Wzdęcia – jak leczyć i zapobiegać? Sprawdź!

Wzdęcia, czyli nagromadzenie gazów wprowadzanych i wytwarzanych w układzie pokarmowym to bardzo częsta przypadłość. Pomimo tego, że są one elementem fizjologii każdego człowieka, czasem są nadmiernie produkowane i przeszkadzają w życiu codziennym. Jak leczyć wzdęcia i jak im zapobiegać?

Co to są wzdęcia?

Wzdęcia to nic innego jak gazy, które gromadzą się w przewodzie pokarmowym. Kiedy przejdą przez układ pokarmowy, są z niego wydalane. Nadmiar nagromadzonych gazów może powodować wydęcie i odstawanie brzucha. Ilość i dokładny skład gazów może być różny i zależy od indywidualnej kondycji przewodu pokarmowego i poziomu danych enzymów trawiennych, ilości połykanego powietrza i składu chemicznego posiłków.

W składzie gazów pokarmowych znajdują się azot i tlen, które dostają się do układu pokarmowego wraz z połykanym powietrzem oraz dwutlenek węgla, metan, wodór, czy związki siarki pochodzące z procesu fermentacji bakteryjnej. Fizjologicznie człowiek wydala gazy przeciętnie kilkanaście razy na dobę.

Wzdęcia brzucha – przyczyny

Przyczyny wzdęć mogą być różne. Co powoduje wzdęcia najczęściej? Gazy, które gromadzą się w przewodzie pokarmowym, mogą mieć dwa główne źródła. Połykanie powietrza, które ma miejsce w trakcie czynności takich jak mówienie, jedzenie czy picie, może powodować wzdęcia. Przyczyny to także fermentacja z udziałem bakterii, która zachodzi głównie w jelicie grubym. Powstawanie i wydalanie gazów z układu pokarmowego, to fizjologiczny proces, który występuje u wszystkich zdrowych osób. Jednak w niektórych przypadkach zjawisko to może zachodzić zbyt intensywnie i być niekomfortowe. Nadmiernie wzdęty brzuch i przyczyny tego schorzenia mogą być bardzo różne.

Dowiedz się więcej: 10 skutecznych sposobów na wzdęcia – dieta na wzdęcia i nie tylko!

Jednym ze schorzeń, które może łączyć się z nadmiernymi wzdęciami, jest np. SIBO (small intestinal bacterial overgrowth), czyli zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Na skutek różnych nieprawidłowości w działaniu układu pokarmowego, dochodzi do zasiedlenia jelita cienkiego florą bakteryjną charakterystyczną dla jelita grubego. Przyczyną tego procesu mogą być zaburzenia wydzielania kwasu solnego w żołądku, nieprawidłowa perystaltyka jelit, czy chociażby nieprawidłowe funkcjonowanie zastawki pomiędzy jelitami.

Na występowanie tego zespołu szczególnie narażone są osoby przyjmujące przez długi okres czasu leki hamujące wydzielanie kwasu solnego w żołądku (używane w terapii zgagi i refluksu, lub osłonowo przy długotrwałym stosowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych), osoby z nieprawidłowościami w budowie jelit, źle odżywiające się, czy mające nietolerancje pokarmowe.

Duży udział w tworzeniu gazów ma obecność w przewodzie pokarmowym niestrawionych i/lub niewchłanianych składników. Do takich substancji należy np. sorbitol czy błonnik. Dieta bogata w te składniki może przyczyniać się do nadmiaru wzdęć.

Inną przyczyną wzmożonej produkcji gazów może być zwiększona podaż w diecie składników, które częściowo wchłaniają się z przewodu pokarmowego lub cukrów prostych. Są to chociażby laktoza, czy fruktoza.

Bardzo duży wpływ na proces trawienia, a co za tym idzie również na ilość wytwarzanych w trakcie tego procesu gazów, mają poziomy enzymów trawiennych. Jeśli są one zbyt niskie, więcej niestrawionych (lub nie w pełni strawionych) składników dostaje się do dalszych części przewodu pokarmowego i może wywoływać wzdęcia.

Ponieważ gazy powstają też w przewodzie pokarmowym w trakcie fermentacji prowadzonej przez florę bakteryjną, zaburzenia tej flory mogą przekładać się bezpośrednio na problemy ze wzdęciami. Przy wielu schorzeniach, lub po kuracjach antybiotykowych czy też nierozsądnej suplementacji, flora bakteryjna w jelitach może się nadmiernie rozrastać, lub zmieniać swój skład. Przekłada się to bezpośrednio na procesy fermentacji i produkcję gazów.

Czasami wzdęcia mogą być działaniem niepożądanym niektórych leków, np. antagonistów kanałów wapniowych stosowanych w leczeniu nadciśnienia, czy leków antydepresyjnych. Przyczyną nadmiernych wzdęć może być również niezdiagnozowana celiakia, czyli upośledzenie wchłaniania zawartego w zbożach glutenu.

Nadmierne wzdęcia mogą pojawiać się, jeśli cierpisz na zespół jelita drażliwego (IBS). Jest to przewlekła choroba jelita cienkiego i grubego, która objawia się bólem brzucha i nieprawidłowościami w rytmie wypróżnień. Dokładna przyczyna choroby nie jest jeszcze w pełni poznana. Wiadomo jednak, że objawy nie wynikają ani z uszkodzeń w strukturze jelit, ani z zaburzeń procesów przemiany materii. Dla tego zespołu typowy objaw to zaburzenie perystaltyki jelit, co skutkuje naprzemiennym występowaniem biegunek i zaparć.

Wzdęcia brzucha – u kogo występuje najczęściej?

Jeśli nadmierne wzdęcia uprzykrzają Ci życie, lub jeśli towarzyszą im inne niepokojące objawy, dobrze jest przyjrzeć się problemowi bliżej. W tym celu należy zgłosić się do lekarza rodzinnego lub gastroenterologa i przeprowadzić szczegółową diagnostykę.

Produkcja gazów w układzie pokarmowym jest naturalna, jednak nadmierne wzdęcia bez jasnej przyczyny mogą być niepokojące. Czasem wynikają one ze zmiany diety lub stosowanych leków. Niekiedy mogą sygnalizować choroby układu pokarmowego, zaburzenia wydzielania enzymów trawiennych, czy rozpoczynające się nietolerancje pokarmowe.

Nadmierne wzdęcia mogą towarzyszyć też zaburzeniom flory bakteryjnej jelit, które pojawiają się po zatruciach pokarmowych, na skutek antybiotykoterapii, czy nieprawidłowej suplementacji probiotykami.

Wzdęcia brzucha – objawy i diagnostyka

Czym skutkują wzdęcia? Objawy to najczęściej poczucie rozpierania w brzuchu, nadmierne i bardzo częste oddawanie gazów, oraz skurcze jelit i ucisk odczuwalny w jamie brzusznej. Niekiedy objawom tym towarzyszą również stosunkowo głośne dźwięki wydobywające się z brzucha, które towarzyszą trawieniu.

W przypadku uciążliwych wzdęć lekarz może zalecić wykonanie dodatkowych badań, aby ocenić pracę układu pokarmowego i poziom gazów. W tym celu zlecić może USG jamy brzusznej, badania endoskopowe, czy przeglądowe zdjęcie jamy brzusznej.

Wzdęcia brzucha – leczenie

Na uciążliwe wzdęcia zastosować można leki zawierające w składzie simetykon. Jest to mieszanina polimetylosiloksanu i ditlenku krzemu. Związek ten jest bezpieczny, nie wchłania się z przewodu pokarmowego i w niezmienionej formie jest z niego wydalany. Nie ma działania drażniącego oraz pozostaje bez wpływu na motorykę przewodu pokarmowego i procesy trawienia. Jak działa na wzdęcia? Po prostu zmniejsza napięcie powierzchniowe na granicy pęcherzyków gazu w przewodzie pokarmowym, przez co doprowadza do pękania pęcherzyków. W aptekach leki z tym składnikiem dostępne są w formie kapsułek czy saszetek. Znajdziesz też krople na wzdęcia dla niemowląt.

W przypadku wzmożonych gazów i kolek u małego dziecka możesz też kupić lek na kolki u niemowląt. W aptece dostępne są też preparaty w formie kropli dla niemowląt, które mają w składzie laktazę. Sprawdzą się one w przypadku kolek wynikających z nietolerancji laktozy u małych dzieci. Niekiedy też na nadmiar wzdęć u dorosłych zaleca się leki na wzdęcia o działaniu absorbującym, takie jak węgiel aktywny.

Przeczytaj również: Gazy u noworodka − co jest normalne, a co rodzi niepokój?

Aby wpłynąć korzystnie na florę bakteryjną jelit, można również sięgnąć po probiotyki. W teorii powinny one wpłynąć korzystnie na równowagę flory i zmniejszyć ilość bakterii, które na skutek fermentacji produkują nadmiar gazów. Jednak w przypadku problemów z układem trawiennym, lepiej jest najpierw zasięgnąć opinii lekarza, niż zażywać na co dzień na własną rękę probiotyki. Leki tego typu sprawdzą się podczas antybiotykoterapii, jednak niekoniecznie są potrzebne do przyjmowania na co dzień. Preparatów tego typu na rynku jest bardzo dużo i często mocno różnią się między sobą zarówno jakością jak i składem. Dlatego też, aby sobie pomóc, należy stosować je rozważnie.

W przypadku wzdęć przy stwierdzonym IBS należy stosować odpowiednie leki na zespół jelita drażliwego.

Wzdęcia brzucha po jedzeniu – jak im zapobiec?

Już wiesz, od czego są wzdęcia, teraz pojawia się pytanie, jak im zapobiec? Nie da się całkowicie wyeliminować wzdęć, gdyż są one elementem naszej przemiany materii. Jeśli jednak doskwierają Ci wzdęcia po jedzeniu, istnieje parę sposobów, aby je ograniczyć.

Po pierwsze, warto zmniejszyć ilość powietrza, którą potencjalnie możesz połykać w ciągu dnia. W tym celu ogranicz żucie gum, staraj się jeść posiłki powoli, dobrze rozdrabniając jedzony pokarm.

Dodatkowo możesz też starać się pić napoje poprzez słomki. Te drobne zmiany mogą skutecznie zmniejszyć połykaną ilość powietrza.

Zwróć też uwagę na to, czy w Twojej diecie nie ma nadmiaru produktów, które są gazotwórcze. Typowe pokarmy, które mogą przysłużyć się do nadmiaru gazu w procesie trawienia, to np. fasola, kapusta, cebula, brukselki, kukurydza, mleko, sery pleśniowe, lody, produkty zbożowe oraz śliwki, jabłka, czy gruszki. Możesz zmniejszyć ilość tych produktów w swoim jadłospisie na rzecz składników, które w małym stopniu przyczyniają się do produkcji gazów.

Zobacz także: Ból brzucha po przejedzeniu. Jak sobie pomóc po obfitym posiłku?

Pokarmy o małej zdolności gazotwórczej to m.in. cytrusy, banany, jajka, napoje niegazowane, biały ryż, czy ser żółty.

U osób, które cierpią na dokuczliwe i wzmożone wzdęcia warto też spróbować wyeliminować na jakiś czas z diety mleko i produkty zawierające laktozę i ocenić, jak wpłynie to na procesy trawienne. W obecnych czasach nie jest to bardzo problematyczne, gdyż w sklepach jest bardzo dużo produktów nabiałowych wytwarzanych bez laktozy.

Wzdęcia brzucha – zapamiętaj!

Każdy człowiek produkuje gazy i jest to całkowicie naturalne. Jednak nadmierne wzdęcia nie są objawem, który warto ignorować. Można z nimi walczyć za pomocą diety i odpowiednich leków, jednak zawsze warto skonsultować się z lekarzem.

Źródła:

1. Konturek S. (red.): Gastroenterologia i hepatologia kliniczna. PZWL, Warszawa 2006
2. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika
3. Mutschler. Farmakologia i toksykologia. Wyd. III polskie. red. Buczko W. Wrocław, MedPharm Polska, 2013