Zaburzenia mowy - czy to udar?

Zaburzenia mowy mogą być objawem chorobowym. Jest to bardzo szerokie pojęcie − obejmuje wiele nieprawidłowości i schorzeń o różnych przyczynach, przebiegu i konsekwencjach. Utrudnienie porozumiewania się znacząco wpływa na jakość życia pacjentów, ich rozwój osobisty i zdrowie psychiczne. Nagłe pojawienie się zaburzeń mowy może świadczyć o poważnej chorobie.

Zaburzenia mowy − co to jest?

Zaburzenia mowy to bardzo szeroka grupa nieprawidłowości. Obejmuje wszelkie przypadłości, które powodują utrudnienie komunikacji. Będą to, wobec tego, zarówno niewielkie i niegroźne wady wymowy, jak i poważne zaburzenia mowy, związane z uszkodzeniem struktur mózgowych. Do zaburzeń mowy zalicza się także problemy związane z fonacją czy tonem głosu. 

Sprawdź też, jakie są przczyny i objawy udaru mózgu.

Zaburzenia mowy − przyczyny

Przyczyny zaburzeń mowy są rozmaite i wielopiętrowe. Należą do nich m.in.:

• nieprawidłowości narządu artykulacyjnego, np. nieprawidłowy zgryz, nieprawidłowa budowa języka czy podniebienia, uszkodzenie krtani, co powoduje zaburzenia artykulacji
• wady lub uszkodzenia narządu słuchu, co prowadzi do niedokładnej artykulacji spowodowanej brakiem kontroli słuchowej
• uszkodzenia na różnych poziomach układu nerwowego, np. dróg nerwowych, jąder nerwów, móżdżku, co prowadzi do zaburzeń unerwienia i nieprawidłowego funkcjonowania aparatu mowy
• uszkodzenia na poziomie kory mózgowej, co skutkuje upośledzeniem etapu „programowania” mowy
• upośledzenie umysłowe
• zaburzenia mowy na tle nerwowym, emocjonalnym i psychologicznym spowodowane stresem, traumatycznymi przeżyciami czy sposobem wychowywania − przykładem może być mutyzm, który oznacza brak werbalnego kontaktu przy nieuszkodzonych ośrodkach mowy. Wybiórczy mutyzm to niemożność mówienia tylko w niektórych okolicznościach i wobec niektórych osób (np. poza domem).
• choroby psychiczne, które powodują zakłócenia w myśleniu i rozumowaniu np. schizofrenia
• zaburzenia spowodowane negatywnym wpływem środowiska, np. nieprawidłowa nauka mówienia i nieprawidłowe wzorce środowiskowe

Część zaburzeń mowy ma wieloczynnikową i złożoną etiologię, np. jąkanie, czyli zaburzenie płynności mowy o różnym charakterze.

Podłoże zaburzeń mowy jest bardzo zróżnicowane. Co więcej, każde z powyższych źródeł nieprawidłowości ma szereg swoich własnych przyczyn. Mogą to być zaburzenia i wady wrodzone, deformacje i uszkodzenia pourazowe, choroby naczyniowe np. miażdżyca, udar mózgu, guzy nowotworowe, otępienia, np. choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, stany zapalne i infekcyjne i wiele innych.

Sprawdź też przyczyny i objawy Alzheimera.

Zaburzenia mowy − afazja mowy

Afazja to utrata zdolności mówienia u osoby, która wcześniej umiała mówić, rozumiała co mówi i co mówią do niej inni.

Wyróżnia się różne rodzaje afazji:

• w przypadku afazji ruchowej (zwanej inaczej afazją Broca), chory nie jest zdolny do prawidłowego mówienia. Rozumie co mówią do niego inni i wie, co sam chciałby powiedzieć. Próbuje się wysłowić, ale z jego ust wydobywają się jedynie słowa, które nie tworzą logicznej całości. Nie jest również w stanie powtórzyć zdania po kimś, ani nazwać przedmiotów. Jego mowa nie jest płynna, a sformułowania mają niezgodną z normami składnię i gramatykę.
• w afazji czuciowej (zwanej również afazją Wernickego), chory nie rozumie natomiast sensu zasłyszanych wypowiedzi. Wynika to z utraty zdolności różnicowania dźwięków mowy. Wypowiedzi takiego chorego są płynne, ale niezrozumiałe dla otoczenia, tworzą tzw. „sałatę słowną”.
• fazja mieszana łączy w sobie cechy obydwu powyższych. To ona występuje najczęściej.

Afazja pojawia się zazwyczaj nagle i niespodziewanie. Przyczyny jej powstania są na ogół poważne i prowadzą do uszkodzenia lub niedokrwienia kory mózgowej w miejscu odpowiedzialnym za mowę. W większości przypadków odpowiedzialny jest za to udar mózgu, ale możliwe są także inne przyczyny, np. urazy mózgowia, guzy nowotworowe, stany zapalne czy miażdżyca tętnic mózgowych.

Jeśli zauważysz, że bliska Ci osoba nagle zaprezentowała trudności z mówieniem, nigdy nie ignoruj tego objawu i nie zwlekaj z wzywaniem pomocy! Może to bowiem świadczyć o poważnym stanie, nawet zagrażającym życiu.

Sprawdź też tabletki i krople z witaminami i minerałami.

Zaburzenia mowy − dyzartria

W praktyce klinicznej, istotne jest rozróżnienie afazji i dyzartrii. W przypadku dyzartrii, chory rozumie, co mówią do niego inni i doskonale zdaje sobie sprawę z tego, co sam pragnie powiedzieć. Trudności z wysłowieniem się wynikają z nieprawidłowej pracy aparatu mowy na 3 poziomach: artykulacyjnym, oddechowym i fonacyjnym. Zaburzenia dotyczą języka, warg, gardła, krtani czy podniebienia. Towarzyszącą dolegliwością często są zaburzenia połykania. Mowa jest bełkotliwa, niewyraźna, nierytmiczna. Przyczyny obejmują uszkodzenie mięśni odpowiedzialnych za mówienie, złącz nerwowo-mięśniowych, nerwów obwodowych, dróg nerwowych, jąder nerwów, pnia mózgu czy móżdżku. Dochodzi więc do niemożności prawidłowego „wyprodukowania” mowy, jej „planowanie i programowanie” jest natomiast prawidłowe. W związku z tym, pacjent jest w stanie porozumiewać się z otoczeniem za pomocą pisania. Zaburzenia mowy o typie dyzartrii występują przykładowo w mózgowym porażeniu dziecięcym, stwardnieniu rozsianym, w wyniku udaru mózgu, guzów i urazów pnia mózgu, w stwardnieniu zanikowym bocznym, chorobie Parkinsona, uszkodzeniach móżdżku, chorobach nerwowo-mięśniowych, np. miastenii czy dystrofii.

Zaburzenia mowy − czy to udar?

Udar mózgu to nagły i niebezpieczny stan. Kluczową kwestią w kontekście przeżycia i późniejszych następstw neurologicznych, jest czas, jaki upłynie od wystąpienia udaru do uzyskania opieki medycznej. Dlatego tak ważna jest znajomość najczęstszych objawów udaru mózgu − Twoja szybka i zdecydowana reakcja może uratować komuś życie!

Objawy udaru mózgu mogą być różne, w zależności od tego, jaka część mózgu uległa uszkodzeniu. Udar, który obejmuje duży obszar lub struktury odpowiedzialne za istotne życiowo funkcje, będzie charakteryzował się poważniejszym przebiegiem i rykiem groźnych następstw.

Sprawdź też przyczyny i objawy udaru niedokrwiennego mózgu.

Typowe objawy udaru mózgu obejmują:

• zaburzenia ruchowe, np. osłabienie lub niedowład jednej lub kilku kończyn, osłabienie mięśni twarzy m.in. opadnięcie jednego kącika ust
• zaburzenia mowy związane np. z osłabieniem mięśni języka
• zaburzenia czuciowe, np. zaburzenia czucia w obrębie jednej lub kilku kończyn, uczucie drętwienia czy mrowienia
• zaburzenia widzenia, np. ograniczenie pola widzenia
• zaburzenia świadomości i przytomności, np. dezorientacja czasowo-przestrzenna, senność, całkowita utrata przytomności
• zaburzenia równowagi, trudności w utrzymaniu postawy
• silny ból głowy, który nagle się pojawił

Pamiętaj, że nawet niewielki udar mózgu jest niebezpieczny! Nawet jeśli objawy są miernie nasilone lub po jakimś czasie zaczynają się cofać, wezwij pomoc jak najszybciej.

Zwróć uwagę, że udar mózgu może prowadzić zarówno do zaburzeń mowy o typie afazji, jak i dyzartrii.

sprawdź też leki i tabletki wspomagające pracę serca i krążenia krwi.

Zaburzenia mowy − leczenie

Leczenie zaburzeń mowy przede wszystkim zależy od podłoża nieprawidłowości. Często konieczna okazuje się wielodyscyplinarna współpraca różnych specjalistów: neurologa, laryngologa, logopedy, foniatry, psychologa, psychiatry czy rehabilitanta. W niektórych przypadkach pozbycie się przyczyny doprowadza do szybkiej poprawy (np. usunięcie narośli języka). W wielu sytuacjach leczenie opiera się jednak w dużej mierze na długotrwałej rehabilitacji. Warto zachęcać chorych do nawiązywania różnych form kontaktu i podejmowania prób wypowiadania się. Liczenie do 10 czy wymienianie dni tygodnia ma za zadanie wywołać mowę zautomatyzowaną. Nauka słuchania i powtarzanie, nauka rozumienia, czytania, pisania i liczenia to narzędzia stosowane w terapii afazji. W leczeniu dyzartrii zwraca się uwagę na naukę prawidłowego oddechu, ćwiczenia mięśni i korekcję koordynacji oddychania i fonacji.

Pamiętaj, że mowa jest podstawowym narzędziem porozumiewania się. Utrudnienie lub uniemożliwienie werbalnego kontaktu z otoczeniem może prowadzić do poczucia izolacji społecznej, wyobcowania i samotności. To z kolei może skutkować depresją i dodatkowo pogarszać przebieg wielu chorób. Natomiast upośledzenie mówienia u dzieci będzie miało wpływ na ich całościowy rozwój. Dlatego tak ważne jest diagnozowanie zaburzeń mowy i adekwatne leczenie nieprawidłowości.

sprawdź też, o czym mogą świadczyć zawroty głowy po wysiłku.

Zaburzenia mowy u dzieci

Zauważ, że zaburzenia mowy mogą pojawić się dopiero w wieku dorosłym u osoby, która wcześniej nie prezentowała nieprawidłowości w tym zakresie. Pamiętaj, że jest to objaw niepokojący i warto jak najszybciej zlokalizować jego przyczynę.

Jednakże warto również zwrócić uwagę na problem zaburzeń mowy, które występują od wczesnych lat dziecięcych. Podstawy komunikacji kształtują się już w 1. roku życia dziecka, a w kolejnych latach proces rozwoju mowy jest niezwykle intensywny. Jak najszybsze wyłapanie wadliwego mówienia jest kwestią bardzo istotną, bowiem wszelkie opóźnienia i zaniedbania w tym zakresie mogą okazać się potem trudne do nadrobienia.

Zaburzenia mowy ­− szerokie pojęcie

Zaburzenia mowy to niesłychanie szerokie sformułowanie. Zawiera się w nim zarówno niewielkie i niemal niezauważalne seplenienie, jak i całkowita utrata zdolności mówienia i rozumienia mowy. Mogą występować od wczesnego dzieciństwa, gdy rozwój mowy zostanie zaburzony lub pojawić się dopiero w późniejszym okresie. Nagłe wystąpienie zaburzeń mowy zawsze jest powodem do niepokoju, może bowiem wskazywać na poważne schorzenie, np. udar mózgu. Zapamiętaj jego najczęstsze objawy, żeby w razie potrzeby, móc szybko zareagować i udzielić pomocy.   

Źródła:

1. K. Jodzio, W. M. Nyka, Zaburzenia językowe oraz mowy w praktyce ogólnolekarskiej
2. H. Mierzejewska, D. Emiluta-Rozya, Projekt zestawienia form zaburzeń mowy
3. P. Kopiński, Afazja
4. P. Kucińska, Wybrane przyczyny dyzartrii związane z lokalizacją uszkodzenia w obrębie układu nerwowego
5. T. Pałka, M. Puchowska-Florek, Chory po udarze − rehabilitacja ruchowa i zaburzeń mowy
6. M. Bodzioch, Udar mózgu
7. B. Kamińska, B. Siebert, Podstawy rozwoju mowy u dzieci
8. E. B. Rozenek, W. Orlof, Z. M. Nowicka, K. Wilczyńska, N. Waszkiewicz, Mutyzm wybiórczy – opis zaburzenia i etiologia: czy wybiórczy brak mowy jest zaledwie wierzchołkiem góry lodowej?