Niedoczynność tarczycy – objawy, przyczyny i leczenie

Niedoczynność tarczycy (łac. hypothyreosis) to zespół objawów spowodowanych przez niedobór hormonów tarczycy. Dotyczy około 4−10% populacji (przy czym ok. 5 razy częściej występuje u kobiet) i jest jedną z najczęstszych chorób tarczycy. Symptomy mogą być zróżnicowane i pochodzić z różnych układów. Po czym poznać niedoczynność tarczycy?

Niedoczynność tarczycy − czym jest i jakie są jej przyczyny?

Tarczyca to gruczoł usytuowany w przednio-dolnej części szyi. Produkuje hormony, które mają kluczowy wpływ na procesy metaboliczne w organizmie. Zespół objawów, które wywołuje niedobór tych hormonów to właśnie niedoczynność tarczycy. Przyczyny niedoczynności tarczycy mogą być różne.

Niedoczynność tarczycy można podzielić na:

• Pierwotną − gdy uszkodzony jest sam gruczoł tarczycy,
• Wtórną i trzeciorzędową − gdy uszkodzone są wyższe ośrodki układu hormonalnego, czyli przysadka lub podwzgórze, co powoduje niedobór hormonów, które regulują pracę tarczycy.

Rzadziej występujące przyczyny niedoczynności tarczycy to np.: stany po leczeniu radioaktywnym jodem czy wycięciu tarczycy, nadmierna podaż jodków, przyjmowanie związków litu i niektórych leków, niedobór jodu w środowisku lub inne niż Hashimoto zapalenia tarczycy.

Wtórna i trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy mogą pojawić się na skutek guza nowotworowego okolic przysadki lub podwzgórza, chorób zapalnych, naciekowych czy też urazów mechanicznych.

Niedoczynność tarczycy – badania i diagnostyka

W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów warto udać się do lekarza, żeby zdiagnozować lub wykluczyć niedoczynność tarczycy. Objawy, które u siebie zaobserwujesz, są ważną wskazówką i nie warto ich bagatelizować.

Podstawowe badania, które ułatwiają rozpoznanie choroby to:

W przypadku wątpliwości lekarz może oczywiście poszerzyć panel standardowych badań i dostosować go indywidualnie, np. wykonać EKG, scyntygrafię tarczycy czy rezonans magnetyczny przysadki mózgowej.

Sprawdź też dietę przy Hashimoto – co jeść? Zalecenia dietetyczne i przykładowy jadłospis.

Subkliniczna (utajona) niedoczynność tarczycy

Subkliniczna (utajona) niedoczynność tarczycy to sytuacja, w której poziom hormonów tarczycy pozostaje jeszcze w normie, ale stężenie TSH jest już podwyższone (czyli próbuje pobudzić tarczycę do zwiększonej produkcji hormonów). W tym stanie zazwyczaj nie obserwuje się typowych objawów choroby, ale może występować depresja i zwiększony poziom cholesterolu. W tym przypadku nie zawsze podejmuje się leczenie − zależy to od wartości TSH, wieku chorego, objawów i chorób współistniejących.

Niedoczynność tarczycy – grupa ryzyka

Ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem, chociaż osoby młode i dzieci również mogą cierpieć na choroby tarczycy (objawy niedoczynności u dzieci to także opóźnienie wzrastania i opóźnione, lub rzadziej, przedwczesne dojrzewanie płciowe). Autoimmunologiczne choroby tarczycy (takie jak choroba Hashimoto) są schorzeniami uwarunkowanymi genetycznie, a więc członkowie rodzin, w których występuje choroba, mogą mieć większe predyspozycje do zachorowania.

Niedoczynność tarczycy w trakcie ciąży

Oznaczenie poziomu TSH to jedno z podstawowych badań laboratoryjnych wykonywanych w początkowych okresach ciąży. Wdrożenie odpowiedniego leczenia w przypadku zdiagnozowania niedoczynności tarczycy u ciężarnej  jest niezwykle ważne. Nieleczenie (lub nieprawidłowe leczenie) niedoczynności w ciąży wiąże się z ryzykiem:

• Poronienia i porodu przedwczesnego,
• Nadciśnienia tętniczego u matki,
• Zaburzeń rozwoju intelektualnego oraz ADHD u dziecka,
• Uzyskania niższej punktacji w skali Apgar po porodzie.

W pierwszych tygodniach życia płodowego dziecko nie produkuje własnych hormonów tarczycy, jego rozwój jest więc uzależniony od poziomu hormonów w organizmie matki.

Nieleczona niedoczynność tarczycy – skutki 

Nieleczona niedoczynność tarczycy jest groźna nie tylko dla kobiet ciężarnych. Niedobór hormonów tarczycy zaburza wiele procesów metabolicznych w całym organizmie, dlatego u pacjentów z niewyrównaną niedoczynnością występuje większe ryzyko:

• Zaburzeń układu sercowo-naczyniowego (miażdżyca i zaburzenia rytmu serca, w szczególności bradykardia),
• Nadwagi i otyłości związanych ze spowolnieniem metabolizmu,
• Depresji i zaburzeń lękowych,
• Problemów z płodnością,
• Zaburzeń funkcjonowania mięśni (osłabienie siły mięśniowej i bóle mięśniowe ograniczające codzienne funkcjonowanie).

Niedoczynność tarczycy – podsumowanie

Z niedoczynnością tarczycy można normalnie żyć. Leczenie polega zwykle na uzupełnianiu niedoboru hormonów tarczycy – jest to leczenie substytucyjne. Okresowo należy wykonywać badania kontrolne, aby ocenić, czy leczenie nie wymaga modyfikacji dawkowania. W okresie planowania ciąży utrzymywanie prawidłowych wartości hormonów tarczycy jest szczególnie istotne. Warto więc poinformować lekarza prowadzącego o wcześniejszych chorobach tarczycy, a także o przypadkach tarczycy występujących w rodzinie. Ważna jest również informacja o współwystępujących chorobach autoimmunologicznych, których obecność zwiększa ryzyko zachorowania na chorobę Hashimoto.