Brak apetytu u dzieci i nastolatków. Z czego może wynikać?

Namawiasz swojego malucha do zjedzenia obiadu, a „łyżeczka za mamę i za tatę” już nie działa? A może Twój nastolatek nie chce jeść? Wiedz, że brak apetytu u dziecka może mieć wiele przyczyn. Małe zainteresowanie jedzeniem nie jest od razu powodem do niepokoju, natomiast jeśli pojawiają się inne objawy, a brak apetytu u dziecka trwa dłużej niż kilka dni, to warto pobudzić swoją rodzicielską czujność.

Brak apetytu u dziecka a inne niepokojące objawy

Przedłużający się brak apetytu i związana z nim niekompletna dieta,naraża dziecko na nieprawidłowy rozwój płciowy, problemy z koncentracją i większą zapadalność na infekcje.

Objawy, które mogą towarzyszyć utracie apetytu to:

• brak przyrostu masy ciała i zahamowanie wzrostu dziecka,
• zmiany w wyglądzie: bladość skóry, szybkie męczenie się,
• zmiany w zachowaniu dziecka: apatyczność, ciągła senność lub odwrotnie – drażliwość i zły nastrój,
• skarżenie się na bóle brzucha, biegunki, zaparcia lub wzdęcia,
• objawy infekcji: gorączka, kaszel i katar.

Powyższe objawy, w połączeniu z brakiem apetytu u dziecka, mogą mieć związek z pojawieniem się różnych schorzeń. Wtedy warto udać się z dzieckiem do pediatry, by znaleźć przyczynę zaburzeń łaknienia.

Brak apetytu u dziecka – przyczyny związane z codziennym stylem życia

Co może wpłynąć na brak apetytu u dziecka? Oto kilka wskazówek.

1. Zbyt duża ilość słodkich przekąsek

Dzieci często między posiłkami proszą rodziców o czekoladę, chipsy, batoniki czy lizaki. Mówi się, że jeśli maluch choć raz spróbuje łakoci, to już zawsze będzie chciał je jeść. Gdy dziecko między posiłkami zjada mnóstwo przekąsek, to brakuje mu apetytu na podstawowe posiłki.

Uporządkuj nawyki żywieniowe swojego malucha! Pozwalaj na słodkości tylko raz w tygodniu lub zastąp je smacznymi owocami. Nie tylko unormujesz w ten sposób harmonogram posiłków, ale odbędzie to także z korzyścią dla zdrowia.

2. Upodobania kulinarne

Czy zauważyłeś, że Twoje dziecko zjada tylko określone potrawy, a za innymi nie przepada? Taka dieta może wydawać się niezrównoważona, ale w dłuższym czasie wyrównuje się. Jeśli jednego dnia dziecko zjada tylko owoce, a innego płatki na mleku, to w ciągu tygodnia przyjmuje wszystko, co jest mu potrzebne do prawidłowego rozwoju.

Nie zmuszaj dziecka do zjadania tego, co wydaje Ci się konieczne. Grozi to stresem i uczuciem presji, które tylko pogłębią niechęć do jedzenia i spowodują jeszcze większe problemy z utrzymaniem prawidłowej diety.

3. Mało ruchu

Gdy dziecko zaczyna chodzić i poznawać świat, nie jest w stanie usiedzieć w miejscu i spokojnie zjeść, bo ciągle interesuje je coś innego.  Aby w tym celu pobudzić apetyt malucha, zadbaj o ruch. Aktywność na świeżym powietrzu zwiększa zapotrzebowanie organizmu na kalorie.

4. Zaparcia nawykowe

Dziecko z przyczyn lękowych może przestać regularnie się wypróżniać. Jest co najmniej kilka powodów: ponaglanie, zimna deska klozetowa lub ból towarzyszący wypróżnianiu. Z tego powodu maluch może stracić apetyt. Jeśli chcemy go przywrócić, to trzeba zadbać o regularne oddawanie kału.

5. Konfliktowa sytuacja w domu

Srogie zmuszanie dziecka do jedzenia, krzyki czy kłótnie w domu nasilają zaburzenia łaknienia. Chęć zwrócenia na siebie uwagi lub zazdrość o rodzeństwo także mogą nasilać brak apetytu. Należy zadbać o odpowiednią atmosferę towarzyszącą spożywaniu posiłków, by maluch czuł się bezpiecznie.

Brak apetytu u dziecka – przyczyny wynikające z chorób

Niechęć do jedzenia może być także spowodowana toczącą się w ciele Twojego dziecka chorobą.

1. Alergia pokarmowa

Często bywa tak, że niedojrzały układ pokarmowy Twojego dziecka nie jest jeszcze w pełni przygotowany do zetknięcia się ze wszystkimi składnikami pożywienia. Brak apetytu może wynikać z faktu, że dziecko jest uczulone na jakiś składnik pokarmowy, np. białko jaja kurzego, krowie mleko czy pomidory.

Wytropienie alergenu pokarmowego może zająć trochę czasu i wymagać specjalistycznych badań, natomiast w ogromny sposób poprawi komfort życia dziecka.

2. Zespół złego wchłaniania

Brak apetytu u dziecka może być objawem zespołu złego wchłaniania. Nie myl tego schorzenia z alergią pokarmową! Zaliczamy do niego nietolerancję glutenu. Wiąże się z tym, że nawet przy spożywaniu kompletnych posiłków składniki pokarmowe są w dużym stopniu wydalane. Pojawiają się wtedy dolegliwości w postaci bólów brzucha, wzdęć, biegunek i nieprzyjemnie pachnących stolców. 

3. Infekcja

Jeśli Twojemu dziecku nagle brakuje apetytu, może dopadła go infekcja! Każde przeziębione dziecko jest senne, osłabione i przez kilka dni odmawia jedzenia posiłków. Teorii na ten temat jest wiele – naukowcy twierdzą, że dzięki temu organizm w chorobie nie traci energii na trawienie.

4. Pasożyty

Owsiki i lamblie są wśród dzieci stosunkowo powszechne. Wiąże się to najczęściej z niedostateczną higieną malucha, który często wkłada zabawki do buzi, rzadko myje ręce i zjada nieumyte owoce. Oprócz braku apetytu u dziecka mogą pojawić się objawy w postaci dolegliwości brzusznych, dużej drażliwości i stanów podgorączkowych.

5. Inne choroby

Brak apetytu może wiązać się też z takimi chorobami jak anemia, infekcje układu moczowego czy schorzenia tarczycy. Ich diagnostyka opiera się o specjalistyczne badania krwi i moczu, które zleca lekarz.

Co oznacza brak apetytu u nastolatków?

Irmina Turek opowiada, jakie mogą być przyczyny braku apetytu u nastolatków.

„Przyczyn braku apetytu u nastolatka może być wiele. Mogą wiązać się nie tylko ze stresem czy młodzieńczym buntem. Brak apetytu może wskazywać na różnego rodzaju choroby gastrologiczne, endokrynologiczne czy psychiczne.

Podstawową informacją podczas próby ustalenia, jaka jest przyczyna spadku apetytu u dziecka, są objawy towarzyszące niejedzeniu.

• Czy nastolatek czuje się dobrze poza tym, że unika jedzenia?
• Czy też występują inne objawy, takie jak nudności, wymioty, bóle brzucha, które pojawiają się po jedzeniu lub gorączka?

Jeśli brak apetytu u nastolatka będzie łączył się z gorączką, zmęczeniem czy dreszczami, może to wskazywać na infekcję, co wymaga konsultacji z lekarzem i terapii infekcji. A gdy unikaniu jedzenia towarzyszą objawy gastryczne i stan ten się przedłuża, warto sprawdzić układ pokarmowym, bo brak apetytu może być skutkiem choroby pokarmowej. Przy diagnostyce bierze się również zaburzenia wypróżnień.

Brak apetytu u nastolatków często wiąże się ze stresem. Może on bezpośrednio zmniejszać łaknienie lub powodować zaburzenia ze strony układu pokarmowego, co przekłada się na brak apetytu. Stres może nawet doprowadzić do choroby wrzodowej. Jeśli jest bezpiśrednią przyczyną, a sytuacja się przedłuża lub epizody niejedzenia występują często, warto zasięgnąć rady psychiatry lub zwrócić się o pomoc do psychologa. W wielu przypadkach rozmowa przeprowadzona przez profesjonalistę pomoże wyrobić młodemu człowiekowi inne, zdrowsze sposoby radzenia sobie z nadmiernym napięciem.

Czasem brak apetytu to przejściowy stan i nie wymaga dodatkowych konsultacji. Jeśli jednak na skutek tego, że nastolatek nie chce jeść, dochodzi do spadku masy ciała większego niż 5%, należy dokładniej zbadać przyczyny niejedzenia”.

Zaburzenia łaknienia u nastolatków

Irmina Turek porusza ważny temat zaburzeń łaknienia, który występuje u nastolatków.

„Jeszcze nie tak dawno temat żywienia nastolatków był rzadko poruszany. Istniało wiele opracowań odpowiedniego żywienia małych dzieci, aby zapewnić im optymalny rozwój i dobry start. Temat nastolatków pozostawał na dalszym planie. Obecnie przykłada się do niego coraz większą wagę. W okresie dorastania organizm w dalszym ciągu się kształtuje i tak jak u mniejszych dzieci potrzebuje zbilansowanej diety, aby prawidłowo się rozwijać.

Dodatkowo dzieci w okresie dorastania narażone są na bardzo dużo stresów i napięć oraz wpływów środowiska zewnętrznego, które mogą niekorzystnie wpływać na ich dietę i zwyczaje żywieniowe. Optymalne odżywienie odgrywa kluczową rolę zarówno w rozwoju fizycznym, jak i psychicznym dorastających organizmów. Bardzo często zaburzenia diety u nastolatków prowadzą do powstawania problemów skórnych (tak często krępujących i wstydliwych dla młodych), zaburzeń masy ciała i odżywiania.

Jeśli chodzi o zalecenia dietetyczne dla nastolatków, to podstawowe zasady są bardzo proste. Najlepiej sprawdza się spożywanie posiłków w regularnych odstępach czasu w ciągu dnia (około 5 posiłków). Należy wypijać min. 1,5 litra wody dziennie. Kiedy nastolatek ćwiczy, wody należy wypijać więcej. Warto położyć duży nacisk na spożywanie warzyw i owoców oraz w miarę możliwości zastępować nimi niezdrowe przekąski.

W przypadku niejadków przygotowanie i wplecenie w dietę dużą liczbę warzyw i owoców stanowi nie lada wyzwanie, ale i temat, w którym można naprawdę puścić wodze fantazji. Na co dzień najlepiej stawiać na proste produkty i samemu komponować dania tak, aby jak najbardziej unikać żywności przetworzonej”.

Dieta nastolatka a wzrost i rozwój

Irmina Turek pisze o tym, jak powinna wyglądać zdrowa dieta nastolatka.

„W okresie nastoletnim dzieci gwałtownie rosną. Wtedy dochodzi do szybkiego budowania i wydłużania kości. Najczęstszą przyczyną zaburzenia procesów rośnięcia u nastolatków na świecie jest niedożywienie. W niektórych rejonach wynika ono z ubóstwa, w innych z narzucanych sobie nadmiernych restytucji kalorycznych i diet.

Odpowiednia ilość składników odżywczych jest niezbędna dla prawidłowego rozwoju i wzrostu. Sposób odżywiania, oprócz dostarczania budulca np. do powiększania tkanki kostnej, wpływa również na poziomy hormonów, takich jak  hormon wzrostu, gonadotropiny czy insulinopodobny czynnik wzrostu (IGF-1). Dodatkowo ważny jest również stopień prawidłowej mineralizacji kości. Warunkuje on prawidłową wytrzymałość tkanki kostnej na urazy i obciążenia. Mocne restrykcje żywieniowe i niedojadanie w wieki nastoletnim może przełożyć się na niższy wzrost i mniej odporny kościec w dorosłym wieku. Główne składniki, które powinny być dostarczane w słusznych ilościach, aby zapewnić mocny szkielet w dorosłości to wapń, fosfor i witamina D₃. Liczne badania wykazują, że ich niedobory obniżają wytrzymałość kości i zwiększało ich kruchość”.

Brak apetytu u dzieci i nastolatków

Niechęć do jedzenia może mieć różne przyczyny. Kiedy dziecko lub nastolatek nie ma ochoty na jedzenie przez dłuższy czas, warto udać się na konsultację do pediatry, który wskaże dalszą drogę diagnostyczną.

Źródła:

1. Instytut Żywności i Żywienia. Piramida Zdrowego Żywienia i Stylu Życia Dzieci i Młodzieży, 2019
2. D. Rogol , P.A. Clark, J.N. Roemmich. Growth and pubertal development in children and adolescents: effect of diet and physical activity. The American Journal of Clinical Nutrition, 2000
3. K. Das i in. Nutrition in adolescents: physiology, metabolism and nutritional needs. Ann. N. Y. Acad. Sci., 2017