Egzema – czym jest? Zobacz, jak poradzić sobie z palącą wysypką

Egzema to bardzo częsta choroba skóry, która w zależności od stadium i postaci ma różne objawy. Dowiedz się, jakie są fazy tego schorzenia i jakie efekty im towarzyszą.

Czym jest egzema?

Egzema, czyli inaczej mówiąc wyprysk, to nieinfekcyjna choroba skóry o podłożu zapalnym. Nie można się nią zarazić, dlatego jeśli na Twojej skórze pojawiły się takie zmiany, nie ma potrzeby unikać kontaktu z przyjaciółmi czy rodziną.

Pewnie zastanawiasz się, skąd bierze się egzema? Na jej powstawanie ma wpływ wiele różnych czynników etiologicznych. Tło choroby może być zarówno alergiczne, jak i niealergiczne. Z uwagi na przykre objawy może mieć niekorzystny wpływ na Twoje samopoczucie i utrudniać kontakty z innymi. To zupełnie zrozumiałe, że zmiany skórne, które nie zawsze da się ukryć pod ubraniem, mogą powodować wstyd i zażenowanie.

Farmaceutka Irmina Turek precyzuje:

„Egzema – co to takiego? W skrócie jest to pewnego rodzaju nadwrażliwość skóry. Ta warstwa stanowi swego rodzaju barierę mająca zapobiegać wnikaniu do wewnątrz różnego rodzaju zarazków czy szkodliwych substancji. U osób, u których występuje patologiczna nadwrażliwość skóry, dochodzi do różnego rodzaju reakcji w kontakcie z substancjami alergizującymi i podrażniającymi. Zwykle na skutek kontaktu z danymi substancjami rozwija się stan zapalny, co właśnie najczęściej jest określane jako atopowe zapalenie skóry lub egzema”.

To bardzo częsta choroba skóry. Ma wiele twarzy – może przybrać postać ostrego bądź przewlekłego stanu zapalnego. Niekiedy zdarza się, że zmiany całkowicie przygasają i na skórze nie widać żadnych objawów, by po jakimś czasie przebudzić się i zaostrzyć.

Pamiętaj, że egzema dotyka ludzi praktycznie w każdym wieku i dotyczy zarówno dorosłych, jak i dzieci. Jeśli w Twojej rodzinie już ktoś kiedyś cierpiał na tę chorobę, istnieje pewne prawdopodobieństwo, że pojawi się ona również u Ciebie.

Egzema: przyczyny

Farmaceutka Irmina Turek rozwija:

„Główną przyczyną wystąpienia egzemy są alergeny, a dokładniej rzecz ujmując fakt, że dana substancja wywoła w organizmie reakcję alergiczną. Alergeny, zarówno wziewne, jak i pokarmowe, poprzez kontakt z komórkami układu odpornościowego w skórze doprowadzają do rozwoju reakcji uczuleniowej. Dana substancja poprzez kontakt z komórkami Langerhansa, które są obecne w warstwie podstawnej naskórka, doprowadza do patologicznego pobudzenia układu odpornościowego i wywołanie stanu zapalnego.

Ponieważ komórki układu immunologicznego mają zdolność zapamiętywania cząstek substancji, które wywołały reakcje immunologiczne, przez kolejny kontakt z alergenem bardzo szybko powstają zmiany skórne i egzema. Objawy pojawiają się niedługo po kontakcie i zwykle są to: zaczerwienienie, świąd i suchość skóry. 

Choroby alergiczne skóry – dowiedz się więcej!

Według najnowszych badań uznaje się, że egzema ma charakter wrodzony i wynika zaburzeń budowy komórek skóry oraz wiąże się z zaburzeniem działania skóry jako warstwy ochronnej”.

Jakie są rodzaje egzemy?

Aby jak najszybciej się wyleczyć, trzeba określić typ schorzenia. Jest to istotne, ponieważ umożliwia podjęcie odpowiednich kroków, by zapobiec dalszemu postępowaniu choroby. Pozwala też przewidzieć, jak długo może ona trwać oraz co zaostrza jej przebieg. Niestety u niektórych pacjentów określenie typu choroby bywa bardzo trudne i stanowi duże wyzwanie dla lekarza. Czasami zdarza się, że jeden pacjent może chorować na kilka typów wyprysku jednocześnie.

Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje egzemy: 

• egzogenną, zwaną również kontaktową, która powstaje na skutek kontaktu z substancją z zewnątrz,
• endogenną, której przyczyn należy szukać wewnątrz organizmu.

Poszczególne typy są charakterystyczne dla danego wieku, na przykład:

• u niemowląt najczęściej pojawia się wyprysk łojotokowy lub wysypka od pieluszek,
• u dzieci atopowe zapalenie skóry,
• a u dorosłych alergiczny wyprysk kontaktowy.

Wyprysk kontaktowy, czyli egzema egzogenna

Jest to bardzo częsta postać wyprysku, szczególnie u dorosłych, ale może pojawić się w każdym wieku. Zmiany skórne powstają na skutek działania czynnika występującego w środowisku, mającego wpływ drażniący i uszkadzający na skórę. Mogą być to zarówno czynniki szkodliwe, które mogą uszkodzić skórę u każdego, jak i czynniki alergicznie wywołujące zmiany u osób z pewną predyspozycją.

Do czynników drażniących należą między innymi:

• mydła,
• detergenty,
• kwasy,
• różnego rodzaju substancje chemiczne,
• a także niektóre rośliny.

Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry

Jedna z najczęściej występujących i bardzo dokuczliwa choroba skóry. Ta forma wyprysku może być sprowokowana przez około cztery tysiące substancji chemicznych!

Do najczęstszych alergenów należą metale takie jak:

• nikiel – nieraz obecny w biżuterii, 
• kobalt – używany np. w cieniach do powiek, 
• mieszanki zapachowe, które występują w większości kosmetyków,
• środki konserwujące.

Niezwykle istotnym elementem diagnostyki są testy alergiczne płatkowe, które umożliwiają zidentyfikowanie substancji wywołujących zmiany skórne. Aby najłatwiej dowiedzieć się, co konkretnie podrażnia Twoją skórę i wywołuje egzemę, wykonaj taki test.

Egzema – jak wygląda?

Na każdym etapie choroby dotknięta egzemą skóra może wyglądać inaczej. Tak wygląda początkowe, ostre stadium, które pojawia się w kilka godzin lub dni po zaobserwowaniu pierwszych objawów:

• skóra jest zaczerwieniona i spuchnięta,
• pojawiają się na niej grudki oraz większe lub mniejsze pęcherze,
• następnie, na skutek pękania pęcherzy tworzą się bolesne nadżerki i strupki,
• może im towarzyszyć silne swędzenie.

Jeśli egzema trwa dłuższy czas, przechodząc w formę podostrą czy przewlekłą, zmiany skórne na skutek wydrapywania zmieniają swój wygląd. Twoja skóra staje się grubsza i tworzą się na niej blaszki. W przeciwieństwie do początkowego stadium choroby rumień przygasa i nie jest już tak intensywny, zmiany się łuszczą, a skóra przyjmuje „starczy wygląd” – dochodzi do tzw. lichenizacji.

Egzema na dłoniach

Bardzo częstą formą egzemy jest wyprysk dłoni – często na skutek kontaktu z substancjami chemicznymi. Zazwyczaj objawia się w postaci rumienia i pęcherzyków. Sama skóra z kolei staje się bardzo sucha i zaczyna swędzieć. Szczególną postacią egzemy na dłoniach jest wyprysk potnicowy, który oprócz dłoni może dotknąć również stóp.

Egzema u niemowląt i dzieci – objawy

Najczęściej występującymi postaciami egzemy u niemowląt są łojotokowe zapalenie skóry oraz wysypki powstałe na skutek podrażnienia pieluszkami. Pierwszymi objawami, które powinny Cię zaniepokoić, są rumień oraz łuszczenie się skóry w miejscach, gdzie skóra miała kontakt z pieluchą. Jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko może cierpieć na tego typu egzemę, wybierz się do dermatologa, który postawi odpowiednią diagnozę.

Egzema u dzieci ma najczęściej podłoże endogenne w postaci wyprysku atopowego. Na początku skóra staje się sucha i swędzi. Kiedy maluch bardzo się drapie, może dojść do powstania stanu zapalnego i lichenifikacji (skóra staje się ciemniejsza, grubsza i jakby „oglądana przez lupę”). Ciągłe drapanie powoduje powstanie „błędnego koła” i dalsze pogarszanie się wyglądu skóry.

Egzema: leczenie i diagnostyka

Farmaceutka Irmina Turek uczy:

„Aby przeprowadzić dokładną diagnostykę egzemy, należy skonsultować się z dermatologiem lub alergologiem. Lekarz zapewne przyjrzy się zmianom skórnym oraz wypyta o okoliczności, w których się pojawiają i jakie inne objawy oraz sytuacje towarzyszą wystąpieniu zmian. Dobrze jest też zapytać się domowników, aby pozyskać informacje, czy u kogoś w rodzinie nie występowały alergiczne choroby skóry.

W celu sprawdzenia, z jakim dokładnie problemem skórnym masz do czynienia, lekarz może zalecić alergiczne testy skórne i/lub biopsje skóry. Badania te pomogą nie tylko ustalić rodzaj alergii i zmian, ale i odróżnić te związane z egzemą od grzybicy, łuszczycy, czy świerzbu (może być mylony szczególnie z egzemą u dzieci).

Jeśli Twoje myśli wyglądają w ten sposób: o nie, egzema, jak leczyć męczące dolegliwości? To uzbrój się w cierpliwość. Leczenie atopowego zapalenia skóry wymaga wiele dyscypliny i konsekwencji od chorego.

Ponieważ jednym z powodów dysfunkcji skóry jako bariery ochronnej jest jej pewnego rodzaju rozszczelnienie i nieprawidłowa struktura, należy troszczyć się o poprawne nawilżenie. Zarówno do codziennej higieny, jak i nawilżania oraz natłuszczania skóry, należy używać preparatów, które są dedykowane skórze atopowej. Zwykle kremy na AZS i maści tego typu są dostępne w aptekach. Odpowiednio odbudowany płaszcz lipidowy skóry sprawia, że w mniejszym stopniu odparowuje z niej woda i przyczynia się do znacznej poprawy nawilżenia.

Zwykle zalecenia odnoście pielęgnacji skóry z problemami alergicznymi, mówią też o tym, aby unikać dłuższego namaczania skóry. Częściej zaleca się prysznic niż dłuższe kąpiele. Do mycia należy stosować preparaty, które mają działanie natłuszczające i myją, nie uszkadzając naturalnego płaszcza lipidowego skóry. Dodatkowo warto myć się w letniej wodzie, aby nie podrażnić skóry wysoką temperaturą. Dobrze jest od razu po prysznicu nakładać preparaty natłuszczające.

Innym zaleceniem, które pomoże Ci uchronić się od podrażnień, jest wykonywanie wszelkich czynności związanych ze sprzątaniem i kontaktem z chemią w rękawiczkach. Co więcej, jeśli pojawi się silny i uciążliwy świąd, staraj się nie drapać skóry. Ulgę może przynieść poklepywanie lub delikatne uciskanie skóry, lub przykładanie wilgotnej gazy.

Co do właściwej terapii egzemy, to najczęściej wykorzystywaną grupą leków są glikokortykosteroidy miejscowe. Maść na egzemę z substancjami z tej grupy stosuje się z przepisu i według zaleceń lekarza. Wynika to z ryzyka, które wiąże się z nieprawidłowym stosowaniem sterydów na skórę. Mogą one przyczynić się do rozszerzenia naczyń oraz ścieńczenia i uszkodzenia skóry. Oprócz maści na rynku występują też inne postacie glikokortykosteroidów do stosowania na skórę, np. płyny, żele czy kremy. Najczęściej początkowo, przy zaostrzeniu atopowego zapalenia skóry, stosuje się mocniejsze preparaty, a następnie wraz z wygajaniem zmian – słabsze. Niekiedy lekarz może wypisać choremu maści do wykonania w aptece. W ten sposób możesz uzyskać preparat o spersonalizowanym dla danego przypadku składzie.

Do pielęgnacji skóry możesz używać też preparatów z mocznikiem czy kwasem salicylowym. Mają one za zadanie zmiękczyć skórę i polepszyć penetrację leków. Możesz je stosować po konsultacji z lekarzem.

A może mentol na egzemę?

Dodatkiem do maści robionych na zamówienie może być też mentol, który w przypadku egzemy ma za zadanie łagodzenia swędzenia skóry.

W zależności od dokładnego miejsca wystąpienia egzemy, zamiast sterydów można zastosować też kremy z substancją o nazwie takrolimus, która również ma za zadanie osłabić nadmierną aktywację układu immunologicznego. Takie preparaty stosuje się w przypadku zmian w fałdach skóry lub kiedy występuje egzema wokół ust czy innych części twarzy.

W przypadku kiedy zmiany skórne są rozległe i zaognione, lekarz może Ci zaordynować przyjmowanie glikokortykosteroidów doustnie, zwykle przez okres paru dni. Przy egzemie z silnym świądem można stosować również hydroksyzynę na noc. To lek, który powinien zarówno zahamować swędzenie, jak i ułatwić zaśnięcie. Co więcej, cięższe przypadki egzemy mogą być leczone za pomocą naświetlania skóry specjalnymi lampami ze światłem ultrafioletowym. 

Jeśli egzemie towarzyszą nadkażenia skóry, leki sterydowe mogą być łączone z preparatami o działaniu przeciwbakteryjnym czy przeciwgrzybiczym”.

Jak wygląda egzema i jak sobie z nią poradzić – zapamiętaj!

Egzema to bardzo częsta choroba skóry, która może objawiać się uporczywymi, nawracającymi i swędzącymi zmianami skórnymi. Ważne jest odpowiednie postawienie diagnozy oraz zidentyfikowanie czynników powodujących zaostrzenie zmian.

Źródła:

1. Christoffers W, Coenraads P, Svensson Å, Diepgen TL, Dickinson-Blok JL, Xia J, Williams HC. Interventions for hand eczema. Cochrane Database of Systematic Reviews 2019
2. Gajewski P.; Szczeklik A.: Interna Szczeklika. 2013