Kaszel u dziecka – przyczyny i leczenie. Jakie są rodzaje kaszlu u dzieci?

Kaszel jest wrodzonym i fizjologicznym odruchem obronnym, którego celem jest oczyszczenie dróg oddechowych. Jest również jednym z najczęstszych objawów infekcji, alergii oraz chorób – przede wszystkim układu oddechowego, choć nie tylko. Kaszel u dziecka może wpływać m.in. na jego ogólne samopoczucie, poziom aktywności i jakość snu. Dowiedz się, jak pozbyć się kaszlu u dziecka. 

Rodzaje kaszlu u dzieci – co warto o nich wiedzieć? 

Istnieje wiele klasyfikacji kaszlu. Jedną z najprostszych  i najczęściej stosowanych jest podział ze względu na jego charakter. 

• Suchy kaszel u dziecka – nieproduktywny, bez odkrztuszania wydzieliny. Często jest napadowy, duszący i przebiega z uczuciem braku powietrza. Dodatkowo może być odczuwane drapanie lub łaskotanie w gardle. Ma szorstki i chrapliwy dźwięk. 
• Mokry kaszel u dziecka – produktywny, przebiega z obecnością wydzieliny w drogach oddechowych, którą dziecko odkrztusza. Wydzielina może być przezroczysta, żółtawa lub zawierać krew. Mokry kaszel wydaje bulgoczący, „odrywający” dźwięk. 

Szczególnym rodzajem kaszlu jest kaszel krtaniowy u dziecka. Ze względu na charakterystyczne brzmienie jest też nazywany kaszlem szczekającym. Często współwystępuje ze świstem wdechowym (stridorem) oraz z chrypką. Jest charakterystyczny dla ostrego podgłośniowego zapalenia krtani. 

Sprawdź powiązane kategorie:

Przyczyny kaszlu u dzieci 

Suchy kaszel jest typowy dla początkowej fazy infekcji wirusowej dróg oddechowych. Wraz z postępem zakażenia w drogach oddechowych gromadzi się wydzielina, która zmienia charakter kaszlu na mokry. Po chorobie dzieci mogą doświadczać tzw. suchego kaszlu poinfekcyjnego. Jest on efektem nadreaktywności oskrzeli, która może utrzymywać się nawet przez kilka tygodni po wyzdrowieniu. 

Suchy kaszel u dziecka może pojawiać się w następujących sytuacjach: 

• Spływanie wydzieliny z nosa lub zatok po tylnej ścianie gardła – drażni to delikatną błonę śluzową gardła i prowokuje kaszel, 
• Narażenie na czynniki drażniące – np. dym, mocne perfumy, zanieczyszczenie powietrza, 
• Alergia wziewna (np. na roztocza kurzu domowego, pyłki roślin wiatropylnych, sierść zwierząt) – jest przyczyną nawracającego kaszlu u dziecka, 
• Astma – ataki kaszlu mogą być prowokowane wysiłkiem fizycznym, 
• Kaszel nawykowy (inaczej: nerwowy, psychogenny) – może być związany ze stresem lub lękiem, ustępuje w nocy i po odwróceniu uwagi dziecka, 
• Krztusiec – uporczywe napady suchego kaszlu z charakterystycznym „pianiem”, mogące prowadzić do znacznego wyczerpania lub nawet wymiotów, 
• Choroba refluksowa przełyku. 

Produktywny kaszel u dzieci często pojawia się podczas: 

• infekcji – w późniejszej fazie chorób wirusowych, w chorobach bakteryjnych, w zapaleniu oskrzeli i płuc, 
• przewlekającego się bakteryjnego zapalenie oskrzeli, 
• mukowiscydozy – choroby uwarunkowanej genetycznie, 
• zespołu dyskinetycznych rzęsek, 
• rozstrzeni oskrzeli. 

Ile trwa kaszel u dziecka? 

W zależności od czasu trwania kaszlu u dziecka wyróżnia się: 

• kaszel ostry – trwa do 4 tygodni, 
• kaszel przewlekły – trwa ponad 4 tygodnie.  

Leczenie kaszlu u dzieci – na jakie metody można postawić? 

Najistotniejsze jest odnalezienie przyczyny występowania kaszlu u dziecka i próba jej eliminacji.Leki i syropy na kaszel u dzieci działają jedynie objawowo. Zawierają substancje apteczne oraz wyciągi roślinne. Dzięki odpowiedniemu zidentyfikowaniu objawów możliwe jest dobranie preparatu na kaszel suchy lub mokry. 

Stosowanie leków przeciwkaszlowych zmniejszających natężenie kaszlu suchego jest wskazane jedynie w przypadku kaszlu ostrego i bardzo uporczywego. Można je przyjmować np. podczas infekcji przebiegającej z atakami kaszlu u dziecka w nocy. Leków hamujących odruch kaszlowy nie można stosować w przypadku kaszlu produktywnego! 

Kaszel z zaleganiem wydzieliny w drogach oddechowych jest wskazaniem do zastosowania tzw. leków mukoaktywnych. Wyróżnia się kilka grup tych preparatów. Podział jest umowny i większość leków wykazuje więcej niż jeden efekt na drogi oddechowe. 

W leczeniu kaszlu produktywnego można również stosować preparaty na bazie wyciągów roślinnych, np. z: 

• tymianku właściwego, 
• bluszczu zwyczajnego. 

Podczas infekcji warto jednocześnie zwalczać inne objawy, które współwystępują z kaszlem. Może być konieczne stosowanie: 

• Leków na ból gardła u dzieci – zawierają substancje miejscowo znieczulające i nawilżające, 
• Leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych dla dzieci – ibuprofen, paracetamol lub metamizol, 
• Płukania nosa solą fizjologiczną. 

Obecnie nie ma wskazań do stosowania leków na odporność u dzieci podczas kaszlu, ponieważ nie ma to udowodnionych korzyści. Ponadto, niektóre z zawartych w nich substancji mogą wchodzić w interakcje z lekami na kaszel. 

Domowe sposoby na kaszel u dziecka 

W łagodzeniu kaszlu u dziecka warto podjąć również działania pozafarmakologiczne, które uśmierzą podrażnione drogi oddechowe i wspomogą działanie leków. 

• Unikanie czynników drażniących. Chroń dziecko przed dymem tytoniowym, zanieczyszczonym powietrzem oraz alergenami wziewnymi (jeśli jest na nie uczulone). 
• Nawilżanie powietrza. Dobrze do tego sprawdzą się zarówno profesjonalne nawilżacze, jak i rozwieszanie mokrych ręczników na kaloryferze. 
• Odpowiednie nawodnienie. Podstawowe dobowe zapotrzebowanie na płyny u dziecka możesz obliczyć na podstawie internetowych kalkulatorów. 
• Inhalacja z soli fizjologicznej. Nawilża śluzówkę i łagodzi jej podrażnienie. 
• Oklepywanie. Ułatwia odkrztuszanie zalegającej wydzieliny, zwłaszcza u małych dzieci. O technikę oklepywania zapytaj lekarza lub pielęgniarkę pediatryczną. 
• Miód. Ma działanie przeciwkaszlowe porównywalne z niektórymi aptecznymi preparatami. Nie podawaj go dzieciom przed ukończeniem 12. miesiąca życia! 

Podsumowanie

Zdrowe dziecko może kaszleć nawet kilkanaście razy w ciągu dnia i nie zawsze jest to objawem chorobowym. Warto jednak zwrócić uwagę na wszystkie dodatkowe okoliczności i objawy, które mogą świadczyć o poważniejszym stanie. W przypadku maluchów jest to szczególnie istotne. Kaszel u niemowlaka jest zjawiskiem groźnym, ponieważ jego drogi oddechowe są wąskie i już najmniejsze podrażnienie czy obrzęk mogą skutkować problemami z oddychaniem. Każdą wątpliwość warto konsultować z lekarzem rodzinnym lub pediatrą.

Źródła:

1. Kawalec W., Grenda R., Kulus M., Pediatria II, wyd.II, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2018
2. Alhaider S., Alharbi A.S., Al-Shamrani A., Alsubaie H., Clinical practice guidelines: Approach to cough in children: The official statement endorsed by the Saudi Pediatric Pulmonology Association (SPPA), International Journal of Pediatrics and Adolescent Medicine, 03.2015
3. Jankowski M., Jassem E., Krajnik M., Szczeklik W., Kaszel, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.16., [dostęp: 10.09.2024 r.]
4. Doniec Z., Krenke K., Mastalerz-Migas A. i wsp., Zalecenia postepowania diagnostyczno-terapeutycznego w kaszlu u dzieci – aktualizacja, Lekarz POZ, 2022
5. Chandra S., Jaybhaye D.L., Johar S., Nagre A.S., Comparative effect of mixture of ginger and honey with dextromethorphan in dry cough in children, International Journal of Basic & Clinical Pharmacology, 2021