Hiperinsulinemia – przyczyny, objawy i sposoby leczenia

Insulina jest hormonem wytwarzanym przez wyspecjalizowane komórki trzustki. Jej rola polega przede wszystkim na regulowaniu poziomu glukozy (cukru) we krwi. Hiperinsulinemia, czyli zwiększony poziom insuliny we krwi, może pojawić się jako efekt zwiększonego zapotrzebowania na insulinę lub nadmiernego jej wydzielania przez komórki beta trzustki. 

Co to jest hiperinsulinemia?

O hiperinsulinemii można mówić wtedy, gdy stężenie hormonu insuliny we krwi jest wyższe niż to, które jest uważane za normę. Wartości referencyjne dla badania stężenia insuliny na czczo mieszczą się w zakresie 3–17 mIU/l (18–102 pmol/l), ale te dane mogą różnić w zależności od laboratorium. 

Hiperinsulinemia – przyczyny

W większości przypadków hiperinsulinemia jest spowodowana insulinoopornością, czyli stanem, w którym komórki tkanki tłuszczowej, mięśni i wątroby nie reagują dobrze na insulinę i nie są w stanie łatwo pobierać glukozy z krwi. Żeby glukoza mogła dostać się do tych komórek, trzustka musi ciężej pracować i wytwarzać więcej insuliny.  

Insulinooporność może być nabyta, dziedziczna lub mieszana. Najczęściej jest nabyta i wynika z: 

• Starzenia się organizmu, 
• Otyłości (zwłaszcza brzusznej), 
• Braku aktywności fizycznej, 
• Źle zbilansowanej diety i diety bogatej w sód, 
• Stosowania niektórych leków, np. glikokortykosteroidów, atypowych leków przeciwpsychotycznych. 

Sprawdź powiązane kategorie

Oporność na insulinę obserwowana jest także w przebiegu niektórych zespołów genetycznych i chorób, np. dystrofii miotonicznej, zespołu policystycznych jajników. 

Nadmiar kalorii w diecie, zwłaszcza spożywanie nadmiernej ilości węglowodanów, przewyższa możliwości ich szybkiego wykorzystania przez organizm oraz ich magazynowania. Z czasem dochodzi do upośledzenia pracy insulinowych receptorów komórkowych. Trzustka musi więc wyprodukować więcej insuliny, żeby poziom glukozy we krwi mógł zostać obniżony. 

Hiperinsulinemia w przebiegu hiperinsulinizmu jest zwykle związana z obecnością nowotworu trzustki, który wydziela insulinę – insulinomą. Taki guz wydziela hormon niezależnie od tego, jaki jest poziom glukozy we krwi. Może to doprowadzać do hipoglikemii (niedocukrzenia). 

Hiperinsulinemia – objawy

Hiperinsulinemia jako efekt zwiększonego poziomu glukozy we krwi może nie dawać objawów przez wiele lat, ale nie oznacza to, że nie ma wpływu na organizm. Z czasem rezerwy trzustki ulegają wyczerpaniu i pojawia się stan przedcukrzycowy, a następnie cukrzyca. 

Hiperinsulinemię związaną z insulinoopornością można podejrzewać u osób, które: 

• Są otyłe i mają trudności z utratą wagi, 
• Odczuwają przewlekłe zmęczenie, mają częste bóle głowy, zawroty głowy, szumy uszne, 
• Mają przewlekłe bóle mięśni i stawów,  
• Mają choroby układu krążenia, np. nadciśnienie tętnicze, miażdżycę, 
• Mają zespół policystycznych jajników. 

Insulinooporność i hiperinsulinemia są związane z rozwojem cukrzycy typu 2. Dzieje się tak, gdy trzustka nie jest już w stanie kompensować zwiększonego poziomu glukozy we krwi. Możliwe objawy, to m.in.: 

• Zwiększone pragnienie, 
• Częste oddawanie moczu, 
• Pogorszenie widzenia, 
• Utrudnione i spowolnione gojenie się ran, 
• Infekcje grzybicze pochwy i skóry. 

Hiperinsulinemia w przebiegu hiperinsulinizmu może być przyczyną groźnej hipoglikemii objawiającej się jako: 

• Uczucie głodu, 
• Drżenie rąk, 
• Niepokój, 
• Ból głowy, 
• Nadmierna potliwość, 
• Kołatanie serca, 
• Zaburzenia mowy, 
• Rozkojarzenie i zaburzenia koncentracji, 
• Zaburzenia widzenia, 
• Splątanie, 
• Senność, utrata przytomności i śpiączka. 

Hiperinsulinemia – leczenie

Podstawową metodą leczenia hiperinsulinemii związanej z insulinoopornością jest zmiana stylu życia. Modyfikacje powinny dotyczyć: 

1. Zmiany diety. Dobrze sprawdzi się dieta o niskim indeksie glikemicznym, czyli bogata w produkty w mniejszym stopniu podnoszące poziom glukozy we krwi w ciągu 2-3 godzin po posiłku. Słodycze i słone przekąski warto zastąpić ich zdrowszymi odpowiednikami, np. jeśli jesteś entuzjastą domowych wypieków, możesz sięgać po słodziki dla cukrzyków zamiast po tradycyjny cukier krystaliczny. Preparaty takie jak suplementy dla diabetyków i zioła na obniżenie cukru we krwi nie są rutynowo zalecane i nie powinny być stosowane bez konsultacji z lekarzem. 
2. Zwiększenia aktywności fizycznej. Regularna aktywność fizyczna poprawia metabolizm i przemianę węglowodanów, białek i tłuszczów w całym organizmie. 
3. Zmniejszenia masy ciała. Spadek masy ciała jest możliwy do uzyskania dzięki zwiększonej aktywności fizycznej i diecie redukcyjnej. 

Hiperinsulinemia – jakie badania należy wykonać?

Do zdiagnozowania hiperinsulinemii konieczne jest wykonanie badania poziomu insuliny na czczo. Oprócz niego warto wykonać inne badania, które mogą pomóc medykowi w ogólnej ocenie stanu Twojego zdrowia. 

Testy, które może zlecić lekarz, to m.in.: 

• Morfologia krwi, 
• Parametry gospodarki żelazowej, 
• Stężenie glukozy na czczo, 
• Doustny test tolerancji glukozy połączony z krzywą insulinową, 
• Hemoglobina glikowana, 
• TSH, fT3 i fT4 (hormony wskazujące na niedoczynność tarczycy lub nadczynność tarczycy), 
• Panel lipidowy.  

Podsumowanie

Pojedynczy wynik poziomu insuliny ponad normę nie przesądza o obecności choroby. Jest wskazaniem do poszukiwania przyczyn tego stanu i podjęcia działań mających na celu poprawę sprawności całego organizmu. Warto pamiętać, że głównym sprawcą zaburzeń metabolizmu jest otyłość, więc należy jej zapobiegać i ją leczyć. 

Źródła:

1. A. Szczeklik (red.), Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2023
2. Solnica B., Insulina, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.V.27.1.81., [dostęp: 27.06.2024 r.]
3. Acevedo L.A., Freeman A.M., Pennings N., Insulin Resistance, StatPearls Publishing, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507839/, [dostęp: 26.06.2024 r.]
4. Bieniek E., Lewiński A., Łupińska A., Stawerska R., Insulinooporność i stan przedcukrzycowy – diagnostyka i leczenie, Lekarz POZ, 5/2021, https://www.termedia.pl/Insulinoopornosc-i-stan-przedcukrzycowy-diagnostyka-i-leczenie,98,45711,1,0.html, [dostęp: 27.06.2024 r.]