Otępienie naczyniopochodne − czym jest demencja naczyniowa?

Otępienie naczyniopochodne to jedna z postaci otępienia. Przyczyną jest w tym przypadku wyraźna choroba naczyniowa mózgu i naczyniopochodne uszkodzenia. W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się osoby, które chorują na nadciśnienie − szczególnie wieloletnie i nieprawidłowo leczone. Jak rozpoznaje się otępienie naczyniopochodne? Czy istnieje skuteczne leczenie?

Otępienie − co to jest?

Otępienie to zespół objawów wywołanych chorobą mózgu. Charakteryzuje się upośledzeniem funkcji poznawczych takich jak pamięć, orientacja, myślenie, rozumienie, liczenie, zdolność uczenia się, język i ocena. Zwykle towarzyszą temu także zaburzenia emocjonalne i zaburzenia zachowania.

Z biegiem czasu, zaburzenie zwykle postępuje i przybiera na sile. Objawy otępienia powodują nie tylko trudności w wykonywaniu tych bardziej skomplikowanych czynności (jak np. uczenie się), ale wpływają także na codzienne funkcjonowanie (samodzielność, higiena, jedzenie). Rozpoznanie otępienia dotyczy zwykle osób starszych i wraz z wiekiem rośnie częstość jego występowania, szacuje się, że powyżej 80. roku życia może dotyczyć ponad 20% populacji .

Sprawdź też, co trzeba wiedzieć o chorobie otępiennej seniorów.

Wyróżnia się różne przyczyny otępień, głównie są to:

• choroba Alzheimera
• otępienie naczyniopochodne
• otępienie z ciałami Lewy’ego
• otępienie czołowo-skroniowe
• otępienia mieszane
• inne postaci otępień

Do tych innych przyczyn zalicza się przykładowo infekcje, guzy mózgu, urazy głowy, choroby metaboliczne czy demielinizacyjne.

Otępienie naczyniopochodne − co to takiego?

Otępienie naczyniopochodne (inaczej otępienie naczyniowe) to otępienie, w którym za przyczynę choroby uważa się uszkodzenie mózgu pochodzenia naczyniowego. Tak naprawdę jest to niejednorodna grupa zaburzeń i może wynikać z różnych nieprawidłowości naczyniowych, zarówno zmian niedokrwiennych jak i pokrwotocznych.

Otępienie związane z chorobą dużych naczyń spowodowane jest mnogimi zawałami w mózgu (otępienie wielozawałowe).

Choroba małych naczyń obejmuje natomiast przykładowo zespół Binswangera, czyli rozlane uszkodzenie mózgu, w wyniku przewlekłego, wieloletniego i nieprawidłowo leczonego nadciśnienia tętniczego. 

Sprawdź też, po czym poznać chorobę Alzheimera.

Demencja naczyniopochodna − objawy

W otępieniu podkorowym, które uważa się za najczęstszą postać otępienia naczyniopochodnego, główne objawy obejmują:

• upośledzenie funkcji wykonawczych
• zaburzenia uwagi
• zmiany zachowania
• objawy neurologiczne
• zmiany w obszarze emocjonalności i osobowości

Przebieg otępienia jest powolny i stopniowy, a zaburzenia pamięci obserwuje się rzadziej.

Otępienie naczyniopochodne w postaci otępienia wielozawałowego wiąże się wystąpieniem licznych udarów mózgu. Objawy w sporej mierze zależą więc od ich lokalizacji w mózgu, a przebieg jest skokowy (nasilenie po kolejnym epizodzie naczyniowym).  Najczęściej obserwuje się tzw. zespół czołowy. Charakteryzuje się on zaburzeniem zachowania (np. skłonnością do niestosownych zachowań), odhamowaniem i brakiem krytycyzmu, niestabilnym nastrojem oscylującym między beztroską, a wzmożoną drażliwością i zmianami charakterologicznymi. Czasem pojawić się może również nastrój depresyjny, apatia, utrata motywacji i inicjatywy. Takim objawom towarzyszą często różne objawy neurologiczne, upośledzenie uwagi i myślenia.

Warto pamiętać, że zawały mózgu w przypadku otępienia naczyniopochodnego mogą być niewielkie i „nieme” klinicznie, a ich efekty kumulują się wówczas po pewnym czasie.

Sprawdź też, czym objawia się demencja starcza.

Otępienie − rozpoznanie

W celu rozpoznania otępienia w pierwszej kolejności lekarz zbiera dokładny i szczegółowy wywiad. Jeśli wybierasz się na wizytę wraz ze starszą osobą, u której podejrzewasz otępienie, zastanów się, jakie objawy dominują i kiedy się pojawiły.

Istotna jest również dynamika przebiegu zaburzeń, schorzenia współistniejące i stosowane leki. Podczas badania pacjenta, oprócz oceny internistycznej, lekarz szczególną uwagę zwróci na badanie neurologiczne, ocenę stanu psychicznego i funkcji poznawczych i wykona specjalne testy do oceny zaburzeń intelektualnych (np. test MMSE, test zegara). Często konieczne są dodatkowe konsultacje z innymi specjalistami, także z psychologiem.

Kolejnym krokiem jest wykonanie badań obrazowych − głównie tomografii komputerowej, ale także rezonansu magnetycznego. W przypadku podejrzenia otępienia naczyniopochodnego, w badaniu obserwuje się zaniki korowe i podkorowe, ogniskowe zmiany naczyniowe i obszary udarów niedokrwiennych. Badania laboratoryjne przydają się szczególnie w celu wykluczenia odwracalnych przyczyn otępienia.

Sprawdź też witaminy i minerały dla seniora.

Zespół otępienny naczyniopochodny – leczenie

Niestety, wachlarz możliwości terapeutycznych w przypadku leczenia otępienia jest ograniczony. Pewne korzyści może przynieść stosowanie kwasu acetylosalicylowego i statyn. W niektórych przypadkach można również rozważyć podanie memantyny i inhibitorów cholinesterazy. Pomocne mogą być również leki objawowe, np. w celu poprawy jakości snu, leki przeciwpsychotyczne czy leczenie uspokajające.

Większą wagę warto przywiązywać do profilaktyki i minimalizacji ryzyka wystąpienia zmian naczyniowych w przyszłości. Przede wszystkim podkreśla się konieczność efektywnego i prawidłowego leczenia nadciśnienia tętniczego, kontrolowanie cukrzycy i wartości cholesterolu. Nie mniej istotne jest prowadzenie zdrowego trybu życia z naciskiem na zbilansowaną dietę, unikanie palenia papierosów, uprawianie sportu oraz utrzymywanie odpowiedniej masy ciała.