Łuszczycowe zapalenie stawów – przyczyny, objawy i leczenie łuszczycy stawowej

Łuszczycowe zapalenie stawów to przewlekła, wielopostaciowa, autoimmunologiczna choroba narządu ruchu. Schorzenie objawia się występującym z różnym nasileniem bólem, sztywnością i obrzękami stawów oraz upośledzeniem ich funkcji. Przeczytaj, jakie są objawy łuszczycy stawowej oraz poznaj metody leczenia tej choroby. 

Co to jest łuszczyca stawowa? 

Łuszczycowe zapalenie stawów (łac. psoriasis arthropatica), inaczej łuszczyca stawowa to przewlekła choroba zapalna zaliczana do tzw. spondyloartropatii, w których przebiegu stwierdza się jednocześnie występowanie zapalenia stawów kręgosłupa, stawów krzyżowo-biodrowych i obwodowych. Na łuszczycowe zapalenie stawów, zależnie od źródeł, zapada około 7- 30% chorych na łuszczycę. Najczęściej objawy ŁZS uaktywniają się u osób między 30., a 50. rokiem życia. Choroba może mieć różny obraz kliniczny – od łagodnych postaci, do zaawansowanych, kiedy u pacjenta dochodzi do trwałego, nieodwracalnego zniszczenia stawów i trwałej niepełnosprawności. 

Wyróżniamy kilka rodzajów łuszczycowego zapalenia stawów. 

• Postać niesymetryczna (pojawia się w około 70% przypadków) – zmiany zapalne występują w różnej lokalizacji, na początku objawy rozwijają się a obrębie stawów rąk i stóp. Na tę postać ŁZS częściej zapadają mężczyźni. 
• Postać symetryczna (około 15-20% przypadków) – zmiany pojawiają się po obu stronach ciała, najczęściej w okolicy nadgarstków, stawów rąk, stóp oraz stawów skokowych. 
• Zapalenie dystalnych stawów międzypaliczkowych – stan zapalny obejmuje końcowe stawy palców rąk oraz stóp. 
• Postać osiowa (około 5% przypadków) – atakuje kręgosłup i stawy krzyżowo-biodrowe. 
• Postać okaleczajaca (około 5% przypadków) – należy do najrzadziej występujących typów ŁZS. Odmiana okaleczająca prowadzi do najpoważniejszych powikłań. Atakuje małe stawy palców rąk i stóp, powodując upośledzenie ich funkcji i skrócenie. 

Możemy wyodrębnić również podział ŁZS na podstawie stopnia zaawansowania objawów: 

• Postać łagodna: diagnozowana jest wówczas, kiedy zajętych jest mniej niż 5 stawów, a w badaniu RTG nie uwidacznia się zmian strukturalnych. Pacjenci zgłaszają łagodne bóle kręgosłupa oraz innych stawów, bez objawów łuszczycy skóry, 
• Postać umiarkowana: kryteria obejmują zajęcie więcej niż 5 stawów. Obserwuje się stan zapalny przyczepów ścięgnistych w więcej niż dwóch miejscach. Pacjent zgłasza odczuwane pogorszenie sprawności, 
• Postać ciężka: stwierdza się rozległe zmiany w stawach, które prowadzą do znacznego ich zniekształcenia i utraty funkcji. Zaawansowane zmiany widoczne są w badaniach obrazowych. 

Łuszczycowe zapalenie stawów – przyczyny  

Jak dotąd przyczyny łuszczycowego zapalenia stawów nie zostały do końca poznane.  

• Uważa się, że na rozwój choroby mają wpływ czynniki genetyczne – ryzyko wystąpienia ŁZS zwiększa antygen HLA-B27. Wiadomo, że jeśli najbliższa rodzina (rodzice, rodzeństwo itp.) choruje na ŁZS, prawdopodobieństwo zachorowania najbliższych członków znacznie rośnie.  
• Istnieje także szereg czynników zewnętrznych, które mogą wyzwalać pojawienie się objawów Łuszczycowego zapalenia stawów. Wśród nich wymienia się: 
• Urazy mechaniczne stawów, 
• Zabiegi chirurgiczne, 
• Nieprawidłowe poziomy hormonów, 
• Stosowanie używek (alkohol, papierosy), 
• Przewlekły stres, 
• Przebyte zakażenia wirusowe lub bakteryjne, 
• Zażywanie niektórych leków (m.in. sole litu, beta-blokery, leki przeciwmalaryczne). 

Łuszczycowe zapalenie stawów – objawy

Łuszczycowe zapalenie stawów cechuje się zmiennym nasileniem objawów z okresami zaostrzeń i remisji. Zależy to w głównej mierze od stopnia zaawansowania zmian zapalnych, liczby zajętych stawów oraz innych narządów. Najczęściej choroba atakuje stawy biodrowe, kolanowe, stawy kręgosłupa, palce u rąk i nóg. Do powszechnie spotykanych objawów zaliczamy: 

• Bóle, obrzęki i poranną sztywność stawów z ograniczeniem ich ruchomości. Dolegliwości ustępują po rozruszaniu, 
• Ból i ograniczenie ruchomości odcinka lędźwiowego, 
• Zmiany zapalne miejsc przyczepów ścięgien (entezopatie), 
• Grudkowe wykwity skórne o czerwonym zabarwieniu przypominające łuskę – najczęściej obejmują rejony zgięć łokciowych, kolanowych, tułowia, a także owłosionej skóry głowy jako łuszczyca skóry głowy. U części osób mogą wystąpić rozsiane, uogólnione zmiany łuszczycowe w postaci łuszczycy krostkowej,  
• Zmiany widoczne na paznokciach, tzw. objaw naparstka – punktowe zagłębienie na płytce paznokcia, przypominające ukłucia szpilki, 
• Objawy ze strony innych narządów, np. zaburzenia przewodnictwa serca, zapalenie spojówek, 
• W zaawansowanej fazie choroby bardzo często dochodzi do deformacji zajętych stawów. 

Jak diagnozowane jest łuszczycowe zapalenie stawów?  

Diagnostyka łuszczycowego zapalenia stawów w pierwszej kolejności obejmuje szczegółowy wywiad z pacjentem oraz badania dodatkowe: morfologię krwi, OB, CRP (w testach laboratoryjnych zazwyczaj nie obserwuje się podniesienia czynnika reumatoidalnego). Istotne są także badania obrazowe: RTG stawów obwodowych, krzyżowo-biodrowych i kręgosłupa oraz USG.  

W przypadku podejrzenia zmian w układzie krążenia, specjalista wdraża badania echokardiograficzne. W badaniach radiologicznych mogą zostać uwidocznione symetryczne bądź niesymetryczne zmiany stawowe, nadżerki kostne, oraz skostnienia stawów, a także symetryczne zapalenie w obrębie stawów krzyżowo-biodrowych. Podczas różnicowania ŁZS specjalista bierze pod uwagę m.in.: reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), zapalne choroby jelit czy septyczne zapalenie stawów. 

Łuszczycowe zapalenie stawów – leczenie

Leczenie łuszczycowego zapalenia stawów powinno być prowadzone przy współpracy reumatologa, dermatologa, ortopedy i fizjoterapeuty.  

Najważniejszym celem terapii pacjentów z ŁZS jest kontrolowanie nasilenia objawów choroby, zapobieganie zmianom strukturalnym oraz możliwie jak najdłuższe utrzymywanie stanu remisji. 

• W terapii wykorzystuje się przede wszystkim niesteroidowe leki przeciwzapalne (m.in. ibuprofen), zarówno w formie doustnej, jak i miejscowej, jako maści na stawy oraz glikokortykosteroidy miejscowe, a także leki na łuszczycę modyfikujące przebieg choroby i leki biologiczne.  
• Osoby z łuszczycą powinny w szczególny sposób dbać o swoją skórę, stosując dedykowane im kosmetyki do pielęgnacji ciała. W razie pojawienia się siniaków, warto stosować spraye na siniaki i stłuczenia. 
• Ważną składową procesu leczenia jest postępowanie rehabilitacyjne, które ma na celu wspieranie sprawności, zniesienie dolegliwości bólowych i sztywności stawów oraz ogólną poprawę standardu funkcjonowania.  
• W usprawnianiu stosuje się głównie zabiegi fizykalne, jak ultradźwięki, krioterapię oraz ćwiczenia ruchowe.  
• Intensywność i częstotliwość ćwiczeń zawsze dobierana jest indywidualnie do pacjenta.  
• W okresach zaostrzenia dolegliwości pomocne może okazać się zaopatrzenie ortopedyczne w formie ortez i stabilizatorów na stawy oraz sprzętów wspomagających chodzenie.  
• Duże znaczenie w leczeniu łuszczycowego zapalenia stawów ma wsparcie psychologiczne. Chorzy, zwłaszcza na początkowym etapie diagnozy lub w trakcie zaostrzenia ŁZS zmagają się z obniżonym nastrojem, zaburzeniami w relacjach towarzyskich i ogólnym pogorszeniem jakości życia. Warto więc być pod opieką psychologa.  
• Jeśli dolegliwości nie reagują na metody leczenia zachowawczego i w szybkim czasie dochodzi do zniekształceń stawów, lekarz może rozważyć zabiegi synowektomii, artroplastyki oraz wymianę chorego stawu. 

Równie istotną rolę w łagodzeniu objawów łuszczycowego zapalenia stawów odgrywa odpowiednia dieta przeciwzapalna. Powinna dostarczać wszystkich niezbędnych witamin i minerałów. Osoby cierpiące na ŁZS powinny dbać o regularną podaż produktów bogatych w kwasy omega–3 (ich źródłem są tłuste ryby morskie, orzechy, oleje roślinne). Warto spożywać duże ilości warzyw i owoców, a ograniczać przetworzone produkty. Coraz więcej badań wykazuje, że optymalnym profilem diety osób chorych na łuszczycę jest dieta śródziemnomorska. 

Łuszczycowe zapalenie stawów – rokowania

Rokowania w łuszczycowym zapaleniu stawów zależą w głównej mierze od momentu diagnozy i stopnia zaawansowania zmian. ŁZS zdiagnozowane na początkowym etapie, gdzie zajęta jest mała liczba stawów i szybkie wdrożenie leczenia oraz modyfikacja stylu życia jest w stanie zabezpieczyć organizm przed ekspresją choroby. Niestety u wielu pacjentów diagnoza ŁZS pada po wielu latach. Wówczas dochodzi do rozległych zmian stawowych. Dane wskazują, że chorzy z ciężką postacią łuszczycowego zapalenia stawów żyją o kilka lat krócej w porównaniu z populacją ogólną. 

Czy łuszczyca stawowa jest wyleczalna?

Łuszczycowe zapalenie stawów to autoimmunologiczna choroba przewlekła o nieznanej etiologii, w związku z tym szanse na całkowite wyleczenie są bardzo małe. Jednak dzięki specjalistycznemu leczeniu oraz właściwej diecie możliwe jest hamowanie jej progresji i osiągnięcie długich okresów remisji. 

Podsumowanie 

Łuszczycowe zapalenie stawów jest chorobą nieuleczalną. Istotne dla osób zmagających się ze schorzeniem jest zrozumienie jej przebiegu oraz nauka sposobów radzenia sobie z ograniczeniami ruchowymi. ŁZS nie przekreśla szans na macierzyństwo czy normalne życie. Przestrzeganie zaleceń lekarskich i regularne monitorowanie stanu zdrowia pozwalają w dużym stopniu ograniczyć postęp i kontrolować przebieg schorzenia. 

Źródła:

1. G. Zofia, K. Mariusz, Łuszczycowe zapalenie stawów – przyczyny, objawy, leczenie, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/63744,luszczycowe-zapalenie-stawow, [dostęp: 12.10.2023 r.]
2. H. Przepiera-Będzak, M. Brzosko, Łuszczycowe zapalenie stawów, Wielka interna-Reumatologia, Medical Tribune Polska, Warszawa
3. W. Tłustochowicz, J. Świerkot, E. Stanisławska, Łuszczycowe zapalenie stawów, Reumatologia, 2016