Odpłatność za leki – od czego zależy i jakie są rodzaje?

Odpłatność za leki to dla wielu osób bardzo ważny temat, który niestety bywa problematyczny i budzi wątpliwości. Ostateczna cena, którą należy zapłacić za lekarstwa, jest uzależniona od wielu czynników. W tym artykule wyjaśnimy Ci, czym jest odpłatność za lek, jak ją wyliczyć i co oznaczają oznaczenia na recepcie. Sprawdź!

Co to znaczy odpłatność za lek?

Odpłatność za lek odnosi się do ceny, którą musisz zapłacić w aptece za konkretny preparat, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrób medyczny.

• Dotyczy produktów przepisywanych na receptę przez uprawnioną do tego osobę (najczęściej lekarza) w ramach wizyty NFZ oraz objętych programem refundacji. Koszty leków refundowanych całkowicie lub częściowo pokrywa Narodowy Fundusz Zdrowia, a to, jaką kwotą zostaniesz obciążony, jest zależne od wielu czynników m.in. rodzaju odpłatności, Twojego wieku i uprawnień dodatkowych,
• Czy wszystkie leki na receptę są refundowane? Niestety nie. To bardzo częsty, błędny tok rozumowania. Każdy lek refundowany jest lekiem na receptę, ale nie każdy lek na receptę jest uwzględniony w programie refundacji. Pamiętaj o tym i dokładnie sprawdź lub dopytaj lekarza i farmaceutę, jaki status ma dany preparat. Dzięki temu będziesz mógł lepiej przygotować się finansowo na planowany zakup i uniknąć zaskoczenia przy kasie apteki.

Jakie są rodzaje odpłatności za leki?

Na początek wyjaśnię, jakie są rodzaje odpłatności za lek. To często pierwsza informacja, której szukają pacjenci po otrzymaniu recepty od lekarza. Można znaleźć na niej różne oznaczenia – litery B, R lub wartości procentowe – 30%, 50%. Co one oznaczają?

• B – lek bezpłatny (do wysokości limitu finansowania),
• R – lek objęty ryczałtem (3,20 zł do wysokości limitu finansowania),
• 30% – odpłatność 30% do wysokości limitu finansowania,
• 50% – odpłatność 50% do wysokości limitu finansowania,

Każdy lek refundowany ma określony przez aktualnie obowiązujące przepisy limit finansowania. Jest to kwota, do wysokości, której dany lek jest refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Jeśli cena detaliczna leku jest wyższa, niż wynosi jego limit finansowania, wówczas musisz dopłacić różnicę między ceną a limitem. Cena detaliczna leków refundowanych w danym momencie jest taka sama we wszystkich aptekach, dlatego nie musisz się obawiać, że w różnych miejscach zostaną Ci podane różne kwoty.

O tym, do której grupy odpłatności kwalifikuje się dany lek oraz jaki jest jego limit finansowania, decyduje Ministerstwo Zdrowia. Aktualne informacje na ten temat znajdziesz w oficjalnym dokumencie „Obwieszczenie Ministra Zdrowia w sprawie wykazu refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych”. Jest on regularnie aktualizowany, dlatego, jeśli stosujesz jakiekolwiek środki refundowane, na bieżąco sprawdzaj zawarte w nim informacje.

Zapoznaj się z poniższymi przykładami. Pomogą Ci lepiej zrozumieć kategorie odpłatności i to, jak wyliczana jest kwota leku, którą musisz zapłacić w aptece.

• Przykład 1. Lekarz wystawił Ci receptę, na której widzisz literę „B”. Jeżeli cena detaliczna leku jest niższa lub równa limitowi jego finansowania, w aptece otrzymasz lek bezpłatnie. Natomiast, gdy jego cena będzie wyższa niż limit, musisz dopłacić jedynie różnicę.

• Cena detaliczna leku to 40 zł, a limit jego finansowania to 50 zł. Lek otrzymasz bezpłatnie,
• Cena detaliczna leku to 40 zł, a limit jego finansowania to 20 zł. Musisz zapłacić wyłącznie różnicę, czyli 20 zł.

• Przykład 2. Co, jeśli na recepcie w polu odpłatności lekarz wpisał literę R? Sytuacja jest bardzo podobna do tej z przykładu 1. Różnica polega na tym, że nie ma możliwości otrzymania leku bezpłatnie, ale najniższa możliwa kwota, którą za niego zapłacisz, wynosi 3,20 zł. Tyle zapłacisz, jeśli cena detaliczna będzie równa lub niższa niż limit finansowania. Przy wyższej cenie detalicznej musisz zapłacić 3,20 zł plus różnicę.

• Cena detaliczna leku to 40 zł, a limit jego finansowania to 50 zł. Za lek zapłacisz 3,20 zł,
• Cena detaliczna leku to 40 zł, a limit jego finansowania to 20 zł. Musisz zapłacić 23,20 zł (20 zł różnicy oraz 3,20 zł ryczałtu).

• Przykład 3. Jeśli na recepcie nie będzie oznaczenia literowego, a jedynie wartość procentowa – 30%, zapłacisz 30% wartości limitu finansowania danego leku, jeżeli jego cena detaliczna będzie taka sama lub niższa niż wspomniany limit.

• Cena detaliczna leku to 40 zł, a limit jego finansowania to 50 zł. Za lek zapłacisz 15 zł (0,3 × 50 zł),
• Cena detaliczna leku to 40 zł, a limit jego finansowania to 20 zł. Musisz zapłacić 30% z kwoty limitu oraz różnicę między ceną detaliczną a wartością limitu, a więc 26 zł (0,3 × 20 + 20).

• Przykład 4. Analogicznie możesz wyliczyć kwotę do zapłaty w przypadku leków w kategorii odpłatności 50%.

• Cena detaliczna leku to 40 zł, a limit jego finansowania to 50 zł. Za lek zapłacisz zatem 50 zł,
• Cena detaliczna leku to 40 zł, a limit jego finansowania to 20 zł. Musisz zapłacić więc 30 zł (0,5 × 20 + 20).

Pamiętaj, że dotyczy to jednostkowego opakowania leku zawierającego maksymalnie 30 dobowych dawek. Jeśli lekarz na jednej recepcie przypisał Ci kilka opakowań jednego leku, dla każdego opakowania odpłatność wyliczana jest oddzielnie.  

Informacje o kategoriach odpłatności znajdziesz zarówno na receptach tradycyjnych, jak i elektronicznych. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o e-receptach i nauczyć się z nich korzystać, sprawdź nasze poradniki: co to jest i jak działa e-recepta? oraz ile jest ważna e-recepta i recepta tradycyjna?. Polecamy również artykuł na temat tego, czy można zwrócić leki do apteki, z którego dowiesz się, w jakich sytuacjach zakupione przez Ciebie lekarstwa podlegają możliwości zwrotu.

Od czego zależy odpłatność za leki?

Kategoria odpłatności to jednak niejedyny czynnik, który wpływa na to, ile ostatecznie zapłacisz w aptece. Znaczenie mają również tzw. uprawnienia dodatkowe. Jest ich bardzo wiele i są one regulowane przez przepisy prawa. Co ważne, każda kategoria uprawnienia dotyczy innego zakresu leków, które obejmuje zniżka wynikająca z danego uprawnienia.

Przykładowo, jedną z kategorii uprawnień jest „AZ”, czyli kategoria obejmująca pracowników i byłych pracowników zakładów produkujących wyroby zawierające azbest. Tej grupie przysługują darmowe leki związane z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście, które są wyszczególnione w specjalnym wykazie. Na leki przypisywane z powodu innych chorób nie nalicza się zniżek.

Zobacz, kto jeszcze może skorzystać z uprawnień dodatkowy, uprawniających do odbioru leków refundowanych w niższych cenach:

• Kategoria „S” – osoby po ukończeniu 75. roku życia,
• Kategoria „IB” – inwalidzi wojennie, osoby represjonowane, wdowy i wdowcy po poległych żołnierzach i inwalidach wojennych,
• Kategoria „IW” – inwalidzi wojskowi, czyli osoby, które doznały uszczerbku na zdrowiu wskutek okoliczności szczegółowo określonych w ustawie o zaopatrzeniu inwalidów wojennych, wojskowych oraz ich rodzin,
• Kategoria „ZK” – Zasłużeni Honorowi Dawcy Krwi i Zasłużeni Honorowi Dawcy Przeszczepu,
• Kategoria „CN” – nieubezpieczone kobiety w okresie ciąży, porodu i połogu,
• Kategoria „DN” – osoby nieubezpieczone przed ukończeniem 18 roku życia.

Pacjentom zakwalifikowanych do grup ZK i IW przysługują bezpłatne do wysokości limitu finansowania leki w całym zakresie wskazań i przeznaczeń medycznych. Z kolei osoby z „ZK” mogą liczyć na darmowe leki związane z oddawaniem krwi, szpiku, tkanek lub narządów. Jak widzisz, jest to złożony temat, regulowany przez wiele dokumentów prawnych. Aby nic Ci nie umknęło, na bieżąco śledź ogłoszenia Ministerstwa Zdrowia w sprawie leków refundowanych, limitów wysokości finansowania oraz uprawnień dodatkowych, które są najbardziej aktualnym i rzetelnym źródłem informacji.

Podsumowanie

Temat odpłatności za leki dla wielu osób jest bardzo skomplikowany. Cena, którą ostatecznie zapłacisz za lek w aptece, zależy od wielu czynników m.in. rodzaju leku, ustalonych limitów finansowania oraz Twoich uprawnień dodatkowych. Nasz artykuł pomoże Ci samodzielnie wyliczyć odpłatności za leki. Pamiętaj jednak, aby regularnie sprawdzać ogłoszenia Ministerstwa Zdrowia, ponieważ lista leków refundowanych oraz ich limity finansowania nie są stałe.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. z 2016, poz. 1536 z późn. zm.)
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie recept (Dz.U. 2020 poz. 2424)
3. Odpłatność za leki,
   https://www.nfz-krakow.pl/leki-apteki/leki/informacje-ogolne/odplatnosc-za-leki/ [dostęp: 20.06.2023 r.]
4. Dodatkowe uprawnienia,
   http://www.archiwum.mz.gov.pl/leki/refundacja/recepta-na-leki-refundowane/dodatkowe-uprawnienia/ [dostęp: 20.06.2023 r.]