Gorączka – skąd się bierze i jak ją zbić?

Gorączka jest mechanizmem obrony układu odpornościowego w walce z atakiem czynników zakaźnych: bakterii, wirusów, grzybów czy pasożytów. Jednak zbyt wysoka temperatura i jej niekontrolowany wzrost może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia, dlatego istotne jest jej wczesne rozpoznanie oraz odpowiednie postępowanie. W tym artykule wyjaśnimy, czym jest gorączka i jak ją zbić!

Co to jest gorączka?

Gorączka to stan podwyższonej temperatury ciała powyżej fizjologicznej normy. Jest podstawowym mechanizmem obrony organizmu, wsparciem i aktywatorem układu odpornościowego. Za gorączkę przyjmuje się temperaturę powyżej 38°C, natomiast wartości pomiędzy 37,1 a 38°C uznaje się za stan podgorączkowy. Gorączka sama w sobie nie jest chorobą a objawem świadczącym o tym, że organizm został zaatakowany przez drobnoustroje chorobotwórcze i walczy z infekcją.

Wiele osób błędnie interpretuje temperaturę powyżej 36,6°C jako gorączkę. Często widząc na termometrze 37°C, od razu sięgamy po leki, aby jak najszybciej zbić temperaturę. Lekko podwyższona temperatura niekoniecznie musi oznaczać chorobę. Warto pamiętać, że temperatura ciała u każdego może być nieco różna. Jej wartości zależą przede wszystkim od wieku, płci oraz warunków klimatycznych. Tak więc umowne 36,6°C nie zawsze będzie regularną temperaturą ciała dla każdego.

Ze względu na wartości gorączki, wyróżniamy następujące jej rodzaje:

• Normalna temperatura – 36 – 37°C,
• Stan podgorączkowy – 37,1 – 38°C,
• Gorączka umiarkowana – 38,1 – 39°C,
• Gorączka wysoka – powyżej 39°C,
• Hiperpireksja – powyżej 41,1°C.

Sprawdź popularne kategorie

Jak zmierzyć temperaturę? Metody pomiaru gorączki

Istnieją cztery podstawowe metody pomiary temperatury ciała. Każdy z nich jest prawidłowy, jednak warto pamiętać, że w zależności od miejsca, w którym mierzymy, wartości będą inne. Pomiarów możemy dokonywać:

Przyczyny gorączki

Gorączka może pojawić się w przebiegu wielu chorób o charakterze infekcyjnym. Do najczęstszych przyczyn wysokiej temperatury zaliczamy:

• Czynniki zakaźne – najczęściej gorączka pojawia się w wyniku zakażeń o podłożu bakteryjnym, wirusowym, grzybiczym i pasożytniczym przy przeziębieniu, grypie, zapaleniu płuc czy grypie żołądkowej,
• Gorączka wywołana reakcją układu immunologicznego – dotyczy zaburzeń związanych z chorobami alergicznymi, zakażeniem wirusem HIV,
• Gorączka o podłożu endokrynologicznym przy zaburzeniach pracy tarczycy,
• Gorączka o nieustalonej przyczynie lub hipertermia, wywołana np. zmianą temperatury.

Lekko podwyższona temperatura ciała często pojawia się przed owulacją lub w początkowym okresie ciąży. Gorączka towarzyszy również objawom uczulenia na pyłki roślin – pojawia się wówczas tzw. gorączka sienna. Gorączka przy alergii występuje w okresie kwitnienia traw i innych roślin, których stężenie pyłków w powietrzu jest bardzo wysokie. Długo utrzymująca się gorączka może stanowić również pierwszy objaw nowotworu. Niektóre nowotwory produkują pirogeny podnoszące temperaturę w podwzgórzu.

Objawy gorączki

Gorączce towarzyszy wiele nieprzyjemnych objawów. W czasie jej narastania obserwuje się:

• Zimne dreszcze,
• Potliwość,
• Przyspieszenie akcji serca,
• Bóle głowy,
• Zwiększenie ucieplenia skóry,
• Utratę apetytu,
• Osłabienie i zmęczenie.

Ile może trwać gorączka u dorosłego?

To, ile może trwać gorączka u dorosłego, jest kwestią indywidualną, dlatego nie sposób określić dokładnego czasu jej trwania, ponieważ wszystko zależy od przyczyny, która ją wywołuje. Podwyższona temperatura ciała podczas infekcji, takich jak przeziębienie i grypa zwykle utrzymuje się przez kilka dni. Mija samoistnie lub po zastosowaniu środków farmakologicznych. Czasem długo utrzymująca się gorączka może wymagać natychmiastowej konsultacji lekarskiej. Dzieje się tak w przypadku, gdy:

• Temperatura ciała przekracza 40 stopni,
• Gorączka pomimo stosowania leków nie ustępuje przez dłuższy czas i wciąż utrzymuje się na tym samym poziomie,
• Towarzyszą jej objawy takie jak: halucynacje, wymioty, sztywność karku, silny ból głowy, wysypka skórna, przyśpieszone bicie serce, dreszcze lub skurcze mięśni,
• Pojawia się nietypowa wydzielina z pochwy, ból podczas oddawania moczu, niekiedy połączony z jego nietypowym zabarwieniem,
• Odbarwiony stolec współwystępujący z niestrawnością i żółtaczką.

Jak zbić gorączkę u dorosłych?

Zwykle zakłada się, że gorączka do 38℃ nie jest groźna dla zdrowia, dlatego na początku jej trwania nie zaleca się obniżania temperatury, ponieważ może to zaburzyć naturalne mechanizmy obronne organizmu. Warto radzić sobie z objawem, stosując domowe sposoby. Jednak kiedy temperatura ciała gwałtownie wzrasta, najlepszym sposobem będzie wsparcie farmakologiczne.

Leki przeciwgorączkowe działają poprzez hamowanie syntezy prostaglandyny E2. Dostępnych jest wiele leków bez recepty obniżających gorączkę, takich jak ibuprofen, paracetamol oraz kwas acetylosalicylowy (aspiryna) w formie tabletek, syropów czy proszków do sporządzania roztworu doustnego. Farmaceutyki należy dobrać do wieku i stanu zdrowia. Paracetamol oraz ibuprofen są uznawane za bezpieczne leki przeciwgorączkowe dla dzieci.

Domowe sposoby na zbicie gorączki 

Domowe sposoby na gorączkę można z powodzeniem stosować w przypadku niewielkiego wzrostu temperatury ciała. Istnieje kilka ważnych wskazówek, o których warto pamiętać.

Czy gorączka jest niebezpieczna?

Pomimo tego, że gorączka jest naturalnym i potrzebnym procesem obronnym organizmu, to jej nadmierny wzrost powyżej 40°C wymaga konsultacji lekarskiej. Długo utrzymująca się gorączka może być szczególnie niebezpieczna dla:

• Dzieci poniżej 12. miesięcy życia ze względu na słabo rozwinięty jeszcze układ odpornościowy i ograniczone reakcje obronne,
• Seniorów – gorączka u osoby starszej może mieć znacznie poważniejszy przebieg ze względu na szereg czynników związanych z wiekiem i chorobami współistniejącymi,
• Kobiet w ciąży,
• Osób cierpiących na choroby przewlekłe – cukrzyca, problemy sercowo-naczyniowe, schorzenia układu oddechowego,
• Pacjentów przyjmujących leki immunosupresyjne (np. po przeszczepie).

Zobacz również, jakie powikłania po grypie mogą być groźne dla zdrowia.

Podsumowanie

Należy pamiętać, że gorączka jest objawem, a nie chorobą samą w sobie. W gruncie rzeczy to prawidłowa reakcja obronna organizmu podczas trwania infekcji. Jeśli jednak gwałtownie wzrasta lub utrzymuje się przez dłuższy czas bez uchwytnej przyczyny, warto skonsultować to z lekarzem, aby ustrzec się przed poważnymi chorobami i powikłaniami.

Źródła:

1. Kanikowska, J. Witowski, Patofizjologia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2018
2. J. Kucharz, Diagnostyka różnicowa stanów gorączkowych, Rocznik Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, 2010, https://old.pum.edu.pl/__data/assets/file/0007/29815/SUPLEMENT_56-01_03.pdf, [dostęp: 18.04.2023]
3. Korbut, Farmakologia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017