Zapalenie błony śluzowej żołądka – jak rozpoznać objawy?

Zapalenie błony śluzowej żołądka jest częstą chorobą, która może dawać objawy typowe dla układu pokarmowego. Mogą ustąpić samoistnie bez leczenia lub przejść w przewlekłe zapalenie. Nie powinieneś ich jednak lekceważyć, gdyż mogą spowodować ciężkie powikłania. Jakie są objawy i jak leczyć zapalenie błony śluzowej żołądka?

Zapalenie błony śluzowej żołądka – jakie są jego przyczyny?

Zapalenie śluzówki żołądka, nazywane również nieżytem bądź „katarem” żołądka, to zespół objawów klinicznych, których skutkiem jest uszkodzenie wewnętrznej ściany żołądka. Najczęściej spowodowane jest zakażeniem wywołanym przez Helicobacter pylori, stosowaniem leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych, stresem czy złą dietą. Ponadto pojawiają się nadżerki, które mogą doprowadzić do krwawienia z przewodu pokarmowego. Zapalenie błony śluzowej żołądka może mieć przebieg ostry lub przewlekły. 

Ostre zapalenie żołądka

Jest reakcją zapalną błony śluzowej żołądka wywołaną przez czynniki drażniące i uszkadzające. Najczęściej są to: alkohol, kwas acetylosalicylowy i inne leki z grupy Niesteroidowych Leków Przeciwzapalnych (NLPZ). Podobne objawy występują u chorych w stanie zatrucia toksynami przy posocznicy, mocznicy, po zabiegach operacyjnych, oparzeniach i napromieniowaniu. Ból może pojawić się nagle, nie dając wcześniej żadnych objawów, ale ma też skłonność do szybkiego ustępowania. Takie zapalenie trwa krócej, lecz niestety jest bardziej dotkliwe. Na powierzchni błony śluzowej żołądka mogą wystąpić również nadżerki (ubytki), które skutkują groźnym krwawieniem z przewodu pokarmowego. Przeczytaj także: Ból żołądka po antybiotyku − jak mu zapobiec?.

Kwas acetylosalicylowy i inne leki przeciwzapalne, zażywane zwłaszcza po 65. roku życia, są przyczyną stanów zapalnych żołądka u około 40% populacji, a wrzodów żołądka u 15-20%. Leki te, już do 5 godzin
od zażycia, działają bezpośrednio i drażniąco na komórki błony śluzowej żołądka. Przewlekłe przyjmowanie NLPZ może wywołać u Ciebie rozwój wrzodu trawiennego.

Innym ważnym czynnikiem zapalnym jest alkohol, spożywany w stężeniu powyżej 20-40%, który jest w stanie spowodować ostre, krwotoczne uszkodzenia śluzówki żołądka. 

Przewlekłe zapalenie żołądka

Jest to najczęściej występujący rodzaj tego schorzenia. W 80-90% przypadków wywołuje go zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Drugie miejsce zajmuje długotrwałe przyjmowanie leków przeciwzapalnych, alkohol czy refluks. Najrzadszym czynnikiem przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka jest autoimmunologiczne, metaplastyczne zapalenie. Polega ono na tym, że nieprawidłowo działający układ odpornościowy, produkuje przeciwciała przeciwko własnym komórkom i tkankom żołądka. Poważnym skutkiem tego zjawiska jest niedobór witaminy B12, odpowiedzialnej za prawidłowe funkcjonowanie m.in. układu nerwowego. Jeśli cierpisz na niedokrwistość (anemię), możliwe, że brakuje Ci właśnie tej witaminy. 

Zapalenie wywołane przez bakterię Helicobacter pylori stanowi 80-90% wszystkich zapaleń, może utrzymywać się latami i mieć charakter bezobjawowy. U 10% doprowadza nawet do zmian nowotworowych. Do zakażenia dochodzi drogą fekalno-oralną i gastro-oralną, więc ważne jest, abyś dokładnie mył ręce przed kontaktem z żywnością i dbał o odpowiednie warunki sanitarne. Na samym początku jest to zapalenie ostre, które już po 2 tygodniach przechodzi w przewlekłe aktywne zapalenie błony śluzowej żołądka. 

Bez terapii odpowiednimi lekami, H. pylori nie pozbędziesz się samemu. Leczenie jest też trudne, dlatego zwykle podaje się dwa lub więcej antybiotyków, razem z innymi lekami osłonowymi. Dostępne w aptekach testy diagnostyczne do wykrywania bakterii przeprowadzisz samodzielnie w domu. Jest to test z krwi na poziom przeciwciał, z kału na poziom antygenów bakterii. W placówkach medycznych wykonasz test oddechowy, test serologiczny z krwi na przeciwciała lub bardziej inwazyjnie – gastroskopię.

Przewlekłe i rozległe zapalenie żołądka powoduje u chorych powstanie bolesnych wrzodów, a niekiedy i raka żołądka. 

Zapalenie błony śluzowej żołądka – objawy

Wiele osób myli to schorzenie z niestrawnością. Dzieje się tak, gdyż symptomy są dość pospolite, a pacjenci nie zdają sobie sprawy, że ich dolegliwości to zapalenie śluzówki żołądka. Objawy choroby uwzględniają:

• wzdęcia brzucha,
• utrata apetytu,
• częste odbijanie i uczucie pełności szczególnie po posiłku,
• nudności,
• wymioty,
• ból i dyskomfort w nadbrzuszu,
• zgaga i pieczenie w przełyku,
• nawracająca czkawka.

Wymioty z krwią lub „smoliste” stolce mogą być oznaką krwawienia z żołądka. Powinieneś zgłosić się wtedy niezwłocznie do lekarza. Bezwzględnym wskazaniem do konsultacji lekarskiej jest również niedokrwistość, która daje takie objawy jak: bladość skóry, szybkie męczenie się, szum w uszach, problemy z oddychaniem.

Zapalenie śluzówki żołądka – diagnoza

Bardzo ważne jest szybkie zdiagnozowanie zapalenie błony śluzowej żołądka, dzięki czemu może okazać się ona u Ciebie zupełnie wyleczalna. Podstawą diagnozy jest wywiad lekarski (przyjmowane leki, alkohol itp.) i ocena czy Twoje objawy wskazują na uszkodzenie błony żołądka. Następnie specjalista prawdopodobnie skieruje Cię na szerszą diagnostykę, w celu potwierdzenia choroby. Takim badaniem jest gastroskopia. Polega ona na wprowadzeniu przez przełyk do żołądka sondy z kamerką i dokładne zbadanie wyściółki żołądka. Podczas gastroskopii pobiera się wycinek z błony śluzowej i poddaje go badaniu histopatologicznemu. Dodatkowo wykonywany jest test (ureazowy) na obecność Helicobacter pylori. Przeczytaj również: Zapalenie żołądka – co to za choroba? Sprawdź jak leczyć!.

Diagnostyka Helicobacter pylori opiera się również na wykonaniu testów nieinwazyjnych:

• Test oddechowy – mało dostępny i kosztowny, polega na podaniu pacjentowi środka diagnostycznego i pobraniu próbki wydychanego powietrza do balona. Następnie oznacza się ilość dwutlenku węgla, która powstała w reakcji bakterii z mocznikiem zawartym w środku diagnostycznym. Test jest bezpieczny i zrealizujesz go zarówno przy rozpoznaniu zakażenia, jak i podczas oceny skuteczności terapii.
• Test z kału – wykrywa obecność antygenów H. pylori w kale. Test zrobisz w laboratorium lub kup wersję do domowego użytku. Na 2 tygodnie przed testem odstaw leki osłonowe i antybiotyki, ponieważ mogą dawać fałszywie ujemne wyniki.
• Test z krwi – znajduje przeciwciała IgG przeciwko H. pylori, które mogą utrzymywać się nawet 6-12 miesięcy po zakażeniu. Wykorzystywany jest w diagnostyce pierwotnej infekcji i nie służy do oceny skuteczności leczenia. Test przeprowadź w laboratorium lub skorzystaj z wariantu aptecznego.

Zapalenie błony śluzowej żołądka – leczenie

Kuracja zapalenia błony śluzowej żołądka w niektórych przypadkach polega na zmianie trybu życia i odstawieniu substancji wywołujących stan zapalny. Jeśli przyczyną zapalenia jest zakażenie Helicobacter pylori, leczenie obejmie wyeliminowanie bakterii poprzez stosowanie dwóch lub trzech leków przepisanych przez lekarza.

Zapalenie błony śluzowej żołądka oraz autoimmunologiczne zanikowe zapalenie żołądka skutkuje złym wchłanianiem witaminy B12, co powoduje wystąpienie niedokrwistości oraz zaburzeń neurologicznych. Rekonwalescencja polega na suplementacji witaminy B12 w postaci doustnej lub drogą parenteralną (zastrzyki domięśniowe i podskórne). W aptekach nabędziesz tabletki z witaminą B12 bez recepty.

Leczenie zapalenia śluzówki żołądka obejmuje szereg leków:

• Inhibitory pompy protonowej – powszechnie stosuje się omeprazol i pantoprazol, które łagodzą objawy zapalenia błony śluzowej żołądka poprzez zmniejszenie produkcji kwasu żołądkowego. Razem z antybiotykami są stosowane w zakażeniu bakterią Helicobacter pylori. Nie powinieneś ich brać na własną rękę. Skonsultuj dawkę i czas terapii z lekarzem.
• Blokery receptorów histaminowych H2 – ranitydyna i famotydyna to tzw. leki na zgagę. Blokują one receptory histaminowe typu 2, znajdujące się w żołądku, przez co hamowana jest produkcja kwasu solnego. Zmniejsza się kwasowość soku żołądkowego.
• Leki zobojętniające – pomagają doraźnie poprzez neutralizację kwasu żołądkowego. Zawierają sole glinu lub magnezu, związki bizmutu oraz alginiany. Dostępne w aptekach bez recepty w postaci mleczka do picia, tabletek do żucia i rozgryzania. Przeczytaj także: Nadkwasota - co robić, gdy pali i piecze w żołądku?.

Zapalenie błony śluzowej żołądka – leczenie naturalne

Niektóre zapalenia śluzówki żołądka możesz leczyć w domu prostymi sposobami. Nie wszystkie będą działać na każdego, więc warto wypróbować kilka z nich.

• Probiotyki – stosowanie ich wspomaga pracę układu pokarmowego, szczególnie trawienie i regularne wypróżnienia. Ponadto suplementy probiotyczne uzupełniają florę bakteryjną, co zapobiegnie rozprzestrzenianiu się zakażenia Helicobacter pylori. 
• Herbaty ziołowe – ciepłe napary z rumianku, nagietka i babki lancetowatej działają osłonowo na żołądek i przeciwzapalnie. Nasiona lnu (siemię lniane) są również skuteczne, gdyż powlekają ścianę żołądka, tym samym przynosząc Ci ulgę w bólu.
• Suplementy – dużą rolę odgrywa witamina C, która hamuje rozwój bakterii i działa przeciwzapalnie. Dodatkowo suplementuj witaminę B12 i żelazo, gdyż zapalenie błony śluzowej żołądka powoduje ograniczenie ich wchłaniania.

Dieta a zapalenie śluzówki żołądka

Dieta przy zapaleniu błony śluzowej żołądka opiera się przede wszystkim na regularnym spożywaniu małych posiłków w ciągu dnia. Powinieneś ograniczyć w swojej diecie ciężkie i bogate w węglowodany posiłki. Pokarmy powodujące objawy zapalenia błony śluzowej żołądka to: przetworzona żywność, gluten, nabiał, kwaśne i pikantne potrawy, słone i wędzone jedzenie, słodkości, alkohol. Możesz być bardziej podatnym na zapalenie żołądka, jeśli spożywasz dużo czerwonego mięsa, również przetworzonego.

Spożywanie pokarmów bogatych w naturalne probiotyki takich jak: jogurty, kefiry, kombucha, kiszonki, łagodzi objawy zapalne ze strony żołądka.

Zielona herbata oraz świeże owoce i warzywa uchronią Cię przed zapaleniem śluzówki żołądka. Są bogate w przeciwutleniacze, które zapobiegają uszkodzeniom komórek organizmu i „wymiatają” wolne rodniki. Zrezygnuj z pokarmów, które mogą zapobiegać wzrostowi H. pylori, a tym samym zapaleniu i wrzodom żołądka. Są to: kalafior, kapusta, rzodkiewka, brokuł, kalarepa, brukselka, borówki, jeżyny, maliny i truskawki. Wprowadź do Twojej kuchni kurkumę, która ma właściwości przeciwzapalne.

Oprócz diety zmiana stylu życia zapobiegnie rozwojowi zapalenia błony śluzowej żołądka. Zmniejsz czynniki stresogenne, ponieważ wzmagają produkcję kwasu żołądkowego i przyczyniają się do stanów zapalnych. Sprawdź także: Stres a ból brzucha. Czy to nerwica żołądka?.

Rzuć palenie, które zwiększa ryzyko zapalenia i innych chorób przewodu pokarmowego. Unikaj również nadużywania leków podrażniających żołądek, szczególnie NLPZ jak aspiryna, ibuprofen i naproxen. Jeśli musisz je zażywać, stosuj dodatkowo leki osłonowe.

Kiedy powinieneś udać się do lekarza? Jeśli objawy się zaostrzą, trwają ponad tydzień, gdy towarzyszą im wymioty z krwią i w kale pojawi się krew.

Zapalenie śluzówki żołądka – czy powinieneś się go obawiać?

Zapalenie błony śluzowej żołądka jest bardzo częstym problemem ze strony układu pokarmowego. W większości przypadków za przyczynę uważa się zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Nie bagatelizuj objawów, gdyż nieleczone zapalenie prowadzi do powikłań, takich jak wrzody i krwawienia z żołądka oraz zwiększa ryzyko zachorowania na raka żołądka. W zależności czy jest to zapalenie ostre, czy przewlekłe, skonsultuj się z lekarzem. Wdroży on odpowiednią terapię. Stosuj także naturalne leczenie, które może zapobiec zachorowaniu na zapalenie śluzówki żołądka.

Źródła:

1. Konturek S., Gastroenterologia i hepatologia kliniczna, PZWL, Warszawa 2006. 
2. Cleveland Clinic Medical, Gastritis, (https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/10349-gastritis). 
3. Cross K., Cadman B., Natural remedies for gastritis, Medical News Today, 2020.