Czy to reumatyzm? Objawy, które pomogą Ci go rozpoznać!

Reumatyzm określa grupę chorób związanych nie tylko ze stawami, ale też z całym układem ruchowym.Czujesz nietypowy ból w stawach, chociaż nie są dodatkowo obciążane? Przeczytaj i dowiedz się, jakie są objawy reumatyzmu i w jaki sposób można diagnozować najczęstsze choroby reumatyczne.

Czym jest reumatyzm?

Reumatyzm to pojęcie, które zawiera w sobie grupę około 200 chorób. W zależności od konkretnej jednostki chorobowej przyczyny problemów ze stawami mogą być różne.

Agnieszka Dusza uzupełnia informacje:

„Amerykańska organizacja medyczna zajmująca się reumatologią dzieli choroby reumatyczne aż na 10 grup. Jednak nam najłatwiej będzie podzielić je na dwie:

• grupę związaną ze starzeniem się kości (np. osteoporoza, zwyrodnienie stawów),
• choroby niezwiązane z wiekiem (np. reumatoidalne zapalenie stawów).

Do najczęstszych chorób reumatycznych zalicza się RZS (reumatoidalne zapalenie stawów), chorobę zwyrodnieniową stawów, reumatyzm tkanek miękkich i choroby metaboliczne – dnę moczanową.

Przyczyny reumatyzmu. Co go wywołuje?

Reumatyzm przejawia się głównie przewlekłym i bolesnym zapaleniem stawów, które potrafi ograniczyć codzienne funkcjonowanie. Za ten stan odpowiadają wydzielane w organizmie mediatory stanu zapalnego, takie jak prostaglandyny czy histamina. Mediatory uwalniane są w wyniku pobudzenia stanu zapalnego – nawet zwykłym przeziębieniem czy przypadkowym urazem. Reumatyzm może też wynikać z predyspozycji genetycznych, działania szkodliwych czynników środowiskowych, a nawet przyjmowania niektórych leków”.

W niektórych przypadkach będzie to proces zwyrodnieniowy wywołany mikrourazami w obrębie stawów, w innych – odkładaniem się kryształków moczanu sodu w mazi stawowej, a w jeszcze innych – procesem zapalnym wynikającym z nadmiernej aktywności układu odpornościowego.

Do wystąpienia choroby mogą przyczyniać się:

• występowanie choroby u członków najbliższej rodziny,
• defekty układu odpornościowego (autoimmunoagresja – błędne rozpoznawanie własnych tkanek przez układ odpornościowy i produkcję przeciwciał niszczących je),
• płeć (częściej chorują kobiety),
• stres,
• palenie tytoniu,
• różnego rodzaju przebyte infekcje bakteryjne i wirusowe.

Agnieszka Dusz dodaje:

„W Polsce na reumatyzm choruje ok. 5 milionów osób. Jest to jedna z bardziej powszechnych chorób, która, co ciekawe, najczęściej dotyka kobiety (70% przypadków). Niestety nie ma sposobu na jej całkowite wyleczenie”.

Objawy reumatyzmu. Jak go rozpoznać?

Pierwsze objawy reumatyzmu występują najczęściej pomiędzy 30. a 50. rokiem życia i mogą być mylące. Choroba może rozwijać się powoli i na początku nie dawać symptomów typowo ze strony stawów. Najpierw mogą pojawić się objawy ogólne, takie jak uczucie osłabienia, utrata apetytu i spadek masy ciała, bóle mięśniowe czy stan podgorączkowy.

Ponieważ reumatyzm to bardzo szerokie pojęcie, w którym zawiera się wiele chorób, konkretne objawy będą zależeć od danego typu reumatyzmu. Pierwsze oznaki choroby to przede wszystkim ból stawów, który nie wiąże się z kontuzją, przetrenowaniem czy nadwyrężeniem stawu, sztywność i obrzęk stawów rąk i stóp. Zwykle objawy postępują od drobnych stawów rąk i stóp, a dopiero później zajmują większe struktury.

Klasycznym objawem jest ból i sztywność stawów, które doskwierają najbardziej rano lub po okresach pozostawania w bezruchu. Typowa w reumatyzmie jest sztywność poranna, czyli właśnie ograniczenie ruchomości stawu po nocy. Symptom ten wynika z nagromadzenia płynu zapalnego i obrzęku struktur stawu w czasie spoczynku.

Kolejnym charakterystycznym objawem jest obrzęk wokół stawu i nadmierna wrażliwość na ucisk. Często stawy dotknięte stanem zapalnym tracą zdolność do wykonywania pełnego zakresu ruchów, z czasem nawet trwale. Zaawansowana postać choroby prowadzi do ostatecznej deformacji stawów.

W chorobie reumatoidalnej występują również objawy związane z uszkodzeniem innych narządów. Sytuacja taka ma miejsce szczególnie przy postaci długotrwałej lub o ciężkim przebiegu.

Do objawów pozastawowych należą m.in.:

• guzki reumatoidalne (występują głównie pod skórą w okolicy łokci i stawów rąk),
• miażdżyca,
• stany zapalne i uszkodzenia serca,
• osteoporoza,
• stany zapalne w naczyniach i innych narządach takich jak płuca.

Choroba zwykle zaczyna się z zapalenia wewnątrz stawu. Nie jest do końca wyjaśnione, co powoduje stan zapalny błony maziowej, która wyściela staw. Wiadomo jednak, że efektem tego procesu jest jej powiększenie i uszkodzenie chrząstki, więzadeł, ścięgien i kości.

Obecnie w tej szerokiej grupie chorób wyróżnia się 10 podgrup zaburzeń. Są to:

1. układowe choroby tkanki łącznej,
2. spondyloartropatie,
3. choroba zwyrodnieniowa stawów,
4. choroby kości i chrząstek,
5. zapalenia stawów,
6. choroby gruczołów dokrewnych i metaboliczne (i towarzyszące im problemy ze stawami),
7. nowotwory,
8. zaburzenia nerwowo-naczyniowe,
9. zmiany zapalne pozastawowe tkanek miękkich
10. i inne choroby, którym towarzyszą objawy stawowe.

To, co łączy wszystkie te grupy, to ból ze strony stawów. Ponadto każda z chorób będzie mieć swoje charakterystyczne zestawy objawów dodatkowych. Pełen obraz symptomów pozwala obrać odpowiednią drogę diagnostyczną.

Jakie badania pozwolą wykryć reumatyzm?

Jak rozpoznać reumatyzm? Objawy, które mogą sugerować początki choroby reumatycznej wskazują na konieczność odwiedzenia lekarza. Szybkie rozpoznanie i podjęcie leczenia w dużej mierze decyduje o skuteczności i zahamowaniu postępowania stanu zapalnego. Po konsultacji lekarz może zalecić wykonanie badań laboratoryjnych czy obrazowych, by ustalić, co się dzieje.

Laboratoryjne badania w kierunku reumatyzmu obejmują diagnostykę następujących czynników:

• RF (czynnik reumatoidalny) występujący u większości chorych,
• Anty-CCP (przeciwciała przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi),
• wskaźniki zapalne (OB, CRP),
• ogólne zmiany w morfologii krwi.

Wysokie miano RF i anty-CCP sugeruje ciężką postać choroby, która objawia się gwałtownie postępującym uszkodzeniem stawów i struktur pozastawowych.

W diagnostyce reumatoidalnego zapalenia stawów wykorzystuje się również badania obrazowe, takie jak zdjęcia radiologiczne (RTG), rezonans magnetyczny, ultrasonografię i niekiedy tomografię komputerową.

Diagnoza: reumatyzm. Jak leczyć chorobę?

Agnieszka Dusza radzi:

„Ze względu na to, że są to choroby postępujące (bardzo często w szybkim tempie), ich leczenia powinno podjąć się jak najszybciej! Najlepiej wdrożyć terapię w okresie 6-12 tygodni od pojawienia się pierwszych symptomów. Wtedy szansa na całkowitą remisję jest najwyższa.

Ważna jest też profilaktyka. Przed chorobami reumatycznymi tak naprawdę możesz zabezpieczać się od wczesnych lat dzieciństwa – dbaj o właściwą postawę ciała, odpowiednio się odżywiaj (zapewniając podaż wapnia w diecie) i uprawiaj sport, który zapewnia prawidłowy rozwój kośćca i poprawia elastyczność stawów oraz mięśni.

Dodatkowo warto pamiętać o szybkim i całkowitym leczeniu infekcji, np. anginy, która niedoleczona może mieć przykre skutki. Samo leczenie dolegliwości reumatoidalnych jest kompleksowe. Obejmuje zarówno leczenie farmakologiczne, jak i rehabilitację, edukację pacjenta, a niejednokrotnie też psychoterapię. Im szybciej się je wdroży, tym większa szansa na całkowite opanowanie choroby”.

Terapia reumatyzmu zależy od choroby podstawowej, która powoduje bóle stawów. Jeśli zastanawiasz się, jak leczyć reumatyzm, to odpowiedź brzmi: lecz i kontroluj chorobę podstawową i działaj objawowo w przypadku zaostrzeń.

W zależności od przyczyn reumatyzmu można stosować leki z różnych grup. Często leki na reumatyzm obejmują sterydy, leki immunomodulujące, środki przeciwzapalne i leki przeciwbólowe, leki biologiczne czy chociażby inhibitory oksydazy ksantynowej oraz wiele innych. Jeśli chodzi o leczenie objawowe i leczenie zaostrzeń, najczęściej włączane są preparaty przeciwbólowe, które mają przynieść choremu ulgę.

Mogą być stosowane w formie tabletek doustnych lub kapsułek żelatynowych z płynną zawartością, które szybciej wchłaniają się po połknięciu. Produkty uśmierzające ból można przyjmować również w formie maści na stawy i żeli do stosowania zewnętrznego. Bardzo często w skład takich preparatów wchodzi diklofenak sodu, który dobrze przenika do płynu maziowego i silniej działa w obrębie stawów.  Farmaceutyki przeciwbólowe nabyć możesz również w formie plastrów do naklejania na skórę.

Rehabilitacja – wspomaganie leczenia reumatyzmu

Ważnym elementem terapii bóli reumatycznych są odpowiednio dobrane ćwiczenia i zabiegi fizjoterapeutyczne. Mogą skutecznie zmniejszyć ból i poprawić mobilność stawów oraz wzmocnić mięśnie. W trakcie zaostrzeń choroby podstawowej najczęściej pełna aktywność fizyczna nie jest możliwa. Należy jednak wracać do sprawności, kiedy tylko najcięższe objawy stawowe ustąpią na tyle, by moc wykonywać ćwiczenia.

O tym, jakie zabiegi będą pomocne w danym przypadku, decyduje lekarz lub fizjoterapeuta.

Agnieszka Dusza kontynuuje:

„Masz do wyboru wiele rodzajów rehabilitacji. Zobacz, z czego warto skorzystać.

• Kinezyterapia – ćwiczenia, które usprawniają stawy. Możesz je wykonywać w domu, choć najlepiej i najbezpieczniej ćwiczyć pod okiem fachowca.
• Masaże – czy to klasyczne, czy wodne zmniejszają napięcie i sztywność mięśni, poprawiają krążenie oraz stan ukrwienia i dotlenienia tkanek.
• Termoterapia – leczenie z użyciem ciepła lub zimna. Poprawia krążenie, rozluźnia mięśnie i znosi sztywność stawów.
• Elektroterapia – wykorzystuje prądy bezpieczne dla pacjenta. Poprawia ukrwienie tkanek i rozluźnia mięśnie. Jednym z jej rodzajów jest jonoforeza. Polega na wprowadzeniu w chore miejsce środka przeciwbólowego i przeciwzapalnego.
• Magnetoterapia i laseroterapia – obie metody pobudzają przemianę materii w tkankach”.

Bóle reumatyczne – domowe sposoby

Domowe sposoby na reumatyzm możesz stosować jedynie jako leczenie wspomagające. Choroby reumatyczne mogą być bardzo różne i by jak najlepiej sobie pomóc, należy dobrze zdiagnozować chorobę podstawową. Ponadto jeśli zastanawiasz się, czym leczyć reumatyzm, pamiętaj, że najskuteczniejsze są leki odpowiednio dobrane przez lekarza.

Bardzo często osoby starsze łagodzą objawy reumatyzmu właśnie domowymi sposobami. Wynika to z tego, że przeważnie zażywają dużo leków na inne dolegliwości i chcą za wszelką cenę uniknąć przyjmowania kolejnych tabletek. Jednak domowe sposoby na reumatyzm sprawdzą się tylko w przypadku umiarkowanego bólu i są dużo mniej skuteczne niż leki.

Jednym z domowych patentów na bóle reumatyczne są zimne lub gorące okłady do przykładania w miejsce występowania bólu. O tym, czy wybrać opcję ogrzewania, czy chłodzenia, decyduje chory. W niektórych przypadkach lepsze kojenie bólu pojawi się po zastosowaniu kompresów chłodzących, a czasami osoby, którym doskwiera reumatyzm, lepiej reagują na bodźce ciepłe.

Aby wykonać okład, możesz użyć dostępnych w aptekach wkładów żelowych, które nadają się do stosowania na ciepło i na zimno (są to tzw. kompresy ciepło-zimno). W celu zrobienia ciepłego okładu nagrzewa się je w gorącej wodze, a w celu zimnego -  przechowuje w lodówce. Zawarty w nich żel ma zdolność dłuższego utrzymywania temperatury i powoli oddaje ją w miejsce, w które zostanie przyłożony.

Ponadto do takich okładów możesz użyć termofor z ciepłą wodą lub taki z wkładem do podgrzewania w mikrofalówce. Aby zadziałać na bolesne stawy bodźcem termicznym, możesz sięgnąć po dostępne w aptekach plastry chłodzące lub rozgrzewające do stosowania na skórę. Należy jednak pamiętać, aby naklejać je tylko na zdrową i nieuszkodzoną skórę.

Innym domowym sposobem na bóle reumatyczne są kąpiele z dodatkiem odpowiednich wyciągów ziołowych i minerałów. Mają one również działanie rozgrzewające i przynoszą złagodzenie bólu. Preparatów ziołowo-alkoholowych możesz używać do nacierania bolących stawów. Takie płyny rozluźnią i rozgrzeją bolące miejsca.

Agnieszka Dusza dodaje:

„Zioła łagodzą przebieg chorób reumatycznych i, co najważniejsze, są praktycznie pozbawione działań niepożądanych. Wspomagają leczenie podstawowe. Do takich leczniczych ziół należy wierzba biała. Jej najważniejszy składnik to salicylan. Ma działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i ściągające.

W celach leczniczych wykorzystuje się korę wierzby – na przykład w postaci naparów. W takim celu wysuszoną i rozdrobnioną korę (ok. 5 g, czyli łyżeczka) zalej wrzącą wodą (100 ml) i odstaw pod przykryciem na ok. 15-20 min. Przecedź i wypij napar. Pij od 2 do 4 szklanek dziennie.

Kolejnym ziołem o właściwościach leczniczych jest hakorośl. W tym przypadku wykorzystuje się korzeń tej afrykańskiej rośliny. Zawiera prokumbin i harpagozyd – glikozydy, które działają przeciwzapalnie i przeciwartretycznie. Harpagozyd wykazuje działanie przeciwbólowe zbliżone do fenylbutazonu. Stosuje się go w postaci tabletek i kapsułek.

Inne zioło na stawy to wiązówka błotna. Surowcem leczniczym są kwiaty. Ze względu na zawartość flawonoidów, glikozydów fenolowych i olejków eterycznych mają działanie przeciwgorączkowe, napotne i przeciwreumatyczne. Z nich też możesz sporządzić napar. Jak go przygotować? Wysuszone kwiaty (30 g) zalej wrzącą wodą i odstaw na 15 min. Napar przyjmuj 3 razy dziennie po 1/2 szklanki”.

Jak leczyć reumatyzm dietą?

Oprócz odpowiednio dobranej terapii podstawowej danej choroby reumatycznej bardzo ważne jest również zachowywanie optymalnej diety. Dlatego do domowych sposobów na problemy związane z reumatyzmem zaliczyć możemy również odpowiedni sposób odżywiania. Zbilansowana dieta pomoże zadbać o prawidłową masę ciała oraz uzupełni witaminy i minerały.

We wszelkich chorobach, które wiążą się z bólami stawów, zachowanie prawidłowej masy ciała pomoże zmniejszyć dolegliwości bólowe i stworzy dla stawów optymalne warunki do pracy. Dodatkowo przy niektórych problemach ze stawami pomocne może okazać się wzbogacenie diety o kolagen zawarty, chociażby, w żelatynie.

Aspekt diety w chorobach reumatycznych jest szeroki i zależy od konkretnie występującej choroby. Na przykład u chorych na dnę moczanową zaleca się dietę o niskiej zawartości puryn i fruktozy. Powinno się unikać przetworzonych produktów słodzonych syropem glukozowo-fruktozowym oraz piwa. Wskazane są natomiast ubogotłuszczowe produkty mleczne, zbożowe oraz warzywa.

Teraz już wiesz, jakie są objawy reumatyzmu

Reumatyzm obejmuje grupę chorób związanych zarówno ze stawami, jak i całym układem ruchowym. Aż 5 milionów Polaków cierpi na choroby reumatyczne. Objawy charakterystyczne dla tego schorzenia to ból ze strony stawów. Pamiętaj, że wynik leczenia zależy od czasu, w którym została podjęta terapia. Jeśli zauważysz u siebie jakiekolwiek oznaki reumatyzmu, udaj się natychmiast do lekarza w celu postawienia diagnozy i dobrania odpowiedniego leczenia.

Źródła:

1. Fitzgerald J.D., Dalbeth N., Mikuls T., American College of Rheumatology Guideline, Arthritis Care Res (Hoboken) 2020.
2. Perez R.S., Zollinger P.E., Dijkstra P.U., Evidence based guidelines for complex regional pain syndrome type 1, Neurol. 2010.
3. Lorenc R., Głuszko P., Franek E., Zalecenia postępowania diagnostycznego i leczniczego w osteoporozie w Polsce 2017, Endokrynol Pol. 2017.