadmiernie obiciążające mięśnie brzucha. 

Rozejście mięśnia prostego brzucha – objawy 

Osłabienie mięśnia prostego brzucha i włókien kresy białej często jest przez długi czas niezauważalne. U kobiet ciężarnych, chociaż rozstęp mięśnia prostego brzucha rozpoczyna się już w drugiej połowie ciąży, może być dobrze widoczne dopiero po porodzie. W ciąży trudniej rozpoznać rozejście mięśnia, ponieważ brzuch jest napięty. 

Objawy po ciąży oraz w przypadku rozejścia mięśnia prostego brzucha niemającego związku z ciążą są podobne. Są to: 

• Widoczne wybrzuszenie wystające tuż powyżej lub poniżej pępka – zwłaszcza w momencie napinania mięśni brzucha. 
• W momencie rozluźnienia mięśni możliwe jest łódeczkowate zagłębienie wokół pępka. 
• Uczucie miękkości tkanek wokół pępka. 

Czy rozejście mięśnia prostego brzucha boli? Osłabienie mięśni nie powoduje dolegliwości bólowych, ale możesz odczuwać dyskomfort podczas wykonywania niektórych codziennych czynności, np. dźwigania zakupów, wynoszenia śmieci czy podnoszenia kosza na pranie. 

Rozejście mięśnia prostego brzucha – jak sprawdzić, czy je masz? 

Jeśli jesteś w grupie ryzyka osób, u których może wystąpić osłabienie mięśni brzucha, wykonaj test. Dzięki niemu sprawdzisz, czy wyczuwalna przerwa to rozejście mięśnia prostego brzucha. 

• Połóż się na plecach na płaskiej powierzchni i nogi ugnij w kolanach tak, aby stopy pozostały na ziemi.  
• Następnie połóż palce w linii pośrodkowej brzucha, czyli tam, gdzie jest kresa biała i lekko unieś głowę.  
• Przesuwaj palce od mostka w kierunku pępka i potem do spojenia łonowego.  
• Jeśli Twoje palce wyczują przerwę między dwiema częściami mięśnia prostego brzucha, to najprawdopodobniej występuje u Ciebie rozstęp mięśnia. 
• W praktyce medycznej do rozpoznania rozejścia mięśnia prostego brzucha służy badanie fizykalne przeprowadzane przez lekarza lub fizjoterapeutę oraz badanie USG jamy brzusznej. 
• Podczas ustalania diagnozy i dalszego postępowania bierze się również pod uwagę objawy z innych narządów oraz całościową sprawność pacjenta. 

Rozejście mięśnia prostego brzucha – skutki 

Nieleczone i duże rozejście mięśni brzucha ma groźne konsekwencje dla zdrowia. Mogą pojawić się: 

• Trudności w chodzeniu, podnoszeniu przedmiotów i wykonywaniu codziennych zadań, 
• Ból miednicy lub bioder, 
• Wysiłkowe nietrzymanie moczu (np. podczas kaszlu, kichania), 
• Wzdęcia i zaparcia, 
• Uczucie słabości powłok brzusznych, 
• Ból w dolnej części pleców, 
• Zaburzenie napięcia mięśni dna miednicy i ból podczas stosunku seksualnego. 

Rozejście mięśnia prostego brzucha może prowadzić do powstania przepukliny, czyli nieprawidłowego wysunięcia całego narządku lub jego fragmentu poza jamę brzuszną. 

Jak zapobiec rozejściu mięśnia prostego brzucha? 

Wszelkie działania chroniące przed rozejściem mięśnia prostego brzucha są bardzo istotne w sytuacjach, kiedy można przewidzieć, że dojdzie do pewnego osłabienia powłok brzusznych. Na co zwrócić uwagę? 

• Zdrowy przyrost masy ciała w czasie ciąży. Bądź pod opieką dietetyka i trenera. Unikaj ćwiczeń takich jak brzuszki, które mocno zwiększają napięcie w jamie brzusznej. 
• Zmień tor oddychania. Staraj się nabierać głębokie oddechy, które nie tylko angażują brzuch, ale też otwierają żebra. 
• Nie dźwigaj ciężkich rzeczy. 
• Nie przyj na toalecie. 
• Wstawaj z łóżka przez pozycję boczną. 
• Podczas kichania skręcaj tułów do boku. 

Rozejście mięśnia prostego brzucha – jak leczyć? 

Zacznij od wprowadzenia wszystkich zaleceń profilaktycznych, które mogą pomóc w ograniczeniu powiększania się ubytku tkanki między częściami mięśnia. 

• Koniecznie skontaktuj się z lekarzem oraz fizjoterapeutą. Odpowiednio dobrane treningi mają za zadanie przywrócenie zsynchronizowanej pracy mięśni brzucha. Szczególnie ważne są ćwiczenia po porodzie, które mogą pomóc w szybszym powrocie do pełniej sprawności po ciąży i zapobiec skutkom rozejścia mięśnia prostego brzucha. 
• Wspomagająco do ćwiczeń często stosowany jest tzw. kinesiotaping. Fizjoterapeuci wykorzystują taśmy kinezjologiczne przyklejane na odpowiednie miejsca na skórze po to, żeby właściwie zmobilizować tkanki do prawidłowej pracy i regeneracji. 
• U kobiet po cięciu cesarskim ważne jest pielęgnowanie blizny oraz jej mobilizowanie. Celem jest nie tylko poprawa walorów estetycznych, ale także dobre ukrwienie tkanek i uzyskanie prawidłowego napięcia mięśni podbrzusza i brzucha. W domu można wykonywać masaże miejsca po cięciu, wykorzystując do tego maści na blizny. 
• W razie wystąpienia przepukliny, konieczna jest konsultacja z chirurgiem, który oceni pilność i zakres zabiegu naprawczego powłok jamy brzusznej. 

Podsumowanie 

W niektórych sytuacjach rozejście mięśnia prostego brzucha jest trudne do uniknięcia, ale codzienne proste działania mogą pomóc w zmniejszaniu jego wielkości oraz ograniczyć jego przykre skutki. Ważne jest prowadzenie dobrego stylu życia i współpraca z fizjoterapeutą. 

Źródła:

1. A. Michalska, J. Pogorzelska, W. Rokita, D. Wolder, K. Kaczmarczyk, Diastasis recti abdominis – a review of treatment methods, Ginekologia Polska, Via Medica, 2018
2. H. Hall, H. Sanjaghsaz, Diastasis Recti Rehabilitation, StatPearls Publishing, 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK573063/, [dostęp: 02.01.2024 r.]
3. Diastasis Recti Abdominis, https://www.physio-pedia.com/Diastasis_Recti_Abdominis, [dostęp: 02.01.2024 r.]