Płatowe zapalenie płuc − powód: Streptococcus pneumoniae

Zapalenie płuc to ostra choroba układu oddechowego. Charakterystyczne objawy obejmują gorączkę, dreszcze, zlewne poty, bóle w klatce piersiowej, kaszel z odkrztuszaniem plwociny, czy uczucie duszności. W płatowym zapaleniu płuc, w obrazie radiologicznym klatki piersiowej widoczne jest zajęcie płata lub segmentu płuca. Patogenem odpowiedzialnym za taki przebieg choroby jest najczęściej Streptococcus pneumoniae czyli dwoinka zapalenia płuc.

Płatowe zapalenie płuc − co to za choroba?

Zapalenie płuc to powszechna choroba układu oddechowego. Jej istotą jest pojawienie się objawów zakażenia i wystąpienie odpowiednich zmian w obrazie radiologicznym płuc (RTG), których nie można wyjaśnić w inny sposób i które wcześniej nie były obecne.

Sprawdź też objawy zapalenia płuc.

Istnieją różne możliwości podziału i klasyfikacji zapalenia płuc:

• ze względu na miejsce, w którym doszło do zachorowania i okoliczności: pozaszpitalne/ szpitalne zapalenie płuc. Pozaszpitalne zapalenie płuc oznacza infekcję u chorych poza szpitalem, a więc w warunkach domowych (którzy nie byli hospitalizowani w ciągu ostatnich 14 dni). Szpitalne zapalenie płuc dotyczy pacjentów, u których zapalenie wystąpiło po 48 godzinach od przyjęcia na oddział szpitalny. Wyróżnia się także zapalenie płuc związane z mechaniczną wentylacją płuc czy zapalenie płuc związane z kontaktem ze służbą zdrowia.
• ze względu na czynnik etiologiczny: bakteryjne/ wirusowe/ grzybicze/ pneumocystozowe/ zachłystowe. Grzybicze i pneumocystozowe zapalenie płuc dotyka głównie chorych w stanie immunosupresji.
• ze względu na obraz kliniczny: typowe/ atypowe zapalenie płuc. Typowe zapalenie płuc spowodowane jest najczęściej przez bakterie (głównie Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Klebsiella pneumoniae) i objawia się w charakterystyczny sposób. Atypowe zapalenie płuc wywołane jest przez inne patogeny (np. Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae) a obraz kliniczny choroby jest nietypowy.
• ze względu na zajęty obszar płuc i obraz radiologiczny: płatowe zapalenie płuc / odoskrzelowe zapalenie płuc/ śródmiąższowe zapalenie płuc. Zapalenie płuc płatowe  oznacza, że zmiany radiologiczne widoczne są w obrębie płata lub segmentu płuca, najczęściej z jednej strony. Patogenem odpowiedzialnym za taki przebieg infekcji jest najczęściej Streptococcus pneumoniae czyli paciorkowiec zapalenia płuc. W odoskrzelowym zapaleniu płuc infekcja szerzy się z błony śluzowej oskrzeli na miąższ płuca. W obrazie radiologicznym zmiany są rozsiane, mają różne rozmiary, często występują w obydwu płucach. W śródmiąższowym zapaleniu płuc proces zapalny toczy się w śródmiąższu płuca czyli tkance „pomiędzy” pęcherzykami płucnymi i naczyniami krwionośnymi.

Sprawdź też, jak aktywność fizyczna wpływa na układ oddechowy.

Płatowe zapalenie płuc − objawy choroby

Objawy zapalenia płuc rozwijają się najczęściej szybko, a choroba charakteryzuje się ostrym początkiem. Pojawia się gorączka powyżej 38 stopni C z dreszczami, zlewne poty, ból w klatce piersiowej (nasilający się podczas głębokich wdechów i kaszlu) i kaszel − często produktywny, z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny.

U niektórych chorych występują bóle mięśniowe, duszność i uczucie braku powietrza, może zdarzyć się także krwioplucie. Osoba chora ma przyspieszony oddech i przyspieszoną akcję serca, jest osłabiona i szybko się męczy.

W badaniu fizykalnym i osłuchowym za pomocą stetoskopu, lekarz może zaobserwować charakterystyczne zmiany: stłumienie odgłosu opukowego, wzmożone drżenie głosowe czy rzężenia drobnobańkowe i trzeszczenia. Zniesienie drżenia głosowego i osłabienie szmerów oddechowych może świadczyć o obecności płynu w jamie opłucnej.

Sprawdź też, co może oznaczać ból płuc przy oddychaniu.

Płatowe zapalenie płuc − rozpoznanie choroby

Jeśli zaobserwujesz u siebie opisane powyżej objawy, koniecznie udaj się do lekarza. Pamiętaj, że zapalenie płuc może mieć poważny przebieg i wymagać hospitalizacji. Jeśli symptomy wystąpiły u małego dziecka lub osoby starszej i są szczególnie nasilone (np. występują zaburzenia świadomości, ciśnienie krwi poniżej 90/60 mmHg) postaraj się o natychmiastową pomoc. Na podstawie obrazu klinicznego i czynników rokowniczych (np. wieku czy częstotliwości oddechów) lekarz podejmie decyzję o braku wskazań do hospitalizacji lub przeciwnie − konieczności leczenia w warunkach szpitalnych.

Podstawowym badaniem obrazowym w diagnostyce zapalania płuc jest RTG klatki piersiowej. Lity naciek, który obejmuje segment lub płat płuca (płatowe zapalenie płuc) to zmiany typowe dla przyczyny pneumokokowej (Streptococcus pneumoanie czyli dwoinka zapalenia płuc).

Inne możliwe badania, przydatne w rozpoznaniu choroby i ocenie ciężkości jej przebiegu obejmują: morfologię z rozmazem, mocznik, bilirubinę, elektrolity, parametry wątrobowe (AST, ALT), CRP, prokalcytoninę, pulsoksymetrię, posiew plwociny, posiew krwi i inne.

Sprawdź też, skąd biorą się duszności.

Płatowe zapalenie płuc − fazy choroby

Fazy płatowego zapalenia płuc dotyczą obrazu mikroskopowego. Wyróżnia się:

• nawał − w pęcherzykach płucnych występuje wysięk surowiczy, widoczne są liczne bakterie i pojedyncze neutrofile
• zwątrobienie czerwone − w pęcherzykach płucnych widoczny włóknik, erytrocyty i granulocyty
• zwątrobienie szare − w pęcherzykach płucnych obecny wysięk o charakterze włóknikowo-ropnym, krwinki czerwone ulegają rozpadowi, towarzyszące zapalenie opłucnej
• zwątrobienie żółte i rozejście − obecność granulocytów, makrofagów i fibroblastów, dochodzi do rozpuszczania włóknika i cofnięcia się zapalenia opłucnej.

Pneumokokowe zapalenie płuc − kto jest narażony?

Na zapalenie płuc zachorować może każdy. Istnieją jednak czynniki zwiększające ryzyko zachorowania. Należą do nich: podeszły wiek, zaburzenia odporności, palenie tytoniu, cukrzyca, przewlekła obturacyjna choroba płuc, niewydolność serca czy choroby nowotworowe. Tacy pacjenci są także predysponowani do cięższego przebiegu choroby.

Jednoogniskowe, a wieloogniskowe zapalenie płuc

Jednoogniskowe zapalenie płuc

Płatowe zapalenie płuc to jednoogniskowe zapalenie − zajęty jest jeden fragment płuca, co w RTG pokazuje się jako obraz płatowej konsolidacji. Najczęstszą przyczyną jest Streptococcus pneumoniae, czyli dwoinka zapalenia płuc. Początek choroby jest nagły, występuje wysoka gorączka, często pojawia się produktywny kaszel z odkrztuszaniem ropnej plwociny i przyspieszenie oddechu.

Sprawdź też, czym jest odma płucna.

Wieloogniskowe zapalenie płuc

W wieloogniskowym zapaleniu płuc, zmiany nie są zlokalizowane w jednym płacie, a są bardziej rozsiane. W ten sposób przebiega odoskrzelowe zapalenie płuc i infekcje z przewagą zmian śródmiąższowych. Odoskrzelowe zapalenie płuc spowodowane jest przez bakterie (np. gronkowiec złocisty) lub wirusy. Początek choroby także jest nagły, a temperatura ciała wysoka. Występuje produktywny kaszel i szybki oddech.

W przypadku infekcji gronkowcem złocistym, przebieg choroby może być ciężki i istnieje zwiększone ryzyko powikłań, które mogą doprowadzić nawet do śmierci. W obrazie radiologicznym obserwuje się wieloogniskowe zagęszczenia i ogniska niedodmy (bezpowietrzny fragment płuca).

Zapalenia płuc z obrazem zmian śródmiąższowych w obrazie RTG klatki piersiowej spowodowane są przez niektóre wirusy (np. wirus paragrypy). Kaszel jest zwykle nieproduktywny (bez odkrztuszania wydzieliny), a chorobie towarzyszy infekcja górnych dróg oddechowych.

Również atypowe zapalenia płuc (spowodowane np. przez Mycoplasma pneumoniae) przebiegają z przewagą zmian śródmiąższowych. Początek choroby może być podstępny i nietypowy, bez wysokiej gorączki, bez odkrztuszania plwociny, bez przyspieszenia oddechu. Zmiany osłuchowe mogą mieć niewielkie nasilenie, a wskaźniki stanu zapalnego (np. CRP) pozostawać w normie.

Sprawdź też, na co mogą wskazywać wyniki RTG płuc.

Płatowe zapalenie płuc − leczenie

Leczenie zapalenia płuc obejmuje: postępowanie ogólne, antybiotykoterapię i leczenie ewentualnych powikłań.

Dobór antybiotyku zależy od ciężkości przebiegu choroby i miejsca leczenia (ambulatoryjnie/ szpitalnie). Lekiem pierwszego wyboru jest zwykle amoksycylina, amoksycylina z kwasem klawulanowym czy ampicylina wraz z makrolidem (np. erytromycyna). Jako leczenie alternatywne stosuje się przykładowo lewofloksacynę, cefuroksym, ceftriakson, azytromycynę czy cyprofloksacynę w różnych konfiguracjach.

Gdy przyczyna jest znany i wiadomo, że zapalenie płuc spowodowane jest przez Streptococcus pneumoniae leczeniem pierwszego wyboru jest amoksycylina (stosowana doustnie) lub penicylina benzylowa (stosowana dożylnie). Alternatywnie można zastosować ampicylinę, cefuroksym, cefotaksym, makrolid (np. azytromycynę, klarytromycynę), ceftriakson, lewofloksacynę, wankomycynę, moksyfloksacynę, teikoplaninę czy linezolid.

U większości pacjentów leczonych na płatowe zapalenie płuc, czas leczenia wynosi 5 dni. W niektórych ciężkich przypadkach leczenie może trwać dłużej − 7 do 10 dni.

Jeśli zachorowałeś na zapalenie płuc, pamiętaj o odpoczynku, unikaniu stresu i przemęczania się. Pij duże ilości płynów i zrezygnuj z palenia wyrobów tytoniowych. W celu obniżenia temperatury ciała, a także złagodzenia bólu w klatce piersiowej, możesz zastosować np. paracetamol.

Antybiotyki stosuj zawsze zgodnie z zaleceniami lekarza. Jeśli zaobserwujesz u siebie niepokojące objawy np. nawrót symptomów po początkowej poprawie, pogorszenie swojego stanu, brak reakcji na leczenie − koniecznie skontaktuj się z lekarzem.

Źródła:

1. P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika
2. I. Witkiewicz, Pneumokokowe zapalenie płuc
3. F. Mejza, Zapalenie płuc
4. Vademecum pediatry, pod. red. J. J. Pietrzyka