Stan podgorączkowy – kiedy występuje i jak sobie z nim radzić?

O stanie podgorączkowym mówimy, gdy temperatura ciała mierzona w przewodzie słuchowym zewnętrznym, jamie ustnej lub odbycie wynosi pomiędzy 37,1°C a 38°C. Nieznacznie podwyższona ciepłota ciała, niespełniająca kryteriów gorączki, może wynikać zarówno z przyczyn fizjologicznych, jak i patologicznych. Dowiedz się, kiedy może wystąpić stan podgorączkowy i jak sobie z nim radzić.

Co to jest stan podgorączkowy?

Stan podgorączkowy, podobnie jak gorączka, jest wynikiem przestrojenia fizjologicznych mechanizmów odpowiedzialnych za regulację ciepłoty ciała z zakresu prawidłowego na wyższy. Centralny ośrodek termoregulacji znajduje się w polu przedwzrokowym w podwzgórzu. W odpowiedzi na czynnik zapalny, toksyczny, hormonalny lub immunologiczny, który przez nasz układ odpornościowy został uznany za niebezpieczny, dochodzi do pobudzenia komórek odpornościowych (m.in. monocytów i makrofagów) do wytwarzania pirogenów endogennych. Są to białka ostrej fazy, które powodują zmianę punktu nastawienia w ośrodku termoregulacji z temperatury prawidłowej na wyższą.

Stan podgorączkowy oraz gorączka są więc reakcją fizjologiczną – jednym z podstawowych mechanizmów obronnych organizmu stanowiących wsparcie dla układu odpornościowego.

Od ilu stopni jest stan podgorączkowy?

Stan podgorączkowy to podwyższona temperatura ciała mieszcząca się w zakresie od 37,1°C do 38°C. Gdy zmierzona ciepłota ciała przekracza 38°C, mamy do czynienia z gorączką. Pomiar można przeprowadzić w przewodzie słuchowym zewnętrznym, jamie ustnej lub odbycie. Dla często stosowanego, przesiewowego pomiaru temperatury ciała pod pachą przyjęte są nieco odmienne normy:

• Prawidłowa temperatura ciała pod pachą jest o 5 kresek mniejsza niż w wymienionych okolicach ciała i wynosi 36,6°C.
• Gorączka rozpoznawana jest już przy ciepłocie wynoszącej 37,2°C.
• Jeśli odczyt termometru mieści się pomiędzy tymi wartościami, rozpoznajemy stan podgorączkowy.

Stan podgorączkowy a gorączka

Stan podgorączkowy to najczęściej reakcja organizmu na toczący się w nim stan zapalny. Nierzadko zdarza się, że ciepłota ciała wzrasta i stan podgorączkowy przechodzi w gorączkę. Jest to częste zwłaszcza u dzieci. Natomiast w przebiegu infekcji gorączka u osoby starszej może nie wystąpić, a jej równoważnikiem jest stan splątania, któremu może towarzyszyć stan podgorączkowy.

Stan podgorączkowy – przyczyny

Stan podgorączkowy może wynikać zarówno z przyczyn fizjologicznych, jak i patologicznych.

• Z fizjologicznym podwyższeniem temperatury ciała mamy często do czynienia w czasie ciąży oraz w drugiej fazie cyklu miesiączkowego. Przyczyną tego stanu jest wzrost wydzielania progesteronu, który ma działania termogeniczne, czyli powoduje wzrost temperatury ciała o ok. 0,5°C. 
• Poza tym stan podgorączkowy może być również efektem nadmiernej aktywacji układu współczulnego na skutek wysiłku fizycznego czy stresu.
• Podwyższenie temperatury ciała odpowiadające stanowi podgorączkowemu w wielu przypadkach wynika z toczącego się w organizmie procesu zapalnego, który pobudza komórki odpornościowe do produkcji pirogenów egzogennych oddziałujących na ośrodek termoregulacji w podwzgórzu. Możemy mieć z nim do czynienia w przebiegu infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych, zapalenia ucha środkowego, zapalenia zatok, zakażeń skóry, rozwijających się powikłań po grypie, czy w przebiegu grypy żołądkowej.
• Poza tym nierzadko mamy do czynienia ze stanem podgorączkowym, a rzadziej gorączką przy alergii. 
• Stan podgorączkowy może również wystąpić u kobiet będących w okresie laktacji. Najczęściej wynika z poporodowego nawału pokarmu lub zapalenia piersi.
• Długo utrzymujący się stan podgorączkowy może być również objawem chorób autoimmunologicznych lub nowotworowych.

Stan podgorączkowy – objawy

Stan podgorączkowy jest niespecyficznym objawem, który najczęściej występuje w przebiegu zakażenie wirusowego górnych dróg oddechowych, czyli przeziębienia. Wówczas mamy do czynienia również z innymi symptomami, takimi jak katar, kaszel, uczucie zatkania nosa, ból gardła i głowy. Do opisanych objawów może dołączyć ból ucha i uczucie jego zatkania. Objawy te wskazują na zapalenie ucha środkowego, będące częstym powikłaniem infekcji górnych dróg oddechowych, zwłaszcza u dzieci.

Temperatura ciała w zakresie od 37,1°C do 38°C, z towarzyszącym kaszlem i uczuciem zalegania wydzieliny w drogach oddechowych, a nierzadko również bólem w klatce piersiowej może również wystąpić w przebiegu zapalenia oskrzeli, rzadziej w zapaleniu płuc. Długo utrzymujący się stan podgorączkowy z towarzyszącym uczuciem osłabienia, a często również innymi niespecyficznymi objawami, może być objawem chorób autoimmunologicznych, w których układ odpornościowy atakuje własne komórki organizmu, uznając je za niebezpieczne.

Czym zbijać stan podgorączkowy?

Stan podgorączkowy działa na nasz organizm korzystnie, ponieważ zwiększa ukrwienie tkanek i pobudza układ odpornościowy do walki z zakażeniem. Sam stan podgorączkowy nie jest wskazaniem do stosowania leków przeciwgorączkowych. Podobnie jak w przypadku gorączki podstawową rolę odgrywa łagodzenie dolegliwości towarzyszących, powodujących złe samopoczucie, takich jak bóle mięśni i stawów, bóle głowy czy zimne dreszcze. Leczenie należy dopasować do objawów współwystępujących ze stanem podgorączkowym, aby zapewnić jak największy komfort chorej osobie. Niezwykle ważne pozostaje również regularne mierzenie temperatury w tym samym miejscu i zastosowanie odpowiedniego postępowania w przypadku wystąpienia wysokiej gorączki.

Domowe sposoby na stan podgorączkowy

Zbijanie stanu podgorączkowego domowymi sposobami takimi jak okłady chłodzące, czy chłodna kąpiel nie jest konieczne. W przypadku zakażenia podwyższona temperatura ciała stanowi naturalną odpowiedź organizmu, która ma wspomóc walkę z patogenem. Jednak domowe sposoby mogą okazać się przydatne w niwelowaniu towarzyszących objawów. 

• Warto na przykład przygotować napój przyrządzony z mleka z dodatkiem miodu oraz czosnku, który niweluje ból gardła i kaszel.
• Podobne działanie ma herbata z miodem, maliną i cytryną.
• Dodatkowo należy zadbać, aby powietrze w pomieszczeniu, w którym przebywamy, było odpowiednio nawilżone.

Domowe sposoby znajdują również zastosowanie w leczeniu dolegliwości związanych z nawałem pokarmu oraz zapaleniem sutka u kobiet w okresie laktacji, którym nierzadko towarzyszy stan podgorączkowy. W obu tych sytuacjach wskazane jest regularne, efektywne karmienia piersią lub odciąganie pokarmu laktatorem. Należy to robić co ok. 2 godz., średnio od 8 do 12 razy na dobę. Po zakończeniu karmienia zaleca się stosowanie chłodzących kompresów żelowych na piersi, które niwelują ich obrzęk i bolesność. W przypadku zapalenia sutka konieczne jest również zastosowanie leczenia farmakologicznego.

Podsumowanie

Stan podgorączkowy może wystąpić zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Stanowi stan przejściowy między prawidłową temperaturą ciała a gorączką. Co ważne stan podgorączkowy nie zawsze jest objawem choroby, może również wynikać z przyczyn fizjologicznych.

Źródła:

1. Gajewski, Szczeklik 2022, Kraków
2. L. Ziółkowska, Gorączka, https://podyplomie.pl/pediatria/12238,goraczka, [dostęp 15.05.2023 r.]
3. Kopiński, Gorączka, stan podgorączkowy – przyczyny i leczenie, https://www.mp.pl/pacjent/objawy/175394,goraczka, [dostęp 15.05.2023 r.]