Egzema – czym jest? Czym objawia się i jak ją leczyć?

Egzema to stan zapalny skóry, który objawia się wypryskiem. Zazwyczaj przyczyną jest reakcja alergiczna, która nasila się podczas kontaktu z alergenem. Dowiedz się, co może powodować egzemę, jak ją wyleczyć i czy istnieją sposoby, aby zapobiec rozwojowi tego schorzenia.

Czym jest egzema?

Egzema nazywana również wypryskiem skórnym to niezakaźna choroba o podłożu alergicznym lub niealergicznym. Powstaje w wyniku stanu zapalnego, który toczy się w obrębie naskórka i warstwy brodawkowatej skóry. Egzema może pojawić się na różnych częściach ciała, co ma związek z działaniem konkretnego alergenu. Schorzenie dotyka zarówno dorosłych, jak i dzieci, jednak jego przebieg jest bardziej zróżnicowany.

Sprawdź popularne kategorie

Rodzaje egzemy

Egzema to grupa chorób skóry o podłożu alergicznym. Przy różnicowaniu bierze się pod uwagę kryteria, takie jak mechanizm rozwoju zmian skórnych, ich lokalizację i przebieg. Wyróżnia się następujące rodzaje egzemy.

• Atopowe zapalenie skóry - to przewlekła choroba zapalna skóry, którą dzięki odpowiedniej pielęgnacji można doprowadzić do remisji. Charakteryzuje się uporczywym świądem, zaczerwienieniem skóry i zapalnym zgrubieniem skóry, które pojawia się w wyniku toczącego się stanu zapalnego. Patologiczne zmiany pojawiają się zazwyczaj w zgięciach łokci, pod kolanami, na twarzy i szyi. U niektórych osób AZS może atakować inne części ciała. Chorobie często towarzyszą alergie wziewne i pokarmowe. 
• Wyprysk kontaktowy- pojawia się na skórze w wyniku kontaktu z alergenem. Mogą nim być niektóre detergenty, które wykazują działanie drażniące, a także kosmetyki, ubrania, biżuteria czy leki. Wyprysk kontaktowy najczęściej znika po wyeliminowaniu jego przyczyny. 
• Łojotokowe zapalenie skóry - zazwyczaj obejmuje twarz, skórę głowy, okolice za uszami i tułów. Schorzenie to związane jest z nieprawidłowym funkcjonowaniem gruczołów łojowych, które produkują nadmierną ilość sebum. W okolicy powstałych zmian często rozwija się zakażenie grzybicze. 
• Wyprysk zastoinowy - to charakterystyczna jednostka chorobowa dla zakrzepicy. Zazwyczaj dotyczy osób starszych, które mają problem z krążeniem krwi i nieprawidłowym funkcjonowaniem naczyń krwionośnych. W przebiegu choroby dochodzi do uszkodzeń skóry, które nieleczone skutkują wystąpieniem owrzodzeń.
• Wyprysk zawodowy - pojawia się w wyniku kontaktu z czynnikami alergizującymi, które występują w miejscu pracy. Najbardziej popularna jest egzema na dłoni. Dotyczy głównie osób, które mają częsty kontakt z silnymi detergentami lub kosmetykami. 
• Wyprysk fotoalergiczny - pojawia się na skórze, w miejscach, które są narażone na promieniowanie słoneczne. Najczęściej jest to atopowe zapalenie skóry dłoni lub twarzy.
• Wyprysk potnicowy - objawia się jako egzema na dłoniach i stopach. Na powierzchni skóry pojawiają się niewielkie pęcherzyki, które mogą się utrzymywać nawet przez kilka tygodni.

Egzema - objawy

Egzema pojawia  się na różnych częściach ciała, a jej wygląd może znacząco odbiegać od siebie.

Podział ze względu na umiejscowienie zmian

Poniżej podział ze względu na lokalizację zmian.

• Egzema skóry głowy - obejmuje owłosioną skórę głowy. Chorobie towarzyszy świąd i zaczerwienienie skóry. Na głowie pojawiają się łuszczące się płatki skóry, które rozprzestrzeniają się na całe włosy. W wyniku drapania powstają strupki, z których może sączyć się krew.
• Egzema na palcach dłoni - na palcach pojawiają się niewielkie, przezroczyste pęcherzyki. Pojawia się świąd i zaczerwienienie. Okolice palców mogą być obrzęknięte. Często występuje pękająca skóra między palcami.
• Egzema na nogach - proces zapalny na nogach przebiega w kilku etapach. Początkowo jest to rumień, któremu towarzyszy obrzęk. Następnie tworzą się pęcherzyki, głównie zlokalizowane na palcach stóp.
• Egzema wokół ust - charakteryzuje się suchością, rumieniem i swędzeniem w okolicy czerwieni wargowej. Dodatkowo usta mogą pękać, łuszczyć się i powodować dyskomfort. 
• Egzema na brzuchu - wyprysk na brzuchu jest popularny głównie wśród niemowląt. Okolica staje się zaczerwieniona, na powierzchni skóry pojawiają się drobne wypryski. Atopowe zapalenie skóry u niemowlaka jest powszechnym problemem, z którym zazwyczaj można się uporać, włączając odpowiednią pielęgnację.
• Egzema w miejscach intymnych - objawia się uporczywym świądem. Skóra jest mocno zaczerwieniona, sucha i łuszcząca.

Widoczne zmiany skórne

Jak wygląda egzema na skórze? To zależy od jej rodzaju. Prawie każdej zmianie towarzyszą zaczerwienienie i świąd, a także niewielkie wypryski lub pęcherze. Warto pamiętać, że skóra objęta stanem chorobowym różni się od zdrowej, dlatego bardzo ważne jest obserwowanie swojego ciała. Każda niepokojąca zmiana, która dłużej utrzymuje się na skórze, powinna zostać obejrzana przez lekarza.

Diagnostyka egzemy

Diagnostyka egzemy rozpoczyna się od wywiadu lekarskiego, podczas którego lekarz porusza kwestie związane z trybem życia, występowaniem egzemy u rodziców czy pielęgnacji. 

• Do postawienia ostatecznej diagnozy ważna jest częstotliwość objawów oraz ich nasilenie.
• Bardzo istotne jest również poznanie czynników, które mogą zaostrzać objawy choroby. 

Wiele rodzajów egzemy jest mocno związanych z alergiami skórnymi. W takich sytuacjach lekarz może zlecić wykonanie nie tylko badań krwi, jak morfologia czy oznaczenie przeciwciał IgE, ale również testu płatkowego, który pozwoli ustalić alergie na różnego rodzaju detergenty, składniki kosmetyków czy leków.

Egzema - leczenie

Leczenie egzemy zależy od stopnia nasilenia objawów, miejsca ich występowania i czynników wywołujących zmiany skórne. 

• W przypadku wyprysku kontaktowego kluczowe może być ustalenie rodzaju detergentów, kosmetyków czy leków, które nasilają objawy. W takiej sytuacji wyeliminowanie ich z codziennego życia może przynieść zdecydowaną poprawę. 
• Warto pamiętać, że uczulenie na skórze może się pojawić również w wyniku kontaktu z niektórymi substancjami, jak talk, złoto, nikiel, kobalt, lateks, terpentyna czy chrom, które są obecne w wielu przedmiotach codziennego użytku.

Rzadko stosowane jest odczulanie, ponieważ jest to proces długotrwały (nawet kilkuletni), który nie zawsze daje 100% pewność całkowitego wyeliminowania problemu.

Pielęgnacja skóry z egzemą

Właściwie dobrana pielęgnacja może pomóc uporać się z nieprzyjemnymi dolegliwościami, jakie towarzyszą egzemie. 

• Powinna opierać się na nawilżaniu i wspieraniu bariery hydrolipidowej skóry. Utrzymanie jej w dobrej kondycji chroni skórę przed działaniem wielu szkodliwych czynników zewnętrznych. 
• Z podrażnioną skórą bardzo dobrze radzą sobie dermokosmetyki, a dokładnie emolienty. Mają silne właściwości nawilżające i odżywiające skórę. Pozostawiają niewidzialną warstwę, która zmniejsza świąd skóry. Emolienty pozbawione są substancji uważanych za alergizujące, dlatego w ich składzie nie znajdziesz barwników, substancji zapachowych ani kontrowersyjnych konserwantów. Dzięki temu mogą być stosowane już od 1. dnia życia.

Prawidłowa pielęgnacja skóry atopowej opiera się na dokładnym, ale delikatnym oczyszczeniu skóry. Dobrym pomysłem są żele i olejki przeznaczone do skóry atopowej, wrażliwej i skłonnej do podrażnień. Kluczowym krokiem jest nawilżenie. Po każdej kąpieli warto nałożyć na skórę balsam do ciała, który zredukuje suchość, świąd i łuszczenie. Emolienty mogą być stosowane nawet kilka razy dziennie, dlatego bez obaw możesz je aplikować na skórę po każdym umyciu rąk. Systematyczna pielęgnacja pozwoli zminimalizować nasilenie zmian skórnych i znacząco ograniczyć częstotliwość ich występowania.

Zioła na egzemę

Wspomagająco w leczeniu egzemy można zastosować domowe sposoby. Zioła na egzemę działają przeciwzapalnie, przeciwświądowo i łagodząco. Godne uwagi są mieszanki ziołowe zawierające szałwię, rumianek, nagietek i łopian. Mogą być stosowane zarówno zewnętrznie, jak i wewnętrznie. Aby jednak efekty tych działań były widoczne, konieczne jest regularne stosowanie takich produktów w połączeniu z odpowiednią pielęgnacją.

Sprawdź, co jeść przy atopowym zapaleniu skóry.

Profilaktyka egzemy

Profilaktyka egzemy pozwala uniknąć nawrotów choroby. Kluczowe jest eliminowanie czynników, które nasilają zmiany. Warto dbać również o codzienne nawilżanie skóry i ochronę przed promieniowaniem słonecznym prowadzącym do powstawania wyprysków, wysypki i zaczerwienienia skóry. Skóra z egzemą nie lubi nagłych zmian temperatur ani gorąca, dlatego niewskazane są:

• Długie kąpiele, 
• Korzystanie z sauny, 
• Opalanie i korzystanie z solarium, 
• Spożywanie bardzo gorących i pikantnych potraw.

Ograniczenie ekspozycji na czynniki wywołujące egzemę jest najlepszym sposobem na profilaktykę. Ponadto wiele osób zastanawia się, czy egzema może pojawić się w wyniku stresu. Sytuacje stresowe to jeden z czynników wyzwalających chorobę, podobnie jak pyłki, detergenty czy roztocza. Warto unikać stresu w swoim życiu lub wprowadzić działania, które pozwolą ograniczyć jego wpływ na codzienne funkcjonowanie. 

Egzema skóry - podsumowanie

Egzema to niezakaźna choroba, która obejmuje skórę. Na jej powierzchni pojawiają się wypryski, zaczerwienienie i świąd. Egzema może obejmować różne części ciała, a także owłosioną skórę głowy. Odpowiednia pielęgnacja i profilaktyka pozwalają zachować zdrową skórę przed wiele lat.

Źródła:

1. M. Noszczyk, Kosmetologia pielęgnacyjna i lekarska, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2019. 
2. A. Grys i in., Rośliny zielarskie w leczeniu chorób skóry – bezpieczeństwo i zastosowanie, “Postępy Fitoterapii”, 3/2011, s. 191-196.
3. I. Lewandowska, Wyprysk, czyli egzema jako jedna z najczęstszych chorób alergicznych skóry, “Pielęgniarstwo Polskie”, 2/2013, s. 132-136.
4. A. Kaszuba, Dermatologia dla Kosmetologów, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2019. 
5. M. Świerczyńska-Krępa M., Kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy): przyczyny, objawy i leczenie, “Medycyna Praktyczna”, 2022.