Mastka u dziecka – czym jest i jak wygląda smegma?

Mastka (łac. smegma – mydło, myć) to fizjologiczna wydzielina gruczołów okolicy moczowo-płciowej, która gromadzi się u mężczyzn i kobiet. Na temat mastki przez lata narosło wiele mitów i jej pojawienie się u dzieci jest źródłem niepokoju dla rodziców. Czy słusznie? Dowiedz się, co to jest smegma i czy trzeba ją usuwać u dzieci. 

Co to jest mastka u dzieci? 

Mastka to fizjologiczna wydzielina gromadząca się u mężczyzn pod napletkiem (fałd skóry osłaniający żołądź prącia), a u kobiet wokół łechtaczki i w okolicy warg sromowych mniejszych. U obu płci pojawia się już w pierwszych miesiącach, a czasem nawet tygodniach życia. 

Smegma jest mieszaniną złuszczonych i stłuszczonych komórek naskórka oraz substancji takich jak pot, łój i resztki moczu. U mężczyzn zawiera również wydzieliny gruczołu krokowego i nasienia. Wykazano również, że mastka jest kolonizowana przez uropatogenne bakterie, czyli mikroorganizmy mogące potencjalnie wywołać zakażenie układu moczowego. 

Jak wygląda mastka u dziecka? 

Smegma u dzieci to białawo-żółtawa substancja, która jest wilgotna i ma mazistą, kremową lub serowatą konsystencję. U chłopców gromadzi się pod napletkiem, głównie w okolicy wędzidełka napletka (fałd skóry pomiędzy napletkiem a przednią powierzchnią żołędzi), zwykle w większej ilości w jednym miejscu. U dziewczynek ma zwykle postać drobnych plamek lub grudek. 

Mastka zwykle jest bezwonna. Jej ewentualny nieprzyjemny zapach wynika zwykle z zaniedbań higienicznych. W pierwszych latach życia jest produkowana w niewielkiej ilości. Jej ilość stopniowo wzrasta aż do okresu dojrzałości płciowej, a od wieku średniego produkcja ulega stopniowemu zmniejszeniu. 

Sprawdź powiązane kategorie

Jakie funkcje pełni mastka u dziecka? 

Zawarte w smegmie substancje tłuszczowe chronią i natłuszczają żołądź prącia i łechtaczki i pomagają utrzymać wilgotność w tej okolicy, co ma znaczenie u nastoletniej młodzieży rozpoczynającej aktywność seksualną. Mastka działa jak swego rodzaju lubrykant podczas stosunku płciowego lub masturbacji. 

Mastka u dziecka – czy usuwać? 

Chociaż smegma jest fizjologiczną wydzieliną organizmu, to zaleca się jej usuwanie zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Nie trzeba podejmować w tym celu żadnych rygorystycznych działań – wystarczy regularna i właściwa higiena okolicy moczowo-płciowej. 

Dlaczego warto regularnie usuwać mastkę? Jej gromadzenie się i dłuższe zaleganie może powodować: 

• Nieprzyjemny zapach przypominający kwaśne mleko, 
• Zaczerwienienie, obrzęk i świąd okolic intymnych – możesz zauważyć, że dziecko z trudem oddaje mocz lub często dotyka i drapie okolice krocza, 
• Rozwój bakterii i grzybów wywołujących infekcje intymne, 
• U chłopców – ograniczenie ruchu napletka i stan zapalny napletka, który może doprowadzić do bolesnego obrzęku i zaczerwienienia, 
• U dziewczynek – upławy, zrost napletka łechtaczki z łechtaczką. 

Rozwój chorobotwórczych patogenów w okolicach intymnych może sprzyjać nadkażeniu dróg moczowych. Wśród niemowląt częściej dotyczy to chłopców, ale w późniejszych latach zdarza się to zdecydowanie częściej u dziewczynek. 

Mastka – jak się pozbyć? 

Obecność mastki nie jest objawem chorobowym, ale jak już wspomniano – powinno się ją usuwać podczas codziennej kąpieli lub prysznica. Nie muszą to być przesadne działania. Wystarczy, że będziesz dbać o to, żeby u Twojej pociechy nie nagromadziła się nadmierna ilość mastki mogąca doprowadzić do jakichkolwiek komplikacji zdrowotnych. 

Jak dbać o skórę u dzieci i niemowląt oraz o błonę śluzową okolic intymnych? Dwie podstawowe zasady to regularność i dokładność. Kąpiele całego ciała powinny odbywać się codziennie i zawsze powinny obejmować mycie okolic intymnych. Używaj do tego ciepłej wody oraz odpowiednio dobranych środków myjących. Kosmetyki dla dzieci powinny mieć delikatny skład wolny od substancji drażniących (w tym zapachowych) oraz potencjalnie alergizujących. Do mycia ciała można używać gąbek, ale pamiętaj o ich dokładnym oczyszczaniu z resztek kosmetyków oraz ze złuszczonego naskórka. 

Po kąpieli należy dokładnie osuszyć okolicę moczowo-płciową czystym ręcznikiem. Zaleca się noszenie przewiewnej bielizny z naturalnych materiałów oraz jej codzienną zmianę. 

Mastka a zapalenie napletka i żołędzi u chłopców 

Niedostateczna higiena i nagromadzenie nadmiernej ilości mastki to najczęstsza przyczyna zapalenia żołędzi i napletka u chłopców. W tej grupie wiekowej usuwanie mastki może być utrudnione przez niemożność całkowitego odprowadzenia napletka, czego przyczyną jest stulejka wrodzona (fizjologiczna). 

Objawami stanu zapalnego tej okolicy jest obrzęk i zaczerwienienie napletka i żołędzi oraz ból podczas odprowadzania napletka. Oprócz nagromadzonego nadmiaru mastki można zaobserwować nieprawidłową wydzielinę pod napletkiem, np. ropę, a czasem także wydzielinę z cewki moczowej. 

W przypadku zapalenia napletka i żołędzi konieczne jest natychmiastowe zadbanie o odpowiednią higienę tej okolicy u chłopca. W łagodnych przypadkach poprawa nawyków higienicznych czasami wystarcza do uśmierzenia objawów. W bardziej zaawansowanych stanach może być konieczne stosowanie antybiotyków, leków przeciwgrzybiczych (w tabletkach lub maści) lub kremu z glikokortykosteroidem, a niekiedy nawet przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego (gdy dojdzie do ciasnej stulejki). 

Podsumowanie 

Obecność smegmy u dzieci jest zjawiskiem naturalnym. Nadmierne nagromadzenie tej wydzieliny może skutkować nie tylko nieprzyjemnym zapachem okolicy moczowo-płciowej, ale także podrażnieniem i stanem zapalnym, który u niektórych dziewczynek może doprowadzić nawet do zrostów łechtaczki, a u chłopców do zapalenia napletka i żołędzi. Za higienę i regularne usuwanie mastki u najmłodszych dzieci odpowiadają ich rodzice. Od najmłodszych lat powinno się uczyć dzieci, jak dbać o czystość tej okolicy ciała. 

Źródła:

1. Hodges F.M., Van Howe R.S., The carcinogenicity of smegma: debunking a myth, Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 2006
2. Smegma: What It Is, Prevention & How To Get Rid Of It, https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/24281-smegma, [dostęp: 29.05.2024 r.]
3. Drabczyk R., Zapalenie żołędzi i napletka, https://www.mp.pl/pacjent/urologia/168166,zapalenie-zoledzi-i-napletka, [dostęp: 29.05.2024 r.]