Rwa udowa – przyczyny, objawy i leczenie

Pojawiający się silny ból w dolnym odcinku kręgosłupa promieniujący do przedniej części uda i kolana może świadczyć o dolegliwości, jaką jest rwa udowa. Schorzenie bardzo często ogranicza lub całkowicie uniemożliwia normalne funkcjonowanie, dlatego wymaga specjalistycznej diagnostyki oraz kompleksowego leczenia. Dowiedz się, czym jest rwa udowa oraz jak ją leczyć!

Co to jest rwa udowa?

Rwa udowa nazywana również zespołem korzeniowym to choroba neurologiczna dotykająca odcinek lędźwiowy i krzyżowy kręgosłupa. Schorzenie objawia się szeregiem symptomów związanych z podrażnieniem nerwu udowego i jego korzeni (segmentów L2-L4). Nerw udowy jest odpowiedzialny za czucie w przedniej części uda oraz przyśrodkowym obszarze łydki i stopy. Włókna korzeni L2-L4 odpowiadają za ruchy mięśni prostowników stawu kolanowego oraz zginaczy biodra. Charakter i rozmieszczenie dolegliwości zależą od tego, który korzeń lub nerw jest drażniony. 

Rwa udowa najczęściej występuje jednostronnie, obustronne objawy rozwijają się bardzo rzadko. Ze względu na stopień zaawansowania wyróżniamy dwie postacie choroby.

• Rwa udowa ostra – może być wynikiem kontuzji (np. gwałtownego zgięcia i rotacji tułowia podczas intensywnego wysiłku fizycznego). Jeśli na tym etapie nie zostanie leczona, istnieje duża szansa, że dolegliwość przekształci się w przewlekłą.
• Rwa udowa przewlekła – do jej rozwoju dochodzi na skutek stopniowo narastających zmian dyskopatycznych i zwyrodnieniowych kręgosłupa. Wraz z postępem choroby utrwalają się zaburzenia chodu oraz postawy.

Jakie mogą być przyczyny rwy udowej?

Rwa udowa podobnie jak rwa kulszowa czy lumbago jest następstwem zmian degeneracyjnych i zapalnych w obrębie kręgosłupa lędźwiowego. Przyczynami choroby mogą być także nowotwory, choroby zakaźne oraz cukrzyca. Wszelkie nieprawidłowości doprowadzają do zaburzeń ukrwienia, co objawia się dolegliwościami bólowymi. Dosyć powszechną przyczyną podrażnienia nerwu udowego jest wzmożone napięcie mięśnia biodrowo-lędźwiowego. Wśród możliwych przyczyn zwiększających prawdopodobieństwo wystąpienia rwy udowej wymienia się między innymi:

• Przepuklinę udową,
• Tętniaka w obrębie tętnicy udowej,
• Wykonywany zawód – praca siedząca lub fizyczna wymagająca podnoszenia ciężarów,
• Niewłaściwą dietę i nadwagę,
• Intensywny wysiłek fizyczny,
• Ciążę.

Zdarza się także, że podłoże rwy kulszowej pozostaje niestety nieznane. Mówi się wówczas o idiopatycznej postaci schorzenia.

Objawy rwy udowej

Objawy rwy udowej przybierają zróżnicowaną postać, a stopień ich nasilenia zależy od wielkości ucisku na dany segment nerwu lub korzenie sąsiadujące. Symptomy mogą pojawić się nagle lub narastać stopniowo. Schorzenie powoduje znaczny dyskomfort odczuwany podczas chodzenia, spoczynku oraz przebywania w określonej pozycji. Typowym objawem choroby są nerwobóle odczuwane w okolicy lędźwiowej, promieniujące na przednią stronę uda i pachwiny. Pacjenci określają ból jako rwący i palący. 

W ciężkiej postaci rwy udowej może dojść do pojawienia się następujących objawów:

• Paraliżu mięśniowego,
• Niedowładu objawiającego się osłabieniem lub niemożnością wyprostowania kończyn w kolanie,
• Zaburzeń czucia,
• Odruchowego skrzywienia kręgosłupa lędźwiowego,
• Wzmożonego napięcia mięśniowego – zwłaszcza mięśni przykręgosłupowych w lędźwiowym odcinku kręgosłupa,
• Problemów z kontrolowaniem oddawania moczu i stolca – wówczas może pojawić się silny ból w pachwinie u mężczyzn.

Opisane objawy występują zwykle w mieszanej formie i absolutnie powinieneś ich lekceważyć. Ich pojawienie jest podstawą do jak najszybszej konsultacji lekarskiej. Czas odgrywa tutaj bardzo ważną rolę, gdyż może dojść do powikłań w postaci uszkodzenia rdzenia kręgowego.

Rwa udowa – leczenie

Rozpoznanie rwy udowej jest możliwe już podczas badania diagnostycznego u lekarza ortopedy bądź fizjoterapeuty. Pierwszym i najważniejszy etap to dokładny wywiad z pacjentem, który określa charakter bólu, jego umiejscowienie oraz czynniki nasilające. Następnie specjalista może zastosować krótkie testy diagnostyczne oceniające napięcie mięśniowe, czucie oraz wytrzymałość. Należą do nich:

• Objaw Mackiewicza – charakterystyczny dla rwy udowej. Pacjent leży na brzuchu, badający biernie zgina kończynę dolną w kolanie. Objaw jest dodatni, gdy w okolicy przedniej części uda pojawi się ból,
• Badanie bolesnych punktów – badający wykonuje je poprzez odpowiedni ucisk w okolicy przebiegu nerwu udowego.

Często też, by określić zasięg i charakter uszkodzeń, pacjent kierowany jest na badania obrazowe takie jak:

• RTG – ocenia budowę kostną kręgosłupa,
• Tomografię komputerową – określa obraz elementów kostnych i korzeni nerwowych w zmianach pourazowych,
• Rezonans magnetyczny kręgosłupa – ocenia stan kości oraz tkanek miękkich,
• Elektromiografia – określa stopień uszkodzenia nerwu udowego.

W łagodzeniu objawów rwy udowej stosuje się leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i rozluźniające, które zmniejszają ucisk mięśni na chore struktury i ograniczają dolegliwości. Pomocne są także maści i leki na ból mięśni. 

• W sytuacjach silnych, narastających dolegliwości i zaawansowanych zmian stosuje się także iniekcje lub blokady w okolicę źródła bólu. Zazwyczaj przynosi to wyraźną ulgę po upływie kilku dni. 
• W ostrej fazie bólu zaleca się również odciążenie kręgosłupa. 
• Gdy najostrzejsza faza rwy minie, należy rozpocząć rehabilitację pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty. W gabinecie rehabilitacji stosuje się przede wszystkim odpowiednio dobrane ćwiczenia rozciągające i wzmacniające kręgosłup lędźwiowy oraz grupę mięśni kulszowo-goleniowych. Pacjenci muszą nauczyć się prawidłowej techniki wykonywania gimnastyki i stosować ją również wówczas, gdy ból minie.

Oprócz tego do najczęściej wybieranych metod terapii, które łagodzą dolegliwości, należą:

• Terapia manualna – wykorzystuje techniki tkanek miękkich (masaż głęboki, masaż poprzeczny oraz techniki stawowe – mobilizacje i manipulacje,
• Zabiegi fizykoterapeutyczne – terapia zimnem lub ciepłem,
• Neuromobilizacje – przywracają zdolność przesuwania się względem siebie struktur otaczających tkankę nerwową, a także zdolność rozciągania i napinania samej tkanki nerwowej, co wpływa na poprawę fizjologii komórek nerwowych,
• Kinesiotaping – plastry oddziałują na receptory bólu, mięśnie i układ limfatyczny, przeciwbólowo i rozluźniająco.

Jak długo trwa rwa udowa?

Czas leczenia rwy udowej zależy to od wielu czynników (między innymi od rozmiaru i stanu urazu, podatności na leczenie i wieku pacjenta). Zazwyczaj objawy mogą utrzymywać się od 3 do 12 tygodni. Jednak bez odpowiedniego terapii mogą przekształcić się w formę przewlekłą i trwać latami, dlatego tak istotne jest jak najszybsze rozpoznanie i podjęcie usprawniania. Pamiętaj, że nieleczona rwa udowa może doprowadzić do znacznego pogorszenia zdrowia, co niestety znacząco przekłada się na obniżenie standardu życia. W momencie, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi żadnych efektów, a ból ulega nasileniu bądź stale się utrzymuje, konieczne może okazać się zastosowanie leczenia operacyjnego. Zabiegi wykonuje się głównie u tych pacjentów, u których stwierdzone zostają deficyty neurologiczne.

Podsumowanie

Postępowanie profilaktyczne chroniące przed rwą udową powinno obejmować regularną aktywność fizyczną ukierunkowaną na:

• Poprawę elastyczności mięśni grzbietu,
• Wzmacnianie mięśni przykręgosłupowych oraz stabilizujących kręgosłup,
• Dbanie o prawidłowe zakresy ruchomości,
• Utrzymywanie odpowiedniej wytrzymałości mięśniowej.

Doskonałym środkiem prewencyjnym jest pływanie. Dzięki tej aktywności można skutecznie odciążyć mięśnie całego ciała, a w szczególności kręgosłup. By uniknąć rwącego bólu i naciągniętej pachwiny podczas wykonywania codziennych czynności, należy zwracać uwagę na odpowiednią postawę oraz unikać szybkich, nagłych ruchów skrętnych. Równie istotne będzie utrzymywanie właściwej masy ciała i rezygnacja z używek takich jak alkohol czy papierosy. Chociaż nie istnieje skuteczna metoda zapobiegania nawrotom rwy udowej, warto stosować się do powyższych zaleceń.

Źródła:

1. T. S. Gaździk, Ortopedia i traumatologia. Podręcznik dla studentów medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002.
2. K. Czupryniak, Skuteczność metody McKenziego w rwie ramiennej, „Rehabilitacja w praktyce”, 2017.
3. A. Kwolek, Fizjoterapia w neurologii i neurochirurgii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.