Jęczmień u dziecka − przyczyny, objawy, leczenie i domowe sposoby

Jęczmień na oku u dziecka występuje w postaci guzka, który wyrasta na powiece po stronie zewnętrznej lub wewnętrznej. Towarzyszy mu obrzęk, ból, pieczenie i swędzenie. Choć nie zagraża to zdrowiu malucha, zaniedbanie schorzenia może prowadzić do pewnych powikłań. Dowiedz się, jak rozpoznać jęczmień i w jaki sposób pozbyć się nieestetycznej zmiany na oku.

Przyczyny jęczmienia u dzieci

Jęczmień to ostre, ropne zakażenie, wywoływane najczęściej przez bakterie gronkowca złocistego −Staphylococcus aureus i Staphylococcus epidermidis. Ze względu na lokalizację w okolicach powieki wyróżniamy dwa typy zmian:

• Jęczmień zewnętrzny − jest ściśle związany z dysfunkcją gruczołów łojowych Zeissa oraz gruczołów potowych Molla. Przybiera postać pojedynczej grudki na powiece. Ropień zasycha i pęka po kilku dniach, a ropna treść wydostaje się na zewnątrz wzdłuż powieki,
• Jęczmień wewnętrzny − umiejscowiony wewnątrz powieki powstaje na skutek zakażenia gruczołów tarczkowych Meiboma. Występuje pod postacią żółtego, ropnego guzka od wewnętrznej strony powieki i zazwyczaj po kilku dniach ustępuje samoistnie.

Powstanie jęczmienia u dzieci wiąże się ściśle z zaburzoną pracą gruczołów znajdujących się w powiece. 

• Najczęściej dochodzi do tego w wyniku nieprawidłowej higieny przez częstego pocierania oka brudnymi rękoma. Wówczas do wnętrza narządu dostają się bakterie, które mogą wywoływać stan zapalny. 
• Rozwojowi schorzenia sprzyjają także niektóre stany chorobowe takie jak: osłabiona odporność, cukrzyca (typ I) i stany zapalne skóry, np. zapalenie łojotokowe. 

Na jęczmień znacznie bardziej narażone są dzieci, które spędzają wiele godzin przed komputerem (ciągłe patrzenie w ekran urządzenia powoduje rzadsze mruganie).

Jęczmień na oku u dziecka − objawy

Zarówno jęczmień zewnętrzny, jak i wewnętrzny objawiają się podobnymi dolegliwościami. 

• Podstawowymi objawami schorzenia są: zaczerwienienie powieki górnej lub dolnej oraz szybko narastający obrzęk w obrębie oka. 
• Dziecko odczuwa dużą bolesność, niekiedy również świąd. 
• W dolnym brzegu powieki wyczuwalny jest guzek, na którego szczycie zbiera się ropna wydzielina. Sprawdź również, jak rozpoznać kaszaka na powiece. 
• Jęczmień zazwyczaj występuje pojedynczo, jednak może zdarzyć się jednoczesne zakażenie kilku gruczołów. Najczęściej po ok. tygodniu zmiany zasychają lub pękają samoistnie, uwalniając ropną wydzielinę. Czasem objawy mogą do złudzenia przypominać zapalenie spojówek.

Jęczmień u dziecka − jak leczyć?

Jęczmień na oku zazwyczaj znika samoistnie. Początkowo narasta przez kilka dni, po czym czop pęka, wycieka z niego ropa i nie pozostawia po sobie śladu. Zmiana powinna zniknąć maksymalnie w ciągu dwóch tygodni. Jeśli pozostaje nadal, a do typowych objawów dołączają zaburzenia widzenia, gorączka czy powiększenie węzłów chłonnych, koniecznie trzeba udać się z dzieckiem do lekarza rodzinnego lub okulisty. Specjalista po uprzednim zbadaniu oka może podjąć decyzję o nacięciu guzka w celu opróżnienia. Lekarz zaleci także działające miejscowo preparaty z antybiotykami w formie kropli do oczu lub żeli i maści do oczu.

U niektórych dzieci jęczmień może przejść w postać przewlekłą, tworząc tzw. gradówkę (chalazion), będącą zmianą o charakterze ziarniaka tłuszczowego.Gradówka na oku jest zazwyczaj bezbolesna. Jeśli zmiana uciska na rogówkę oka, może powodować zaburzenia widzenia pod postacią astygmatyzmu. Leczenie polega na chirurgicznym usunięciu guzka. U dzieci z osłabioną odpornością lub innymi chorobami przewlekłymi proces ropny może przenieść się do oczodołu, co skutkuje poważniejszymi konsekwencjami takimi jak: ropowica tkanek oczodołu, zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Choroby te należą do stanów zagrażających życiu i wymagają pilnego leczenia szpitalnego.

Jęczmień na oku u dziecka − domowe sposoby

W łagodzeniu objawów jęczmienia u dziecka możemy zastosować kilka domowych metod, które pomogą szybciej uporać się ze schorzeniem. Jednak należy wdrożyć je po wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Domowe sposoby obejmują:

• Regularne oczyszczanie okolicy powiek jałową gazą nasączoną solą fizjologiczną, dostępną w aptece bez recepty,
• Ciepłe okłady na zamkniętą powiekę. Do ich wykonania można wykorzystać buteleczkę wypełnioną ciepłą wodą i owiniętą w gazik. Warto przykładać je dziecku w okolice oka kilka razy dziennie po kilka minut,
• Masaż powiek. Zawsze należy go wykonywać po uprzednim umyciu rąk lub przy użyciu jednorazowych rękawiczek. Masujemy w kierunku szpary powiekowej, czyli z góry w stronę brzegów powieki. W ten sposób przesuwamy wydzielinę w gruczołach w kierunku ich ujść.

Jeśli jęczmień okala mieszek włosowy rzęsy, można spróbować ją delikatnie wyrwać. Pozwoli to na otwarcie jęczmienia. Nie wolno natomiast nakładać żadnych kremów ani produktów bez zalecenia lekarza. Bliskość oka sprawia, że jest to obszar wyjątkowo wrażliwy, dlatego użycie nieodpowiednich środków może spowodować poważne uszkodzenia. Pamiętajmy również, by nigdy nie przekłuwać jęczmienia samodzielnie za pomocą igły lub wyciskania zmiany, gdyż stwarza to niebezpieczeństwo zakażenia okolicznych tkanek.

Jęczmień na oku u dziecka – czy jest zaraźliwy?

Wielu rodziców szuka odpowiedzi na to pytanie, dlatego warto rozwiać wszelkie wątpliwości. Jęczmień na oku u dziecka może przenieść się zarówno na drugie oko, jak i na inne osoby, dlatego zmiana jest zaraźliwa. Na czas leczenia należy odizolować ręcznik i inne przybory, których używa dziecko, aby domownicy nie przenieśli zakażenia na siebie. Jeśli maluch ciągle drapie i pociera okolicę zainfekowanej powieki, warto założyć na chore oko opatrunek w postaci specjalnych plastrów okulistycznych.

Jęczmieniowi u dziecka można zapobiegać. Warto od najmłodszych lat wyjaśniać maluchowi, że oko jest wrażliwym narządem i nie wolno go dotykać brudnymi rękami. Edukacja rodziców powinna również skupiać się na zaszczepianiu w dziecku nawyku mycia rąk po przyjściu z placu zabaw, zabawie ze zwierzętami czy przed posiłkiem. Jeśli maluch mimo to ma tendencję do ciągłego pocierania oka, należy regularnie sprawdzać tę okolicę pod kątem pojawiania się ewentualnych zmian. Jeśli dziecko nosi soczewki kontaktowe, dopóki infekcja nie minie, należy je zastąpić okularami. W profilaktyce i wspomagająco podczas terapii warto stosować specjalistyczne preparaty pielęgnacyjne i oczyszczające do higieny brzegów powiek.

Podsumowanie

Jęczmień u dzieci w większości przypadków po kilku dniach ustępuje samoistnie, nie powinien więc budzić obaw. Jednak, kiedy maluch skarży się na silny ból, zaburzenia widzenia lub ma gorączkę, jak najszybciej należy udać się z nim do lekarza. Po pierwszym epizodzie schorzenia warto zachować czujność i mieć świadomość, że jęczmień lubi powracać. Odpowiednia profilaktyka i edukacja dziecka związana z częstym myciem rąk i unikaniem dotykania oczu pozwoli uniknąć nawrotów schorzenia. Jeśli jęczmień mimo stosowania zasad higieny wciąż nawraca, może być to wskazanie do szerszej diagnostyki układu immunologicznego.

Źródła:

1. Bakunowicz-Łazarczyk, B. Urban, Zapalenia narządu wzroku u dzieci. Pediatria, PZWL 2019
2. Kanski, B. Bowling, Okulistyka Kliniczna, Wrocław 2017
3. M. Grałek, Stany zapalne powiek u dzieci – zasady postępowania, Pediatria po dyplomie, nr 06, 2012, https://podyplomie.pl/pediatria/12161,stany-zapalne-powiek-u-dzieci-zasady-postepowania, [dostęp: 19.11.2022]