Hemoroidy (żylaki odbytu) – przyczyny, objawy i leczenie

Hemoroidy to podśluzówkowe sploty naczyniowe, które znajdują się przy odbycie. Ma je każdy z nas. O chorobie hemoroidalnej mówimy, gdy dojdzie do ich powiększenia lub przesunięcia. Jest to najczęstsza choroba odbytu i 50-70% osób dorosłych zmaga się z nią przynajmniej raz w życiu. Co to są hemoroidy i jak z nimi walczyć, a dokładniej – jak radzić sobie z chorobą hemoroidalną? Sprawdźmy! 

Co to są hemoroidy? 

Hemoroidy (guzki krwawnicze), to sploty naczyniowe znajdujące się w błonie podśluzowej kanału odbytu. Sploty uwypuklają się, przypominając poduszeczki. W warunkach fizjologicznych nie wystają poza kanał odbytu. Ich rola nie jest do końca znana. Przypuszcza się, że wspomagają aparat zwieraczowy odbytu, co pomaga przy kontroli oddawania gazów i stolca. Chronią także odbyt przed uszkodzeniem podczas wypróżniania. 

Wyróżniamy 2 rodzaje guzków krwawniczych: wewnętrzne i zewnętrzne.  

• Hemoroidy wewnętrzne są umiejscowione w dolnej części odbytnicy.  
• Hemoroidy zewnętrzne występują niżej, pod skórą wokół odbytu. 

Hemoroidy a choroba hemoroidalna to dwa różne zagadnienia. O chorobie mówimy wtedy, gdy guzki krwawnicze powiększają się i przesuwają, powodując przy tym dokuczliwe dolegliwości. 

Bolesne hemoroidy – przyczyny 

Choroba hemoroidalna nie ma jednoznacznie ustalonych przyczyn. Najprawdopodobniej jest wynikiem współdziałania kilku czynników. Pewne jest, że nie jest zaraźliwa. 

Do bolesnych guzków krwawniczych predysponują: 

• Niewłaściwa dieta (mały udział błonnika w posiłkach, niewystarczająca ilość wypijanych płynów w ciągu dnia), 
• Siedzący tryb życia, 
• Nadwaga i otyłość, 
• Noszenie ciężarów (w pracy, podczas treningów), 
• Zaparcia, zwłaszcza przewlekłe, 
• Ciąża i poród siłami natury. 

Wskazuje się na 4 teorie powstawania bolesnych hemoroidów. 

1. Teoria naczyniowa – niewydolność ścian naczyń krwionośnych doprowadza do zaburzenia krążenia krwi w splotach naczyniowych. 
2. Teoria mechaniczna – blokowanie odpływu z hemoroidalnych naczyń żylnych w wyniku ucisku na naczynia biodrowe, co jest częste podczas ciąży lub u chorych z guzami w obrębie miednicy mniejszej. 
3. Teoria zburzeń w budowie kolagenu i elastyny – proces przebiegający u wszystkich i związany ze starzeniem się organizmu. Zmniejsza się elastyczność elementów mechanizmów zwieraczowych i może dochodzić do zalegania większej ilości krwi w guzkach krwawniczych. 
4. Teoria wzrostu aktywności zwieraczy odbytu – dotyczy wzmożonego napięcia zwieracza wewnętrznego odbytu, co utrudnia odpływ krwi z guzków krwawniczych. 

Hemoroidy – kogo dotyczy ten problem? 

Choroba hemoroidalna może dotknąć każdego z nas w każdym wieku, jednak ryzyko bolesnych hemoroidów wzrasta z wiekiem. Dlaczego? Z wiekiem pojawia się coraz więcej mechanizmów i przyczyn, które predysponują do zaburzenia przepływu krwi w guzkach krwawniczych, a co za tym idzie, do pojawienia się przykrych objawów. Hemoroidy najczęściej zaczynają doskwierać między 45. a 65. rokiem życia. Problem może pojawić się niezależnie od Twojej płci. U kobiet dokuczliwe są hemoroidy w ciąży. 

Hemoroidy – objawy 

Objawy choroby hemoroidalnej mogą się różnić w zależności od osoby. U niektórych występują wszystkie, a u innych tylko część z nich. Najczęstsze dolegliwościto: 

• Jasnoczerwona krew na stolcu, na papierze toaletowym lub w misce klozetowej – główny objaw, 
• Ból i uczucie dyskomfortu wokół odbytu występujące podczas defekacji, 
• Ból i dyskomfort podczas dłuższego przebywania w pozycji siedzącej, 
• Obrzęk lub twardy guzek wokół odbytu, 
• Świąd i pieczenie wokół odbytu, 
• Uczucie niecałkowitego wypróżnienia, 
• Brudzenie bielizny stolcem i śluzem (przy stale wypadniętych hemoroidach). 

Ból w chorobie hemoroidalnej zlokalizuje się konkretnie wokół odbytu, chociaż może nieco promieniować, np. przy zmianie pozycji siedzącej. Jeśli odczuwasz ból kości ogonowej, to najprawdopodobniej hemoroidy nie są przyczyną tego stanu. Zgłoś się do swojego lekarza na konsultację. 

Czy hemoroidy są niebezpiecznie? 

W przebiegu choroby hemoroidalnej może dojść do ostrych powikłań wymagających pilnej interwencji. Należą do nich: zakrzepica wypadniętych guzków krwawniczych oraz masywny krwotok. 

• Zakrzepnięte hemoroidy są duże, obrzęknięte, bardzo bolesne i wrażliwe na dotyk oraz nieodprowadzalne. Mają ciemnosiną barwę. Dochodzi też do silnego skurczu mięśnia zwieracza odbytu. 
• Masywny krwotok zdarza się rzadko, jednak, jeśli wystąpi, może doprowadzić do złego samopoczucia, zawrotów głowy i omdlenia. U osób przyjmujących tabletki na krążenie krwi i preparaty rozrzedzające krew, krwotok może być bardziej nasilony. Nigdy nie lekceważ nagle pojawiających się objawów! 

Hemoroidy – leczenie 

Postępowanie z chorobą hemoroidalną jest różne i trudno powiedzieć, ile trwa leczenie hemoroidów. Wszystko zależy od tego, jak nasilone są Twoje objawy, jaki jest Twój ogólny stan zdrowia oraz zaangażowanie w stosowanie się do zaleceń. Pamiętaj, że terapię najlepiej ustalić z lekarzem, który dokładnie Cię zbada i spróbuje dobrać skuteczne leczenie na hemoroidy, dopasowane do Twoich potrzeb. 

Celem leczenia jest złagodzenie krwawienia, swędzenia i przyniesienie ulgi w dyskomforcie i bólu.  

• Początkowo ma charakter objawowy. Kluczowe jest uregulowanie wypróżnień i zapobieganie zaparciom. Najczęściej zaleca się zmianę stylu życia (m.in. zwiększenie ilości błonnika pokarmowego w diecie, regularna aktywność fizyczna), a jeśli to nie pomaga, lekarz może Ci zaproponować leczenie farmakologiczne z wykorzystaniem laktulozy, makrogoli i czopków glicerynowych. 
• W okresach zaostrzeń objawów można stosować czopki doodbytnicze i maści na hemoroidy o działaniu przeciwzapalnym i miejscowo ochronnym. Zawierają one substancje znieczulające miejscowo, kwas hialuronowy, hydrokortyzon i tlenek cynku. 
• Gdy leczenie zachowawcze nie wystarcza, potrzebna jest pomoc chirurga. Istnieje kilka metod leczenia małoinwazyjnego, ale wiążą się one z ryzykiem nawrotu hemoroidów. Są to: 
  • Zakładanie gumowych opasek, „gumkowanie” – polega na założeniu gumki na podstawę guzka krwawniczego, który w ciągu kilku dni ulega martwicy i odpada, 
  • Skleroterapia – w tej metodzie guzki nastrzykuje się środkami chemicznymi, które zamykają dopływ krwi do hemoroidów. Guzki obkurczają się i z czasem ulegają zwłóknieniu, 
  • Zabiegi z użyciem generatora fali radiowej lub wiązki laserowej – dochodzi do obkurczenia i zamknięcia naczyń, a hemoroidy kurczą się. 
  • Podwiązanie tętnic doprowadzających krew do hemoroidów. 
• U większości osób farmakoterapia i leczenie małoinwazyjne wystarczają, żeby poradzić sobie z hemoroidami. W zaawansowanych przypadkach, czyli w takich, gdzie metody małoinwazyjne okazują się nieskuteczne, konieczne może być leczenie operacyjne. Leczenie chirurgiczne powinno być proponowane pacjentom, u których hemoroidy wypadają poza odbyt i same nie wracają do kanału (III i IV stopień w IV-stopniowej skali choroby hemoroidalnej). 
• Metody leczenia operacyjnego hemoroidów to m.in.: 
  • Wycięcie guzków krwawniczych – klasyczny zabieg chirurgiczny, „na otwarto”. Obecnie złoty standard leczenia operacyjnego choroby hemoroidalnej, ale może wiązać się z wystąpieniem silnego bólu pooperacyjnego, 
  • Hemoroidopeksja staplerowa – metoda stosowana w przypadku hemoroidów wewnętrznych. Polega na wycięciu za pomocą specjalnego staplera tkanki podśluzowej z kanału odbytu a następnie połączeniu ze sobą pozostałych śluzówek. Stapler uciska naczynia doprowadzające krew do hemoroidów. 

Domowe sposoby na hemoroidy 

Domowe leczenie hemoroidów stanowi dodatek do zaleceń lekarskich i każdą stosowaną przez Ciebie metodę powinieneś skonsultować ze swoim lekarzem. Leczenie bolesnych guzków krwawniczych sposobami domowymi ma największy sens wtedy, gdy występują pierwsze objawy choroby. W zaawansowanych stadiach są mniej skuteczne. 

• W chwilowym uśmierzaniu dolegliwości mogą pomóc okłady z kostek lodu. Pamiętaj, żeby nie przykładać lodu bezpośrednio do skóry, bo może to doprowadzić do podrażnień. Kostki lodu owiń w ręcznik lub ścierkę i przez około 10-15 minut przytrzymuj w okolicy odbytu. Może to złagodzić świąd i obrzęk spowodowany hemoroidami.
• Ulgę przynoszą również ciepłe kąpiele z dodatkiem olejków lawendowego, cytrynowego czy rozmarynowego. Mają one właściwości zmniejszające obrzęk oraz łagodzą świąd i ból.  

Naturalne sposoby na hemoroidy 

Naturalne sposoby na hemoroidy to zioła o działaniu przeciwzapalnym, przeciwobrzękowym, przeciwbakteryjnym, ściągającym oraz uśmierzające świąd i łagodzące krwawienie. W domowym leczeniu hemoroidów najczęściej zastosowanie ma nasiadówka z kory dębu. Nasiadówka polega na zanurzeniu okolic miejsc intymnych, pośladków i bioder w wodzie o temperaturze ok. 40℃. Taką kurację możesz przeprowadzić w misce lub w wannie. Okolice ciała zanurz na 15-20 minut, po czym delikatnie wytrzyj je do sucha. Ważne, żeby nasiadówkę przeprowadzać po, a nie przed wypróżnieniem się. 

Jak przygotować wywar do nasiadówki? Suszoną korę dębu możesz kupić w aptekach lub sklepach zielarskich. 100 g sproszkowanej kory dębu zalej litrem wody, a następnie gotuj przez 15 minut. Tak przyrządzony wywar należy przestudzić, przecedzić i wlać do wanny lub miski z ciepłą wodą. Nasiadówki warto powtarzać przez około tydzień, ale dokładny czas terapii skonsultuj z lekarzem. Z tej metody nie powinny korzystać kobiety w ciąży i osoby z niewydolnością krążenia. 

Inne zioła, które mogą stanowić bazę do przygotowywania nasiadówek, to: 

• Rumianek, 
• Szałwia, 
• Kora kasztanowca, 
• Skrzyp polny. 

W aptekach znajdziesz też wiele czopków i maści z naturalnymi substancjami, które zmniejszają dolegliwości. Większość preparatów zawiera wyciągi roślinne, które działają przeciwzapalnie, znieczulająco i przeciwobrzękowo. Są to: 

• Nagietek,  
• Kasztanowiec, 
• Arnika, 
• Balsam peruwiański, 
• Ruszczyk kolczasty. 

Hemoroidy – jak im zapobiegać? 

W przypadku większości schorzeń dobrze sprawdza się zasada: lepiej zapobiegać niż leczyć. Żeby ustrzec się przed chorobą hemoroidalną, pamiętaj o najważniejszych zasadach profilaktyki. 

• Stosuj dietę bogatą w błonnik – błonnik pokarmowy reguluje pracę jelit i zapobiega zaparciom. Znajdziesz go w owocach, warzywach, produktach zbożowych.  
• Pij minimum 2 l wody dziennie – odpowiednie nawodnienie organizmu również zapobiega zaparciom. 
• Unikaj produktów mogących wywoływać zaparcia, takich jak np. mocna herbata. 
• Nie przebywaj długo w pozycji siedzącej, dbaj o aktywność fizyczną – regularny ruch pobudza krążenie krwi i zapobiega jej zastojowi w hemoroidach. Działa też dobrze na perystaltykę jelit. 
• Jeśli masz nadwagę lub otyłość – zmniejsz masę ciała. 
• Dbaj o higienę miejsc intymnych – myj skórę po wypróżnieniu. Używaj do tego delikatnych środków myjących lub chusteczek nawilżających. 
• Noś przewiewną bieliznę – unikaj tej ze sztucznych materiałów.  

Podsumowanie 

Choroba hemoroidalna jest dla wielu wciąż jest powodem do wstydu i nawet, gdy dolegliwości znacznie doskwierają, konsultacja ze specjalistą jest odkładana na później. Pamiętaj, że gdy hemoroidy bolą, trzeba działać od razu. Odpowiednie postępowanie już od początku objawów to szansa na szybkie podniesienie jakości Twojego życia. 

Źródła:

1. W. Noszczyk, Chirurgia. Repetytorium, PZWL, Warszawa, 2018
2. A. W. Bradbury, J. L. R. Forsythe, O. J. Garden, R. W. Parks, Chirurgia, Edra Urban & Partner, Wrocław, 2015
3. M. Taib, Y. Rezzak, L. Bouyazza, B. Lyoussi, Medicinal Uses, Phytochemistry, and Pharmacological Activities of Quercus Species, Evid Based Complement Alternat Med, t. 2020, s. 1920683, lip. 2020, doi: 10.1155/2020/1920683
4. P. Ciesielski, M. Kołodziejczak, Choroba hemoroidalna, http://www.mp.pl/social/chapter/B16.II.4.23.3, [dostęp: 8.11.2023 r.]
5. D. Marcinkowska, S. Glinkowski, Sposoby leczenia choroby hemoroidalnej w świetle aktualnie obowiązujących wytycznych, Chirurgia po Dyplomie, https://podyplomie.pl/chirurgia/33698,sposoby-leczenia-choroby-hemoroidalnej-w-swietle-aktualnie-obowiazujacych-wytycznych, [dostęp: 10.11.2023 r.]
6. D. Janczak, Hemoroidy, Chirurgia po Dyplomie, https://podyplomie.pl/chirurgia/30625,hemoroidy, [dostęp: 10.112023 r.]