Bóle żołądka – przyczyny, objawy i leczenie

Wszyscy od czasu do czasu odczuwamy nieprzyjemny ból lub dyskomfort w nadbrzuszu. W wielu przypadkach wywołują go błędy dietetyczne lub poważne schorzenia. Co może powodować ból żołądka? Kiedy szukać pomocy lekarskiej? Sprawdźmy! 

Jak rozpoznać ból żołądka? 

Ból żołądka jest odczuwany w nadbrzuszu, czyli w części jamy brzusznej znajdującej się tuż pod żebrami.Najczęściej jest to nadbrzusze środkowe, czyli okolica pod mostkiem. Dolegliwości dotyczące tego obszaru jamy brzusznej często określa się potocznie jako „ból w dołku”. Dyskomfort wyczuwalny w tym miejscu zazwyczaj oznacza problemy żołądkowe. Pamiętaj jednak, że schorzenia innych narządów, np. dwunastnicy, trzustki, pęcherzyka żółciowego i serca, również mogą skutkować dolegliwościami bólowymi. Ból żołądka często występuje po jedzeniu, więc wywiad wskazujący na spożycie posiłku przed pojawieniem się objawów może pomóc w diagnozie. 

Ból żołądka – przyczyny 

Wiele stanów wywołuje dolegliwości pod postacią bólu żołądka. Niektóre z nich są spowodowane przez niestrawność (dyspepsję), czyli ból poniżej mostka, który zwykle pojawia się po jedzeniu. Dyskomfort nierzadko pojawia się w wyniku jedzenia w pośpiechu, po spożyciu alkoholu lub ciężkostrawnego i tłustego posiłku. 

Inne, częste przyczyny bólu żołądka, to: 

• Zapalenie błony śluzowej żołądka – to uszkodzenie najbardziej wewnętrznej warstwy ściany żołądka, czyli błony śluzowej. Może być spowodowane m.in. przez zakażenie bakterią Helicobacter pylori, stosowanie niektórych leków (głównie niesteroidowych leków przeciwzapalnych) oraz chemioterapię przeciwnowotworową, 
• Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. Wrzód trawienny to głęboki ubytek w ścianie przewodu pokarmowego – głównie w żołądku lub w dwunastnicy. Może rozwinąć się w wyniku: 
  • Zakażenia bakterią Helicobacter plori,  
  • Spożywania alkoholu, 
  • Palenia papierosów, 
  • Przyjmowania niektórych leków (np. kwasu acetylosalicylowego, ibuprofenu), 
• Czynnościowy ból żołądka – jest to nagły i napadowy ból, który występuje bez uchwytnej przyczyny organicznej. Innymi słowy – występują dolegliwości bólowe, ale badania sprawdzające budowę i funkcjonowanie narządu są prawidłowe, 
• Nieżyt żołądkowo-jelitowy („grypa żołądkowa”) – tak określa się ostre wymioty i/lub ostrą biegunkę. Może wystąpić po kontakcie z osobą chorą (głównie wirusy) lub po spożyciu zepsutej żywności (głównie bakterie). Objawy pojawiają się nagle i mogą prowadzić do znacznego odwodnienia. Zwykle ustępuje w przeciągu 24-48 godzin, 
• Rak żołądka – pod względem częstości występowania jest to 5. nowotwór złośliwy u mężczyzn i 10. u kobiet. Do czynników ryzyka rozwoju należą wiek, palenie papierosów, nadmierne spożycie alkoholu oraz uwarunkowania genetyczne. Rak żołądka daje objawy zazwyczaj w bardzo zaawansowanym stadium. Na wczesnym etapie rozwoju czasem powoduje dolegliwości pod postacią dyskomfortu lub bólu w nadbrzuszu. 

Na ból żołądka skarżą się także osoby doświadczające stresu, zwłaszcza przewlekłego. Nerwica żołądka to tzw. somatyzacja, czyli wyrażanie dyskomfortu psychicznego w formie objawów cielesnych. Problemy natury psychicznej mogą się tak ujawniać również u osób cierpiących na zaburzenia lękowe i zaburzenia nastroju. 

Niektóre choroby nie dotyczą bezpośrednio żołądka, ale przez to, że wywołują objawy w nadbrzuszu, mogą być źle interpretowane przez pacjentów. Są to np. zapalenie trzustki, zapalenie pęcherzyka żółciowego i zawał mięśnia sercowego. 

Ból żołądka – objawy 

Ból żołądka może pojawić się i szybko minąć lub utrzymywać się przez dłuższy czas. Czasem dolegliwości znikają lub zmniejszają nasilenie, po czym znów zwiększają swoją intensywność. Ze względu na czas trwania mówimy o bólu ostrym (trwa krócej niż 3 miesiące) oraz o bólu przewlekłym (trwa ponad 3 miesiące). 

Ból żołądka miewa różny charakter, a jego określenie przybliża do właściwej diagnozy. Ból może być: 

• Skurczowy – często wywoływany przez niestrawność i błędy dietetyczne, 
• Kłujący (przypomina dźgnięcie nożem) – pojawia się najczęściej nagle i wskazuje na ostry stan. Może być objawem perforacji (przebicia się) wrzodu żołądka, 
• Tępy, rozlany – może pojawić się w przypadku zapalenia błony śluzowej żołądka. 

Dolegliwościom bólowym może towarzyszyć szereg innych objawów: 

• Wzdęcia, 
• Odbijanie, 
• Nudności, wymioty, biegunka, 
• Uczucie pełności w jamie brzusznej, 
• Ucisk w okolicy żołądka, 
• Uczucie pieczenia za mostkiem (zgaga), 
• Pieczenie w żołądku, 
• Gorączka. 

Jeśli przyczyną bólu w nadbrzuszu opisywanego jako ból żołądka jest zawał serca, może pojawić się również ból w klatce piersiowej, uczucie duszności i promieniowanie bólu do braku lub lewej kończyny górnej. Zapalenie pęcherzyka żółciowego daje z kolei przede wszystkim dolegliwości bólowe po prawej stronie brzucha, które mogą promieniować pod łopatkę, a zapalenie trzustki wywołuje ból głównie w lewym podżebrzu. W obu przypadkach może też wystąpić żółtaczka. 

Ból żołądka – kiedy iść do lekarza? 

Przyczyn bólu żołądka jest bardzo dużo, dlatego niezwykle ważna jest konsultacja z lekarzem. Nie zwlekaj z wizytą w placówce ochrony zdrowia, gdy: 

• Ból pojawił się nagle i jest bardzo silny, 
• Ból pojawiał się stopniowo, ale zaczął szybciej się nasilać, 
• Masz problemy z przełykaniem pokarmu lub odczuwasz ból podczas przełykania, 
• Schudłeś, chociaż nie miałeś takiego zamiaru, 
• Bólowi towarzyszą silne wymioty lub biegunka i prowadzą do odwodnienia, 
• Wymiotowałeś krwią lub miałeś krwiste stolce/biegunkę, 
• Ból brzucha uniemożliwia codzienne funkcjonowanie lub wybudza Cię w nocy, 
• Pojawiła się u Ciebie żółtaczka, 
• Do bólu żołądka dołącza się duszność i ból w klatce piersiowej. 

Nagły, silny ból żołądka może być objawem ostrej chirurgicznej choroby jamy brzusznej, którą można określić również jako „ostry brzuch”. Są to stany przebiegające w bardzo gwałtowny sposób, które wymagają szybkiej diagnostyki i pilnego leczenia – najczęściej operacyjnego. Jeśli ból brzucha ma dynamiczny przebieg i znacznie pogarsza Twój stan ogólny, musisz pilnie zgłosić się do najbliższego szpitalnego oddziału ratunkowego. 

Ból żołądka – diagnostyka 

Pierwszym krokiem do postawienia odpowiedniej diagnozy jest sprawnie przeprowadzony wywiad. Twój lekarz zada Ci wiele pytań, staraj się na nie odpowiadać dokładnie i zgodnie z prawdą. Będziesz musiał opowiedzieć o tym, kiedy ból pojawił się po raz pierwszy, jaki ma charakter, ile trwa oraz czy ustępuje lub nasila się w jakiejś pozycji. Zostaniesz również zapytany o historię chorób w rodzinie oraz o Twoją przeszłość medyczną. 

• W diagnostyce nagłego, silnego bólu żołądka oraz przewlekle trwających dolegliwości, może zostać wykonana gastroskopia. Jest to badanie nieprzyjemne, choć stosunkowo krótkie i przynosi wiele informacji. Przy użyciu endoskopu, czyli długiej, cienkiej i elastycznej rurki z kamerką i światłem, możliwe jest obejrzenie żołądka od środka. Dzięki gastroskopii specjalista zobaczy, czy w żołądku znajdują się nadżerki, wrzody i krwawiące miejsca. Istnieje także opcja pobrania fragmentu tkanki do badania histopatologicznego (pod mikroskopem) i do badania w celu wykrycia bakterii Helicobacter pylori. 
• Do oglądania narządów jamy brzusznej lekarze wykorzystują również badanie USG. Jest szybkie i bezpieczne, a wynik lekarz zna od razu. 
• Do pełnej oceny Twojego stanu zdrowia możesz mieć również zlecone badania z krwi, moczu oraz badania ze stolca. 

Ból żołądka – leczenie 

Sposób leczenia bólu żołądka zależy od diagnozy.  

• Należy zaznaczyć, żeby starać się unikać stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofen, ketoprofen, kwas acetylosalicylowy), bo mają działanie drażniące na błonę śluzową żołądka. 
• Jeśli przyczyną Twoich dolegliwości są błędy dietetyczne, możesz sięgnąć po leki na niestrawność. Znajdziesz wiele preparatów dostępnych bez recepty. O ich skuteczność i bezpieczeństwo pytaj farmaceutę.  
• Niestrawności nierzadko towarzyszy uczucie pełności w jamie brzusznej. Możesz wtedy sięgnąć po lek na wzdęcia zawierający symetykon. Jest to substancja, która ułatwia usuwanie pęcherzyków powietrza z jelit. 
• Leki na zgagę mogą przynieść ulgę, jeśli bólowi żołądka towarzyszy charakterystyczne pieczenie za mostkiem. 
• Jeśli cierpisz na zapalenie lub wrzody żołądka, konieczne będzie sprawdzenie, czy jesteś też zakażony bakterią Helicobacter pylori. Jeśli zakażenie się potwierdzi, Twój lekarz wdroży leczenie eradykacyjne, które w Polsce najczęściej ma schemat czterolekowy – bizmut, inhibitor pompy protonowej (np. omeprazol, pantoprazol) i dwa antybiotyki (standardowo jest to metronidazol i tetracyklina). 
• W nieżycie żołądkowo-jelitowym kluczowe jest nawadnianie organizmu. W aptece możesz zapytać o preparaty z elektrolitami dedykowane takim sytuacjom. 
• Rak żołądka wymaga specjalistycznego podejścia. Podobnie z nerwicą żołądka, gdzie duże znaczenie ma redukcja stresu i w niektórych przypadkach psychoterapia.  
• W schorzeniach pęcherzyka żółciowego i trzustki otrzymasz odpowiednio leki na pęcherzyk żółciowy lub leki na trzustkę.  
• Podejrzenie zawału serca wymaga pilnej konsultacji z ośrodkiem kardiologicznym. 

Podsumowanie 

Jeśli odczuwasz ból żołądka, najczęściej nie musisz obawiać się o Twój stan zdrowia. Dolegliwość zwykle jest spowodowana różnego rodzaju błędami dietetycznymi, dlatego modyfikacja diety oraz sposobu jedzenia zapobiega pojawieniu się bólu w przyszłości. Jeśli dyskomfort jest silny lub gdy dołączają się do niego dodatkowe objawy i trwa długo, skontaktuj się z lekarzem. Błyskawiczna diagnoza i dobrze dobrane leczenie to szansa na szybki powrót do sprawności.  

Źródła:

1. A. Szczeklik (red.), Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2023
2. M. Szczepanek, Wpływ Helicobacter pylori na przewód pokarmowy oraz rozpoznawanie i leczenie zakażenia. Omówienie raportu Maastricht VI/Florencja, Lekarz Rodzinny,
3. Medycyna Praktyczna, 4 (258) lipiec-sierpień 2023
4. M. Wiercińska, Wrzody żołądka i dwunastnicy: przyczyny, objawy i leczenie choroby wrzodowej, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/zoladek/63409,choroba-wrzodowa-zoladka-i-dwunastnicy, [dostęp: 10.12.2023 r.]