Pasożyty u dzieci – objawy, leczenie i profilaktyka. Jak rozpoznać robaki u dziecka?

Zakażenia pasożytnicze mogą dotyczyć dzieci w każdym wieku. Inwazja pasożytnicza niegdyś kojarzyła się ze złymi warunkami socjoekonomicznymi, lecz dziś nie jest to regułą. Dzieci są szczególnie narażone na rozwój zakażeń, ponieważ nie posiadają jeszcze nawyku prawidłowych zachowań higienicznych. Dowiedz się więcej o pasożytach u dzieci.

Skąd się biorą pasożyty u dzieci?

Każdy pasożyt ma swój charakterystyczny cykl życiowy i drogę zakażenia ludzi. Niemniej jednak istnieje kilka czynników, które przyczyniają się do zwiększenia ryzyka inwazji pasożytniczej. Są to m.in.:

• bliskie kontakty z rówieśnikami – zwykle w przedszkolu, żłobku i szkole,
• niewłaściwe zachowania higieniczne, np. brak mycia rąk po skorzystaniu z toalety, niemycie rąk przed spożywaniem posiłków,
• jedzenie nieumytych owoców i warzyw,
• zabawa w piaskownicy, gdzie odchody wydalają psy i koty,
• nawożenie upraw rolniczych odchodami ludzkimi,
• jedzenie surowego lub niedogotowanego mięsa,
• kąpiele w nieoczyszczonych zbiornikach wodnych (np. stawy, jeziora, dzikie baseny),
• upośledzona odporność organizmu.

W tabeli zebrano jedne z częstszych pasożytów wywołujących choroby u dzieci oraz ich drogi zakażenia.

Pasożyty u dzieci – objawy skórne

Większość chorób pasożytniczych może skutkować niespecyficznymi objawami skórnymi pod postacią pokrzywki i wyprysków. Jest to spowodowane reakcją alergiczną organizmu na wydaliny i wydzieliny pasożytów. Zmiany są zwykle swędzące i powodują duży dyskomfort u dziecka. Mogą prowadzić do drapania skóry i powstawania przeczosów, które mają tendencję do nadkażeń bakteryjnych.

Oto bardziej specyficzne objawy skórne inwazji pasożytniczej:

• Owsiki u dzieciczęsto wywołują uporczywy świąd okolicy odbytu, co prowadzi do drapania i rozwoju stanów zapalnych skóry okolicy odbytu.
• Świerzb jest przyczyną świądu nasilającego się w nocy i po rozgrzaniu ciała. Na skórze dłoni i stóp, na nadgarstkach, pośladkach i w zgięciach fałdów skórnych pojawiają się czerwone grudki lub krostki.
• Wszawica powoduje uporczywe swędzenie głowy, a zwłaszcza okolicy ciemieniowej, skroniowej i potylicznej. Na skórze głowy mogą pojawić się zaczerwienienia i zadrapania.

Pasożyty u dzieci – objawy neurologiczne

Stosunkowo niewiele zakażeń pasożytniczych wiąże się u dzieci z bezpośrednią inwazją układu nerwowego. Zdecydowanie częściej objawy neurologiczne (i psychiatryczne) wynikają z pośredniego wpływu infekcji na funkcjonowanie dziecka. Mogą pojawić się:

• zaburzenia snu (szczególnie w przypadku owsicy lub świerzbu),
• ból głowy,
• zaburzenia koncentracji,
• drażliwość, nadpobudliwość, częsty płacz.

Jak sprawdzić pasożyty u dziecka?

Objawy wszawicy, świerzbu czy owsicy są zwykle na tyle charakterystyczne, że rodzice dziecka sami zaczynają podejrzewać inwazję pasożytniczą. Problemem są inne choroby, których objawy są mniej specyficzne oraz których obraz kliniczny nakłada się na siebie.

Decyzja o diagnostyce w kierunku chorób pasożytniczych jest zwykle podejmowania na podstawie objawów prezentowanych przez dziecko, czasu ich trwania oraz wykluczenia infekcji wirusowych czy bakteryjnych. W przypadku wszawicy i świerzbu nie trzeba wykonywać żadnych dodatkowych badań potwierdzających chorobę – wystarczy obserwacja dziecka i:

• poszukiwanie gnid lub wszy we włosach w przypadku wszawicy,
• określenie typowej lokalizacji zmian w przypadku świerzbowca.

Jakie badania na pasożyty u dziecka?

Głównym badaniem wykonywanym podczas diagnostyki jelitowych chorób pasożytniczych u dzieci jest badanie kału. Laboratoria często zalecają, żeby były to 3 próbki pobrane w odstępie 2-3 dni, co zwiększa prawdopodobieństwo powodzenia badań.Materiał do badania należy pobrać do pudełeczka, które można zakupić w aptece. W przypadku intensywnej inwazji pasożytniczej czasem możliwe jest makroskopowe (gołym okiem) zaobserwowanie dojrzałych postaci pasożytów. Zwykle jednak konieczne są badania mikroskopowe, podczas których laboranci poszukują w próbce jaj, cyst lub larw pasożyta.

• W przypadku zakażenia owsikami nie bada się próbki kału. Złotym standardem w diagnostyce owsików jest wykonanie odcisku okołoodbytniczego na przylepiec celofanowy. Odcisk pobiera rodzic w warunkach domowych – rano tuż po przebudzeniu, jeszcze zanim dziecko pójdzie się umyć lub pójdzie oddać mocz i stolec.
• W przypadku niektórych zakażeń pasożytniczych oznacza się we krwi antygeny lub przeciwciała, które powstają jako odpowiedź organizmu na inwazję. Tak jest m.in. przy podejrzeniu toksoplazmozy.
• Podstawowa morfologia również może okazać się pomocnicza podczas diagnostyki niektórych zakażeń pasożytniczych. Charakterystycznym odchyleniem jest wzrost odsetka eozynofilów.

Niezwykle ważne jest to, żeby próbki do badań pobierać przed rozpoczęciem leczenia i podaniem pierwszej dawki preparatów na pasożyty dla dzieci.

Co na pasożyty u dzieci?

Leczenie przeciwpasożytnicze powinno być przeprowadzane pod kontrolą lekarza i tylko wówczas, gdy choroba zostanie potwierdzona. Dostępne preparaty mają różny mechanizm działania i istnieją ścisłe ścieżki lecznicze w zależności od tego, z jakim zakażeniem mamy do czynienia. Jak zwalczyć pasożyty u dzieci?

• W przypadku pasożytów jelitowych stosuje się leki doustne.
• Lekiem z wyboru na wszawicę są szampony i inne preparaty do miejscowego stosowania na włosy i skórę głowy.
• Świerzb jest leczony przy użyciu kremów nakładanych na skórę całego ciała z pominięciem twarzy.

Nie należy stosować profilaktyki chorób pasożytniczych przy użyciu leków na pasożyty. Tzw. profilaktyczne odrobaczanie od wielu lat jest odradzane przez lekarzy. Preparaty na pasożyty mają dobry profil bezpieczeństwa, jednakże nie są pozbawione działań ubocznych!

Naturalne sposoby na pasożyty u dziecka

Domowe sposoby na pasożyty obejmują przede wszystkim utrzymywanie środowiska domowego w czystości i wpajanie dzieciom zasad właściwej higieny od najmłodszych lat. Dziecko, które jest świadome tego, że nie należy spożywać brudnych warzyw albo pić wody z nieznanych źródeł, będzie dużo mniej narażone na pasożytniczą inwazję.

• Jeśli dziecko zachorowało na owsiki, świerzb czy wszawicę, niezwykle ważne jest dokładne wysprzątanie domu, dezynfekcja niektórych powierzchni czy wypranie ubrań i pościeli w wysokiej temperaturze. W przypadku wszawicy duże znaczenie ma pielęgnacja włosów i ręczne wyczesywanie wszy i gnid.
• Tzw. babcine sposoby na pasożyty, które zakładają stosowanie wszelakich ziół, nie dość, że nie mają udowodnionej skuteczności, to dodatkowo mogą wchodzić w interakcje z lekami. Nie powinny być więc stosowane.

Podsumowanie

Chorobom pasożytniczym sprzyjają złe warunki mieszkaniowe, sanitarne i higieniczne, ale tak naprawdę każde dziecko jest narażone na inwazję pasożytniczą. Istotna jest obserwacja dziecka i wyłapywanie wszelkich objawów mogących świadczyć o chorobie. Pamiętaj, że profilaktyczne odrobaczanie nie jest zalecane i może narazić dziecko na skutki uboczne leków. Zamiast tego, ucz je przestrzegania zasad higieny.

1. Kawalec W., Grenda R., Kulus M., Pediatria, wyd.II, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2018
2. Cianciara J. (red.), Juszczyk J. (red.), Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Czelej Sp. z o.o., Lublin, 2007
3. Choroby Pasożytnicze, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.153., [dostęp: 16.12.2024 r.]