Zatkane uszy u dzieci – przyczyny, objawy i leczenie

Twoje dziecko skarży się z powodu nieprzyjemnego uczucia zatkanych uszu? Zastanawiasz się, co jest tego przyczyną i kiedy należy udać się do lekarza? Uczucie zatkania uszu może być izolowane lub towarzyszyć innym objawom. Niezależnie od tego stanowi powód dyskomfortu i jeśli nie ustępuje w przeciągu kilku godzin, wymaga konsultacji lekarskiej.

Główne przyczyny uczucia zatkanego ucha u dziecka

Uczucie zatkanego ucha u dziecka to częsty objaw, z którym rodzice zgłaszają się do poradni pediatrycznej lub otolaryngologicznej. Nierzadko towarzyszą mu inne symptomy, takie jak ból, zaburzenia słuchu czy szumy uszne. Jednak bardzo często zatkane ucho jest objawem izolowanym, a dziecko nie zgłasza innych dolegliwości. Nawet wówczas nie należy go bagatelizować. 

Przyczyną zatykania uszu u dziecka może być:

• Czop woskowinowy – woskowina jest fizjologiczną wydzieliną gruczołów znajdujących się w przewodzie słuchowym zewnętrznym. Czop woskowinowy powstaje, kiedy gromadzi się ona w nadmiarze. Dziecko może skarżyć się również na pogorszenie słuchu,
• Ciało obce w przewodzie słuchowym zewnętrznym – podobnie jak czop woskowinowy powoduje uczucie zatkania uszu. Poza tym może mu towarzyszyć miejscowy ból oraz uczucie rozpierania w przewodzie słuchowym zewnętrznym, a także upośledzenie słuchu,
• Wysiękowe zapalenie ucha środkowego – polega na gromadzeniu się jałowej wydzieliny w uchu środkowym na skutek upośledzonej drożności trąbki słuchowej przy zachowanej błonie bębenkowej. Może być powikłaniem ostrego zapalenia ucha środkowego, alergii lub zwykłego przeziębienia. Czynnikiem predysponującym jest przerost migdałka gardłowego. 

Szacuje się, że wysiękowe zapalenie ucha środkowego dotyczy nawet ⅓ dzieci do 10. roku życia, jednak najczęściej pozostaje nierozpoznane. Wszystko przez niespecyficzne objawy, a niekiedy zupełny ich brak. Dziecko może skarżyć się na uczucie pełności i przelewania w uchu. Brak leczenia wiąże się z ryzykiem trwałego upośledzenia słuchu, powstaniem trwałych zrostów w jamie bębenkowej oraz rozwojem przewlekłego perlakowego zapalenia ucha,

• Przeziębienie – ostremu zapaleniu zatok, błony śluzowej nosa oraz gardła często towarzyszy uczucie zatkanego ucha. Wszystko przez obrzęk nabłonka wyścielającego trąbkę słuchową, czyli przewód łączący gardło z jamą bębenkową. W efekcie w uchu środkowym wytwarza się podciśnienie i może zbierać się w nim śluzowa wydzielina,
• Ostre zapalenie ucha środkowego – to częste schorzenie u maluchów. Na pierwszy plan wysuwa się wówczas silny ból ucha oraz gorączka,
• Nagła zmiana ciśnienia, np.: podczas lotu samolotem lub dostania się wody do ucha podczas kąpieli.

Dużo rzadziej uczucie zatkania ucha u dziecka wynika z innych przyczyn np.: zapalenia ucha zewnętrznego, obecności guzów zlokalizowanych w przewodzie słuchowym zewnętrznym, perlaka, przewlekłego zapalenia ucha środkowego, czy choroby Meniera.

Objawy towarzyszące zatkaniu ucha u dziecka

Uczucie zatkania ucha to objaw subiektywny zgłaszany przez dziecko. Z tego powodu możemy o nim mówić tylko w przypadku maluchów, które potrafią już zgłosić dręczące je dolegliwości. Wówczas jednym z zadań lekarza jest zebranie szczegółowego wywiadu dotyczącego obecności objawów towarzyszących. Ułatwia to późniejsze badanie fizykalne i zawęża krąg podejrzanych schorzeń. Do objawów tych należy:

• Ból ucha,
• Uczucie rozpierania w uchu,
• Uczucie przelewania się płyn podczas ruchów głową,
• Pogorszenie słuchu,
• Szumy uszne,
• Towarzyszące objawy wskazujące na przeziębienie – katar, kaszel, ból głowy w rzucie zatok,
• Gorączka.

Silny ból ucha oraz gorączka sugerują proces zapalny, najczęściej zlokalizowany w uchu środkowym. Natomiast szumy i nagłe pogorszenie słuchu – problem z uchem wewnętrznym.

U maluchów, które jeszcze nie potrafią komunikować się słownie, objawy podmiotowe chorób uszu są niecharakterystyczne. Dziecko może stać się bardziej płaczliwe, stracić apetyt oraz ciągle dotykać chorego ucha i pocierać nim o poduszkę.

Zatkane ucho u dziecka – co robić?

Jeśli Twoje dziecko skarży się na uczucie zatkanego ucha, które nie mija, nie bagatelizuj tego i koniecznie udaj się z nim do lekarza. Choć objaw ten może wydawać się mało groźny, zwłaszcza kiedy nie towarzyszą mu inne dolegliwości, nie wolno go lekceważyć. Wiele schorzeń laryngologicznych np.: częste u dzieci wysiękowe zapalenie ucha środkowego, przebiega ze skąpymi objawami, prowadząc po cichu do groźnych powikłań, których konsekwencje ciągną się przez resztę życia. 

Sposób postępowania w przypadku zatkanego zależy od jego przyczyn. W przypadku niegroźnego zaburzenia czynności trąbki słuchowej, z którym możemy mieć do czynienia np.: podczas lotu samolotem, bardzo często skuteczne okazuje się wykonanie próby Valsalvy. Polega ona na wydmuchiwaniu powietrza przy zamkniętych ustach i ściśniętych palcami skrzydełkach nosa. W efekcie powietrze, nie znajdując ujścia, napiera na trąbki słuchowe, co prowadzi do ich udrożnienia i wyrównania ciśnienia między uchem środkowym a środowiskiem zewnętrznym.

Zatkane ucho u dziecka woskowiną

Podstawową metodą ewakuacji czopu woskowinowego jest płukanie ucha wykonywane przez lekarza. Jednak jeśli jest on zbity i twardy, podobnie jak w przypadku obecności ciała obcego w przewodzie słuchowym zewnętrznym, konieczne może być użycie specjalnego haczyka. Przed zabiegiem warto zastosować krople do uszu, które zmiękczą czop woskowinowy i ułatwią jego usunięcie. Sam zabieg nie jest bolesny, ale powoduje pewien dyskomfort związany z manipulacją w uchu.

Powodem powstania czopu woskowinowego jest najczęściej nieprawidłowa technika czyszczenia uszu przy użyciu patyczków higienicznych. Choć wydawać by się mogło, że czyszczą one uszy, to jednak popychają część woskowiny w głąb, co sprzyja tworzeniu się twardej masy. Jak czyścić uszy? – to częste pytania zadawane przez rodziców, które rodzi wiele wątpliwości. Z tego powodu warto zapoznać się z prawidłową techniką czyszczenia uszu niemowlaka. Zarówno u nich, jak i u starszych zalecane jest stosowanie specjalnych sprayów do czyszczenia uszu dla dzieci.

Zatkanie ucha towarzyszące przeziębieniu

Przyczyną zatkania ucha lub uszu podczas infekcji górnych dróg oddechowych jest upośledzenie drożności trąbki słuchowej. W tym przypadku należy leczyć przyczynowo przeziębienie, co polega na stosowaniu leków przeciwzapalnych oraz donosowych preparatów obkurczających naczynia błony śluzowej. Te ostatnie niwelują obrzęk, przez co poprawiają drożność trąbki słuchowej.

Domowe sposoby na zatkane ucho u dziecka

Domowe sposoby mogą sprawdzić się jedynie w przypadku niegroźnego, czynnościowego zaburzenia działania trąbki słuchowej. Jedną z nich jest wspomniana powyżej próba Valsalvy. Skuteczne może być również żucie gumy czy ssanie cukierków, szczególnie podczas startu lub lądowania samolotu. Konieczność częstego przełykania śliny podczas tych czynności ułatwia udrożnienie trąbki słuchowej. 

Zatkanie ucha u dziecka po kąpieli lub basenie wynika z obecności w nim wody. Prostym i szybkim sposobem na pozbycie się płynu jest przechylenie głowy w stronę zatkanego ucha z jednoczesnym pociągnięciem małżowiny usznej ku tyłowi i górze, co pozwala na wyprostowanie przebiegu przewodu słuchowego. Czynność należy powtarzać aż do wypłynięcia wody. Jeśli po wykonaniu tych czynności, Twoje dziecko nadal skarży się na zatkanie ucha, koniecznie udajcie się do lekarza. Przeciwwskazane są jakiekolwiek samodzielne manipulacje w obrębie ucha, ponieważ mogą prowadzić do uszkodzenia błony bębenkowej.

Podsumowanie

Obecność czopu woskowinowego oraz zaburzenia działania trąbki słuchowej w przebiegu przeziębienia to najczęstsze powody uczucia zatkania uszu u dzieci. Niestety, ze względu na swój, wydawać by się mogło łagodny charakter, objaw ten jest często bagatelizowany. Tymczasem wczesne podjęcie odpowiedniego leczenia niweluje ryzyko rozwoju groźnych powikłań.

Źródła:

1. Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2021.
2. Olszewski, Otorynolaryngologia. Podręcznik dla studentów kierunku lekarskiego i lekarsko-dentystycznego, Warszawa 2022, wyd.1
3. I. Rzewnicki, Problemy laryngologiczne w podstawowej opiece zdrowotnej, https://podyplomie.pl/medycyna/10635,problemy-laryngologiczne-w-podstawowej-opiece-zdrowotnej, [dostęp 02.06.2022 r.]