Zespół niespokojnych nóg (RLS) – przyczyny, objawy i leczenie

Zespół niespokojnych nóg może dotyczyć nawet 10% populacji. To schorzenie neurologiczne, którego charakterystycznym objawem jest potrzeba ciągłego poruszania kończynami górnymi, nasilająca się w nocy oraz podczas odpoczynku. Osoby zmagające się z RLS skarżą się na problemy z zasypianiem i utrzymaniem snu. Dowiedz się, jak rozpoznać i wyleczyć zespół niespokojnych nóg!

Co to jest zespół niespokojnych nóg?

Zespół niespokojnych nóg, czyli RLS (ang. Restless Legs Syndrome), nazywany także zespołem Wittmaacka-Ekboma, to zbiór objawów neurologicznych o charakterze parestezji.

• Osoby cierpiące na RLS odczuwają mrowienie, pieczenie i drętwienie nóg.
• Syndrom niespokojnych nóg uaktywnia się w nocy, ale objawy mogą pojawić się również w trakcie dnia i podczas odpoczynku.
• Ze schorzeniem wiążą się także długie podróże samolotem lub samochodem.
• Jego charakterystyczną cechą jest to, że symptomy znikają pod wpływem ruchu.
• Choroba może rozwinąć się w każdym wieku, jednak najbardziej narażoną na jej wystąpienie grupą są: seniorzy, kobiety ciężarne (III trymestr ciąży) oraz osoby przewlekle chore.

Zespół niespokojnych nóg – przyczyny

Przyczyny schorzenia nie zostały do końca poznane. Wiadomo, że może ono mieć:

• Charakter wtórny – związany z konkretnymi zaburzeniami i stanami,
• Charakter idiopatyczny – bez jednoznacznie określonej przyczyny występowania. Przypuszczalnie znaczenie mogą mieć predyspozycje genetyczne. Szacuje się, że RLS pojawia się u nawet ok. 50% osób, których najbliżsi członkowie zmagali się z tym schorzeniem.

Do najczęściej wymienianych przyczyn zespołu niespokojnych nóg o charakterze wtórnym należą:

• Niedobór pierwiastków i witamin: niedobór żelaza, magnezu, witaminy B12 oraz witaminy D,
• Zaburzenia produkcji dopaminy,
• Wysoki poziom estrogenów (u kobiet ciężarnych),
• Choroby autoimmunologiczne: reumatoidalne zapalenie stawów,
• Choroby neurologiczne: choroba Parkinsona, polineuropatie, fibromialgia, stwardnienie rozsiane, dystonia,
• Choroby metaboliczne: cukrzyca, dna moczanowa,
• Skutek uboczny przyjmowanych leków (przeciwdepresyjnych, przeciwpadaczkowych), lub odstawienia środków nasennych,
• Przewlekły stres,
• Nadużywanie używek: alkoholu, środków odurzających, kofeiny.

Zespół niespokojnych nóg – objawy

Objawy schorzenia zazwyczaj uaktywniają się późnym popołudniem lub wieczorem i najbardziej dają o sobie znać w nocy. Do charakterystycznych symptomów należą:

• Nieodparta potrzeba poruszania nogami nasilająca się wieczorem i w nocy (kiedy osoba wykonuje ruchy, czuje zdecydowaną ulgę),
• Nieprzyjemne doznanie czuciowe: drętwienie, mrowienie, pieczenie, pulsowanie, parestezje kończyn dolnych,
• Ogólny niepokój ruchowy,
• Niespokojny sen, ciągłe wybudzanie się, trudności z zasypianiem.

Częstotliwość odczuwania powyższych objawów może być różna – niektórzy pacjenci doświadczają ich codziennie, natomiast inne osoby kilka razy w ciągu miesiąca. U części chorych schorzenie przebiega z okresami remisji, które mogą trwać nawet kilka lat. W zaawansowanym stadium schorzenia dolegliwości mogą występować także w obrębie tułowia i kończyn górnych.

Zespół niespokojnych nóg ma negatywny wpływ na pogorszenie funkcjonowania i zdrowie psychiczne. Powoduje problemy z zasypianiem i bezsenność, co niesie za sobą dalsze konsekwencje: obniżenie nastroju, spadek energii i problemy z koncentracją. Co więcej, ryzyko rozwoju depresji u pacjentów z RLS jest nawet czterokrotnie wyższe.

Zespół niespokojnych nóg – leczenie

Diagnoza zespołu niespokojnych nóg zawsze jest poprzedzona dokładnym wywiadem medycznym, na podstawie którego lekarz jest w stanie wychwycić obecność cech klinicznych omawianego zaburzenia. Równie istotne jest określenie czy pacjent przyjmuje leki mogące powodować zespół niespokojnych nóg. Specjalista może zalecić wykonanie badań laboratoryjnych, aby wykluczyć inne choroby, m.in.:

• Choroby zapalne (morfologia krwi, OB, CRP),
• Cukrzyca (oznaczenie stężenia glukozy na czczo),
• Choroby nerek (poziom kreatyniny i jonogram),
• Choroby wątroby (oznaczenie aktywności aminotransferaz),
• Niedobór żelaza (stężenie ferrytyny),
• Niedobór magnezu (oznaczenie stężenia magnezu).

Kryteria, na podstawie których rozpoznaje się zespół niespokojnych nóg, obejmują m.in.: występowanie charakterystycznych objawów, nasilenie ich w trakcie odpoczynku, ciągły przymus ruchu oraz nawracanie dolegliwości. Dokładna diagnostyka pozwala stwierdzić, czy syndrom ma charakter wtórny, wynikający z choroby podstawowej, czy pierwotny (idiopatyczny) o nieznanej przyczynie. Lekarz może skierować pacjenta do neurologa, aby wykluczyć choroby o podłożu neurologicznym np. polineuropatię.

Leczenie zespołu niespokojnych nóg może mieć charakter objawowy lub przyczynowy.

• Jeśli pacjent cierpi na wtórną postać schorzenia, wówczas dąży się do wyleczenia choroby podstawowej, która wywołuje dokuczliwe objawy.
• W przypadku niedoborów pierwiastków do terapii mogą zostać włączone preparaty żelaza, witaminy C, witamin z grupy B, czy witaminy D. W sytuacji występowania RLS u najmłodszych dobiera się żelazo dla dziecka w ściśle określonych dawkach. Jeśli pacjenci zmagają się z cukrzycą, do terapii mogą zostać włączone witaminy i minerały dla diabetyków oraz suplementy dla diabetyków.
• Specjalista przy idiopatycznym zespole niespokojnych nóg może zalecić stosowanie leków dopaminergicznych, środków przeciwpadaczkowych oraz słabych opioidów.

Domowe sposoby na zespół niespokojnych nóg

Domowe sposoby na zespół niespokojnych nóg opierają się przede wszystkim na modyfikacji stylu życia.

• Warto przyjrzeć się codziennej diecie. Objawy RLS mogą nasilać się pod wpływem nadmiaru kofeiny, napojów gazowanych, napojów energetycznych, czy palenia papierosów. Podobnie działa alkohol oraz mocna herbata, dlatego najlepiej ograniczyć ich spożywanie.
• W łagodzeniu uciążliwych dolegliwości bardzo dobre rezultaty dają gorące kąpiele, które działają rozluźniająco i kojąco. W tym celu można wykorzystać zioła np. olejek lawendowy.
• Dla zmniejszenia napięcia mięśniowego warto regularnie przed snem samodzielnie wykonywać masaże nóg z użyciem specjalnie dedykowanych maści do masażu oraz stosować techniki relaksacyjne (jogę lub medytację).
• Równie istotną rolę odgrywa przestrzeganie higieny snu: stałe pory kładzenia się spać, wyciszenie przed snem oraz wywietrzenie sypialni.
• Osoby cierpiące na RLS do swojej rutyny dnia powinny wprowadzić także umiarkowaną aktywność fizyczną. Ważne, aby była to ulubiona forma wysiłku: spacery, jazda na rowerze, basen, bieganie itp.

Podsumowanie

Zespół niespokojnych nóg to bardzo dokuczliwa przypadłość, która nieleczona prowadzi do obniżenia jakości życia. Ważną rolę w terapii odgrywa suplementacja witamin oraz zmiana nawyków życiowych. Jeśli odczuwamy objawy mogące wskazywać na RLS, warto jak najszybciej skorzystać z konsultacji lekarskiej.