Gorączka u dziecka bez innych objawów – co może oznaczać i jak reagować?

Gorączka u dziecka bez innych objawów klinicznych stanowi nierzadko duże wyzwanie diagnostyczne. Współistnienie dodatkowych symptomów towarzyszących ułatwia odnalezienie ogniska chorobowego. Do najczęstszych przyczyn pojawienia się izolowanej gorączki u dziecka należą trzydniówka i zakażenie układu moczowego. Dowiedz się, jak reagować w tej sytuacji.

Kiedy rozpoznajemy gorączkę u dziecka?

Człowiek jest organizmem stałocieplnym. Za utrzymanie stałej temperatury naszego ciała odpowiada ośrodek termoregulacji znajdujący się w podwzgórzu. Prawidłowa temperatura naszego ciała wynosi ok. 36,6°C. Fizjologicznie ulega ona pewnym wahaniom o ok. 0,5°C w zależności od wieku, pory dnia, aktywności fizycznej, a u kobiet również fazy cyklu miesiączkowego. W związku ze zwiększonym stosunkiem powierzchni do masy ciała oraz intensywniejszym metabolizmem, niemowlęta i małe dzieci zazwyczaj mają nieco wyższą temperaturę ciała niż osoby dorosłe.

Gorączkę u dziecka rozpoznajemy, gdy temperatura jego ciała przekracza 38°C. Wartość pomiędzy 37,1°C, a 38°C to stan podgorączkowy. Pomiar temperatury ciała pod pachą lub w okolicy tętnicy skroniowej ma wartość przesiewową. W zależności od wieku zalecanym miejscem pomiaru jest:

• U dzieci do 2. roku życia – odbytnica,
• U dzieci pomiędzy 2., a 5. rokiem życia – błona bębenkowa,
• U dzieci po 5. roku życia – jama ustna.

Co oznacza gorączka u dziecka bez innych objawów?

Gorączka stanowi reakcję fizjologiczną, która jest jednym z mechanizmów obronnych organizmu w odpowiedzi na atak czynnika zakaźnego – bakterii, wirusów, pasożytów czy grzybów. Może również wystąpić jako objaw jakiejkolwiek innej reakcji zapalnej, m.in. możliwe jest zaobserwowanie gorączkę przy alergii, chorobie autoimmunologicznej, czy nowotworze. U dzieci gorączka najczęściej jest skutkiem zakażenia. Zazwyczaj towarzyszą jej inne symptomy, takie jak ból gardła, kaszel, wymioty czy biegunka.

Jednak możesz mieć również do czynienia z sytuacją, gdy gorączka jest objawem izolowanym. Wówczas dziecko nie prezentuje żadnych dodatkowych dolegliwości. Niewątpliwie może to utrudnić postawienie odpowiedniej diagnozy. W tym przypadku niezwykle ważne jest zebranie dokładnego wywiadu dotyczącego czasu trwania gorączki i jej toru. O typowym torze gorączki mówimy wówczas, gdy zmierzona ciepłota ciała jest o 1-1,5°C wyższa po południu niż rano. Bardzo ważna jest również dokładna obserwacja dziecka w kierunku pojawienia się innych objawów.

• U niemowląt podwyższona temperatura ciała, pojawiająca się najczęściej w godzinach wieczornych, oscylująca w zakresie 38°C może stanowić objaw ząbkowania. Wówczas jednak najczęściej masz do czynienia ze stanem podgorączkowym, a nie gorączką.

• Ząbkujący maluch zwykle jest rozdrażniony i płaczliwy, nie chce jeść i obficie się ślini.
• Do niepokojących objawów, które powinny wzbudzić szczególną czujność u rodziców, należy wzrost temperatury ciała powyżej 38,5°C, a także utrzymywanie się stanu podgorączkowego/gorączki powyżej 3 dni.
• Musimy pamiętać o tym, że czas wyrzynania się pierwszych ząbków u niemowlaka, co ma miejsce około 6. miesiąca życia, pokrywa się z wygasaniem odporności nabytej podczas ciąży od matki. Wówczas maluszek jest szczególnie narażony na występowanie chorób infekcyjnych.

• Nagły wzrost temperatury ciała, która może osiągnąć nawet 40°C, bez żadnych innych objawów towarzyszących, jest charakterystyczny dla gorączki trzydniowej, inaczej rumienia nagłego, potocznie nazywanego „trzydniówką”.

• Jest to choroba wirusowa spowodowana przez wirusa HHV-6 i HHV-7, występująca najczęściej między 6. miesiącem, a 3. rokiem życia dziecka.
• W jej przebiegu obserwujemy dwie fazy. W pierwszej trwającej zazwyczaj od 3 do 5 dni obserwujemy nawracającą gorączkę. Pomiędzy epizodami wzrostu temperatury ciała dziecka pozostaje najczęściej aktywne i jest w dobrym stanie. Po ustąpieniu nawracającej gorączki na ciele dziecka, szczególnie na tułowiu pojawia się drobnoplamista, bladoróżowa wysypka, która blednie pod wpływem ucisku. Najczęściej ustępuje ona w przeciągu 1-2 dni.

• Gorączka u dziecka bez żadnych innych objawów może być również symptomem zakażenia układu moczowego (ZUM). Typowe występujące wówczas symptomy, takie jak pieczenie, szczypanie czy ból podbrzusza, z oczywistych względów są niemożliwe do zgłoszenia przez niemowlę. W przypadku gorączki rodzice powinni zwrócić uwagę na to, czy maluszek nie moczy pieluszki częściej niż zwykle. Jednak warto zaznaczyć, że ten objaw wcale nie musi wystąpić. W związku z tym, w przypadku stwierdzenia podwyższonej temperatury ciała u malucha, zawsze warto dodatkowo wykonać badanie moczu.
• Należy również poruszyć zagadnienie gorączki o nieznanej przyczynie. Mówimy o niej, gdy gorączka ≥38,3˚C utrzymuje się przez co najmniej 3 tygodnie, a jej przyczyny nie udaje się ustalić mimo przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki. U dzieci najczęściej jest ona wywołana przez różnego rodzaju zakażenia. W naszym kraju jest to najczęściej ZUM, gruźlica oraz zakażenie wirusem EBV.

Gorączka u dziecka bez innych objawów – co robić?

Gorączka jest jednym z najczęstszych objawów u dziecka, które skłaniając rodziców do wizyty u lekarza. Podwyższenie temperatury ciała towarzyszące reakcji zapalnej może być symptomem wielu chorób. Najczęściej mają one charakter samoograniczający się. Z drugiej strony gorączka może być również objawem poważnej, potencjalnie zagrażającej życiu dziecka choroby. Właśnie dlatego nie należy jej bagatelizować.

• Dzieci, które nie ukończyły 3. miesiąca życia, z temperaturą ciała powyżej 38˚C zawsze wymagają hospitalizacji. W pozostałych przypadkach decyzja o możliwości leczenia malucha w warunkach domowych jest zależna od jego stanu ogólnego i prezentowanych przez niego objawów dodatkowych.
• W przypadku gorączki u dziecka bez innych objawów towarzyszących podstawą pozostaje leczenie objawowe.

• Ze względu na to, że wraz ze wzrostem temperatury ciała zwiększeniu ulega zapotrzebowanie metaboliczne ustroju, postępowanie należy rozpocząć od nawodnienia i odpowiedniego odżywienia dziecka.
• Wielu rodziców zastanawia się jak zbić gorączkę u dziecka? W tym celu zaleca się stosowanie leków przeciwgorączkowych, w odpowiedniej dostosowanej do wagi dziecka dawce. Zalecane leki na gorączkę dla dziecka to przede wszystkim paracetamol i ibuprofen. Ten pierwszy można stosować już od okresu noworodkowego, natomiast ibuprofen po ukończeniu przez dziecko 3. miesiąca życia.
• Dodatkowo, w przypadku wysokiej temperatury można zastosować metody jej fizycznego obniżenia, takie jak zimne okłady.

Leczenie przyczynowe, którym w przypadku gorączki jest zwykle stosowanie antybiotyków, jest wskazane, tylko wówczas, gdy powodem wzrostu temperatury ciała jest zakażenie bakteryjne. Tak jest w przypadku wykrycia zakażenia pęcherza moczowego, które u dzieci najczęściej jest spowodowane przez bakterie. Wówczas lekarz zaleca stosowanie odpowiednich leków na zapalenie pęcherza u dzieci.

Podsumowanie

Izolowana gorączka u dziecka to objaw, który nierzadko jest źródłem dużego niepokoju dla rodziców, a także wyzwaniem diagnostycznym dla lekarza. Najczęstsze przyczyny podwyższenia temperatury ciała bez objawów towarzyszących są zależne od wieku dziecka.

Źródła:

1. Hague, Postępowanie u dziecka z gorączką. Gorączka u dzieci – przyczyny, badanie i ocena pacjenta, wskazania do konsultacji, https://www.mp.pl/medycynarodzinna/artykuly/138118,goraczka-u-dzieci,1, [dostęp 12.08.2023 r.]
2. Kordek, Gorączka u małego dziecka – od urodzenia do 5 roku życia, https://podyplomie.pl/pediatria/35043,goraczka-u-malego-dziecka-od-urodzenia-do-5-roku-zycia, [dostęp 12.08.2023 r.]
3. Williams, Gorączka o nieustalonej etiologii, https://podyplomie.pl/medycyna/27062,goraczka-o-nieustalonej-etiologii, [dostęp 12.08.2023 r.]