Upławy – oznaka infekcji czy fizjologia? Lekarz odpowiada

Obecność wydzieliny z pochwy to rzecz zupełnie naturalna i prawidłowa. Produkcja śluzu uzależniona jest od stężeń poszczególnych hormonów, w związku z czym zmienia on swoją konsystencję i ilość w zależności od fazy cyklu miesiączkowego. Czym wobec tego są upławy? Jak je rozpoznać? I o czym mogą świadczyć? Przyczyna często wiąże się z etiologią infekcyjną. 

Czym właściwie są upławy? 

Obecność wydzieliny z pochwy związana jest z pracą gruczołów błony śluzowej macicy i pochwy. Zmiany hormonalne, które zachodzą w poszczególnych fazach cyklu miesiączkowego, wywierają wpływ na wygląd, ilość i konsystencję śluzu. 

W każdym cyklu, po ustaniu miesiączki, dochodzi do stopniowego wzrostu produkcji śluzu, który bezpośrednio przed owulacją staje się bardziej wodnisty i ciągliwy. Przezroczysty, ciągnący się i obfity śluz wiąże się z jajeczkowaniem i ułatwia penetrację plemników. Wydzielina z pochwy podczas owulacji jest na tyle charakterystyczna, że wiele kobiet z łatwością rozpoznaje u siebie tę fazę. 

Po owulacji ilość śluzu staje się coraz mniejsza. Wydzielina przestaje być ciągliwa i wodnista, a robi się gęstsza, mętna, nieco lepka i nieprzepuszczalna dla plemników. Podsumowując, prawidłowa wydzielina z pochwy jest biaława lub przezroczysta, o charakterze śluzowym lub kłaczkowatym. 

Wygląd i zapach wydzieliny pochwowej u każdej kobiety może się nieco różnić, jest to bowiem kwestia indywidualna. Na jego cechy, oprócz fazy cyklu miesiączkowego, wpływają także stosowane leki (np. antykoncepcja), ciąża, menopauza czy zabiegi ginekologiczne. Ilość produkowanego śluzu wyraźnie zwiększa się podczas pobudzenia seksualnego. Także podczas ciąży wydzielina z pochwy może być bardziej obfita. Prawidłowy śluz odpowiada za płodność, możliwość czerpania przyjemności ze stosunków seksualnych, a także ochronę przed infekcjami.

Dowiedz się więcej na temat menopauzy: Menopauza − co warto wiedzieć o czasie przekwitania?.

Upławy z pochwy to nieprawidłowa wydzielina pochwowa. Mogą mieć różną konsystencję, barwę, zapach czy nasilenie. Najczęściej są związane z infekcją grzybiczą lub bakteryjną pochwy, ale istnieją także inne przyczyny. 

Jak rozpoznać upławy? 

Aby szybko i skutecznie dostrzec nieprawidłowe zmiany wydzieliny z pochwy, obserwuj swój śluz na co dzień. Poznasz jego cechy w poszczególnych fazach cyklu miesiączkowego, dzięki czemu łatwiej zauważysz, że cokolwiek zaczyna odbiegać od normy. Zwróć uwagę na kolor swojego śluzu, który w prawidłowych warunkach jest zwykle białawy lub przezroczysty. Fizjologiczna wydzielina z pochwy jest najczęściej bezwonna lub cechuje się delikatnym zapachem. Upławy również mogą być bezwonne, ale czasem wydzielają rybi, cuchnący lub mdławy zapach. 

Ich ilość może być różna. Czasem są one skąpe i wówczas trudniej je zauważyć. W niektórych przypadkach natomiast są bardzo obfite i wymagają noszenia wkładek lub częstej zmiany bielizny. Pozostałe cechy upławów zależą od podłoża nieprawidłowości. Koniecznie zwróć uwagę na serowatą, ropną czy pienistą wydzielinę, a także na śluz podbarwiony krwiście. 

Upławy – objawy, którym warto się przyjrzeć

Infekcje żeńskich narządów płciowych należą do jednych z najczęstszych schorzeń spotykanych w codziennej praktyce ginekologicznej. W jednym gramie prawidłowej wydzieliny pochwowej znajdują się miliardy „dobrych” bakterii, a także liczne substancje, które zapobiegają rozwojowi patogennych szczepów. Zachwianie równowagi i zmiany w endogennej florze bakteryjnej mogą prowadzić do powstania infekcji. Upławy są typowym i klasycznym objawem zapaleń pochwy i szyki macicy. Do najczęstszych przyczyn należy grzybica, niespecyficzne zakażenia bakteryjne oraz rzęsistkowica.

Przeczytaj więcej o nawracającym zakażeniu pochwy: Znowu to samo! Nawrót grzybicy pochwy.

Grzybica pochwy cechuje się charakterystycznymi, białymi, serowatymi czy grudkowatymi upławami. Niekiedy towarzyszą im też inne objawy. W ciąży upławy mogą występować w ogromnych ilościach, poza nią są jednak czasem ledwie dostrzegalne. Pamiętaj też, że główną dolegliwością pacjentek zmagających się z grzybicą pochwy jest uporczywy i bardzo dokuczliwy świąd. 

W przypadku niespecyficznych bakteryjnych zakażeń pochwy wydzielina jest homogenna, szara lub mleczna. Upławy często mają nieprzyjemny, rybi zapach, który nasila się po stosunku płciowym. 

Obfite, pieniste, żółto-zielonkawe lub żółto-szare upławy o mdłym zapachu mogą być objawem rzęsistkowicy. Towarzyszą im świąd oraz objawy dyzuryczne, czyli dolegliwości bólowe lub pieczenie podczas oddawania moczu. W okresie ostrej infekcji może pojawić się intensywny ból okolic sromu i pochwy. Niekiedy pojawiają się również oznaki zapalenia pęcherza, takie jak uczucie częstego parcia na mocz przy oddawaniu jego skąpych ilości. Zwykle wydziela on silną woń, a niekiedy zabarwiony jest krwią. Zanim zdecydujesz się wziąć tabletki na zapalenie pęcherza, potwierdź diagnozę u specjalisty.

Upławy mogą być także oznaką innych zakażeń przenoszonych drogą płciową. Śluzowo-ropne upławy są czasem jedynym objawem zakażenia rzeżączkowego czy infekcji Chlamydią trachomatis. 

Zobacz też, jak uchronić się przed infekcją: Chlamydioza − jak się przed nią ustrzec?.

Podsumowując, jeśli zaobserwujesz u siebie upławy, koniecznie zwróć uwagę na ich ilość, barwę, konsystencję oraz zapach. Cuchnące upławy czy wydzielina o rybim lub mdłym zapachu nie są oznaką prawidłowego śluzu. Podobnie, jeśli przyjmuje on inną barwę niż białawą lub bezbarwną, pieni się i ma serowatą konsystencję, poszukaj przyczyny. Wszelkie inne dolegliwości, takie jak świąd, pieczenie, ból czy dyskomfort podczas oddawania moczu to dodatkowe symptomy, które powinny zachęcić Cię do pilnej wizyty u ginekologa. 

Najczęstsze przyczyny upławów

Mimo że upławy są typowym objawem zapaleń pochwy i szyjki macicy, miej na uwadze, że mogą się pojawić nie tylko w infekcjach dolnego odcinka narządów płciowych. Niekiedy są one bowiem związane z zapaleniem błony śluzowej macicy lub wodniakiem jajowodu. W tym pierwszym schorzeniu upławy często są podbarwione krwią, a pacjentki gorączkują i cierpią na bóle podbrzusza. Podłożem upławów mogą być także procesy nowotworowe pochwy i macicy. Czasem są efektem pozostawienia w pochwie ciała obcego lub wiążą się ze stosowanymi preparatami dopochwowymi, które mogą działać drażniąco. W etiologii upławów istotną rolę odgrywają także wszelkie zaburzenia gospodarki hormonalnej. 

Do pojawienia się upławów predysponują: ciąża, antybiotykoterapia, sterydoterapia, immunosupresja, otyłość, cukrzyca, częste zmiany partnerów seksualnych, częste irygacje pochwy i nieprawidłowa (niedostateczna lub przeciwnie – nadmierna) dbałość o higienę okolic intymnych. 

Przeczytaj artykuł na temat płynów ginekologicznych: Płyn ginekologiczny: jak go prawidłowo stosować?.

Upławy – jak sobie z nimi poradzić? 

Jeśli zaobserwujesz u siebie nieprawidłową wydzielinę z pochwy, udaj się do ginekologa. Zastanów się, jakie inne dolegliwości Ci dokuczają, nawet jeśli nie zawsze występują. Dokładne badanie ginekologiczne i ewentualne przeprowadzenie dodatkowych badań (np. wymaz z pochwy) w większości przypadków pozwala wprowadzić skuteczne leczenie, które szybko przynosi ulgę. Leki na infekcję pochwy często mają formę dopochwową (np. globulki), choć w niektórych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie leku doustnego. 

W razie podejrzenia innej niż infekcja dolnego odcinka narządów rodnych etiologii upławów, ginekolog zapewne rozszerzy diagnostykę. Przydatne mogą okazać się badania obrazowe czy laboratoryjne. W uzasadnionych przypadkach (np. silnych dolegliwości bólowych, objawów ogólnych lub podejrzenia rozrostu nowotworowego) konieczne może okazać się leczenie w warunkach szpitalnych. 

W jaki sposób możesz zminimalizować ryzyko infekcji i pojawienia się nieprawidłowej wydzieliny z pochwy? Przede wszystkim zadbaj o prawidłową higienę okolic sromu i krocza – dbaj o czystość, ale nie przesadzaj. Pamiętaj, że pochwa nie wymaga mycia od środka, a próby wtłoczenia do jej wnętrza preparatów myjących mogą jedynie zaburzyć naturalną mikroflorę i sprzyjać rozwojowi zakażeń. Wybieraj delikatne środki do mycia, np. mydło, którym myjesz także resztę ciała. Unikaj natomiast perfumowanych, drażniących preparatów. 

Zatroszcz się o swoją dietę: ogranicz słodycze, a wprowadź do jadłospisu jogurty, kefiry czy kiszonki. Noś przewiewną, lekką bieliznę z naturalnych tkanin i unikaj obcisłych spodni. Śpij w nocy bez majtek. W czasie miesiączki wymieniaj podpaski czy tampony tak często, jak jest to konieczne. Możesz wspomóc się także probiotykami doustnymi lub dopochwowymi. Szczególnie przydadzą się one bezpośrednio po wyleczeniu infekcji lub w razie nawrotowych zapaleń pochwy. Probiotyki ginekologiczne pomogą bowiem przywrócić prawidłową mikroflorę w Twojej pochwie. 

Upławy – co warto zapamiętać?

Upławy to nieprawidłowa wydzielina z pochwy, którą należy odróżnić od śluzu pojawiającego się w różnym natężeniu we wszystkich fazach cyklu miesiączkowego. Mogą mieć one różne przyczyny, m.in. zapalenie, grzybica czy bakteryjne zakażenie pochwy. Aby ułatwić diagnostykę podczas wizyty u specjalisty, zaobserwuj ilość, konsystencję, barwę oraz zapach. Oprócz aplikowania przepisanych przez lekarza preparatów, nie zapomnij o higienie okolic intymnych, zadbaj o codzienną dietę i noś przewiewną bieliznę.

Źródła:

1. Pawelczyk L., Banaszewska B., Cykl miesiączkowy. W: Położnictwo i ginekologia, red. G. H. Bręborowicz, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.
2. Dębski R., Zakażenia i zarażenia żeńskich narządów płciowych. W: Położnictwo i ginekologia, red. G. H. Bręborowicz, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.